بررسی مفاهیم همگون با فطرت در آموزه‌های اسلامی
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
کلید واژه: فطرت, صِبْغَةَ اللّهِ, حنیف, , آموزه‌های اسلامی,
چکیده مقاله :
هدف این پژوهش شناسایی و تحلیل مفاهیم همگون با فطرت توحیدی در آموزه‌های اسلامی و استفاده صحیح از این مفاهیم می‌باشد، تا مشخص شود چه مفاهیمی با فطرت توحیدی همگون است و کدامیک از این مفاهیم را می‌توان درمعنای آن به کاربرد. این پژوهش با بهره‌گیری از روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است، و تحلیل تئوریکی آن مبتنی بر آیات قرآن کریم، روایات معصومین (ع) و نظرات اندیشمندان اسلامی می‌باشد. براساس یافته‌های این پژوهش فطرت در آموزه‌های اسلامی با تعابیری همچون صِبْغَةَ اللّهِ، حنیف، جبلت، طینت، سجیه، نفس مطمئنه، وجدان آمده است. و مفهوم سرشت اعم از فطرت می‌باشد، و مفاهیم شاکله، غريزه، طبیعت و عادت متفاوت از فطرت است. زیرا فطرت توحیدی بیش‌تر به روح و بعد مجرّد انسان مربوط می‌شود. لذا این مفاهیم را نمی‌توان به جای فطرت در معنی خاص که «حقیقت آدمی و جان انسانی به آن شیوه خلق شده است» به کار برد (جوادی آملی، 1392 : 25 ).
The aim of this study is to identify and analyze moral concepts homogeneous with monotheism Fitra in Islamic teachings and true use of these concepts to determine what concepts are homogeneous with Fitra and which of these concepts can be applied instead of it. This research is done using descriptive - analytic method by theoretical analysis based on Quran, the narrations of Imams (AS) and Islamic philosophers’ comments. According to these findings, Fitra has been interpreted by the terms such as Sabghe, Hanif, Jablt, nature, Sajiyeh, sure soul, conscience etc. and the concept of nature is over Fitra. Configuration concepts, instinct, nature and habit are different from Fitra because monotheism Fitra is more related to the human’s soul and spirit and cannot to be used instead of it in specific concept that “human truth and human life is created in that manner” (Javadi Amoli, 2013:25).
قرآن کریم
دشتی، محمد، (1386)، نهج البلاغه، مشهد: انتشارات سنبله، چاپ دوم
آیت الله جوادی آملی، عبدالله، (1392)، فطرت در قرآن، قم: مرکز نشر اسراء
آیت الله مصباح يزدي، محمد تقي، (1388)، معارف قرآن، قم: موسسه آموزشي و پژوهشي امام (ره)
آروانه، بهزاد، (1390)، تحليل و بررسي فطرت در آثار استاد شهيد مطهّري، معرفت کلامی، دوره 2 شماره 1
ابن منظور، محمد بن مکرم، (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار صادر، ج8
ابن اثیر، مبارک ابن محمد، (1367)، النهایة فی غریب الحدیث والأثر ، بیروت: مکتبة الاسلامیة، ج 3
ابوالقاسمي، محمد جواد، (1389)، بازكاوي احاديث طينت، فصلنامه فقه پزشكي، دوره2، شماره2
بهشتی، محمد، (1387)، مبانی تربیت از دیدگاه قرآن، تهران: انتشارات فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول
پاینده، ابوالقاسم، (۱۳۸۳)، نهج الفصاحه، مصحح عبدالرسول پیمانی و محمدامین شریعتی، اصفهان: خاتم‌الانبیاء
حقانی زنجانی، حسین، (1376)، وجدان اخلاقی، ماهنامه مکتب اسلام، دوره 37، شماره9
حاجی علی لالانی، عبدالله وهمکاران، هندسه تعامل ادراکات و نفس در ساختار وعملکرد شاکله، انسان پژوهی دینی، دوره 9، شماره 28
حسینی، سید ابو القاسم، (1364)، بررسی مقدماتی اصول روان شناسی اسلامی، مشهد: آستان قدس رضوی
رجبی،محمود، (۱۳79)، انسان شناسی٬ قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام(ره)٬چاپ2
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412)، المفردات فی غریب القرآن، دمشق: دارالعلم الدار الشامیه، چاپ اول
شفيعى مازندرانى، محمد، (1367)، پژوهشى پيرامون فطرت مذهبى در انسان، قم: انتشارات اسلامی
طریحی، فخراالدین بن محمد، (1375)، مجمع الحرین، تحقیقیق احمد حسینی اشکوری، تهران: مکتب المرتضویه
عسكري، ابوهلال الحسن بن عبدالله، (1412ق)، الفروق اللغويه، قم: النشرالسلامي
عمید، حسن، (1389)، فرهنگ فارسی عمید، تهران: نشر رهیاب نوین هور
علامه مجلسی، محمد باقر، (1404ق)، بحارالانوار، لبنان، موسسه الوفاء بیروت
علامه مجلسی، محمدباقر، (1379)، زندگانی حضرت زهرا (س)، ترجمه‌ی محمد روحانی علی آبادی، تهران: مهام
- علامه جعفری، محمد تقی، (1375)، وجدان، تهران: موسسه نشر کرامت
قائمی امیری، علی،(1362)، زمینه تربیت، تهران: انتشارات شفق
قائمی امیری، علی، (1393)، جزوه تربیت درقرآن، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
كلينى، محمدبن يعقوب، (1393)، اصول کافی، ترجمه احمد بانپور، تهران: دارالكتب الاسلاميه.
مطهري، مرتضي، (1383)، مجموعه آثار، تهران: صدرا، ج 22
مطهری، مرتضی، (1378)، نقدی بر مارکسیسم، تهران: صدرا،
مطهری، مرتضی، (1390)، فطرت، تهران: انتشارات صدرا، چاپ 23
محمدى مقدم، قربانعلى و على اصغر نوايى يحيى زاده، (1385)، شرح نهج البلاغه ابن ميثم، مشهد: بنياد پژوهش هاى اسلامى
مازندرانی، ملاصالح، (1431 ق)، شرح اصول کافی، بیروت: نشر دار الاحیا التراث العربی، چاپ1 ، ج6
نادری، عزت الله، سیف نراقی، مریم، (۱۳۹۲)، روش‌های تحقیق، تهران: انتشارات ارس باران، چاپ نهم
هاشمیان، سید احمد، (1391)، علم‌النفس از دیدگاه اندیشمندان اسلامی،تهران: پیام نور
Ewing, A. C (1967). A Short Commentary on Kants Critique of Pure Reason, The University of Chicago,USA.
- Waxman, Wayne (1991). Kant’s Model of the Mind, Oxford University Press, London.
Wood, W. Allen (2005). Kant, Blackwell, London