نگاهی نو به نوآوری مدرس زنوزی در معاد جسمانی و رفع اشکالات صدرا در جسم عنصری
محورهای موضوعی : کلام اسلامیعلیرضا کرمانی 1 , حمید امامی‌فر 2
1 - موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
2 - موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
کلید واژه: معاد, جسمانی, آقاعلی مدرس, عالم مثال.,
چکیده مقاله :
معاداز اصول عقاید اسلامی است. شاید کمتر صفحه‌ای از قرآن مجید باشد که در آن ذکری از این حقیقت خطیر نباشد؛ اما در نحوه وقوع و چگونگی رخداد آن بحث‌های گوناگونی خصوصاً از قرن دهم به بعد در میان فلاسفه اتفاق افتاده است. به نظر مرحوم زنوزی معاد جسمانی صعودهمین بدن عنصری در اثر حرکات جوهری و استکمالات ذاتی به‌سوی نفس مفارق است و این‌که این بدن تناسبی پیدا کند با نفس اخروی که بتواند همراه آن باشد. با توجه به این‌که ایشانیکی از مفسران برجسته فلسفه صدرایی است، بررسی و ارزیابی دقیق دیدگاه ایشان اهمیت دارد. علت اصلی دست برداشتن ایشان از نظریه جسم مثالی صدرا در بحث قیامت این است که آن را مطابق با نظر شرع نمی‌یابد و درعین‌حال معاد شرع را قابل‌بیان با ادبیات فلسفی می‌داند.در نظریه ایشان بیشتر مبانی فلسفی حکمت متعالیه مانند(اصالت وجود، تشکیک وجود و حرکت جوهری) حفظ‌شده است. به عقیده او، نفوس انسانی که هنگام تعلق نفس به بدن تحت تدبیر نفس کل است، پس از مرگ به نفس کل متصل می‌شود و از قوا و اعضای آن به شمار می‌آید و از آن طریق می‌توانند همچنان بدن خویش را تدبیر کنند.به نظر وی، بدن که شامل ودایع و آثاری از نفس است، در مسیر حرکت جوهری خود به‌سوی نفس کلی که در حقیقت مبدأ فاعلی او بوده است، به بدنی تبدیل می‌شود که شایستگی ملحق شدن به روح در قیامت را داشته باشد. در این رساله، نظریۀ ایشان در باب معاد را واکاوی کرده، تبیین و تقریری صحیح و روان از آن ارائه کرده‌ایم و سوالات و اشکالات صدرالمتالهین در امتناع معاد با جسم عنصری را بر اساس تبیین جسم عنصری مدرس زنوزی جواب داده ایم
Resurrection is from the basic Islamic teachings. Perhaps fewer pages of the Holy Quran in which there is no mention of this important fact.But how it will happen is something that has raised various discussions among philosophers, especially from the tenth century onwards.According to the late Zonouzi, the bodily resurrection is ascendance of the body by substantial movements and Inherent perfection of its elements toward immaterial souland that this body, fit with divine soul in a way that could be associated with in the resurrection. Given that he is one of the leading commentators of Sadra philosophy, review and detailed assessment of his view is important.The main cause to put the theory of Mulla Sadra's (Purgatorial body) in the Resurrection is that it is not in accordance with theIslamic law and at the same time he sees the religious resurrection is expressible by the philosophical literature.In his theory most of philosophical foundations of transcendental theosophy (such as originality of existence, the gradation of existence and substantial movement) is retained.In his view, human soulsthat are belonged to the body witch are under-control of total spirit after the death is connected to the total spiritand it becomes of its forces and parts and through it can also devise his body.In his view, the body which contains the remains and works of the soulon the path of his substantial movement toward total spirit witch is In fact, he has been the subject of its origin it becomes the body witch is competent to join the soul in the hereafter.In this thesis, his idea of resurrection has been explored, explained and stated in a true wayand criticism that faced the theory are analyzed and reviewed and showed that his philosophical theory in explaining the bodily resurrection has sufficient stability and able to answer the criticisms
1. اصفهانی، محمد حسین (1373)، الرسائل الاربعة عشره، تحقیق رضا استادی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، موسسه نشر اسلامی.#
2. ابراهيمي ديناني غلامحسين، معاد از ديدگاه حکيم مدرس زنوزي، انتشارات حکمت، 1368 ش.#
3. پویان، مرتضی، معاد جسمانی در حکمت متعالیه، قم، بوستان کتاب، 1388.#
4. مدرس طهرانی، آقا علی، مجموعه مصنفات حکیم مؤسس آقا علی مدرس طهرانی، تحقیق: محسن کدیور، تهران، انتشارات اطلاعات،1378.#
5. ابن سينا، حسين بن عبدالله،الاضحوية في المعاد، تحقیق دکتر حسن عاص، تهران، شمس تبریزی،1382. (نسخه نرم افزار نور)#
6. صدرالمتألهين، محمد بن ابراهيم، الحكمة المتعالية فى الاسفار العقلية الاربعة، بيروت: دار احياء التراث، چاپ سوم، 1981 م. (نسخه نرم‌افزار نور)#
8. صدرالمتألهين، محمد بن ابراهيم، مجموعه رسائل فلسفى صدر المتالهين،تحقيق و تصحيح از حامد ناجى اصفهانى، تهران: انتشارات حكمت، چاپ اول، 1375 ش. (نسخه نرم‌افزار نور)#
9. صدرالمتألهين، محمد بن ابراهيم،العرشیه، انتشارات مولی، تهران، 1361 ش#
10. علیرضا، کرمانی، (1394)«نظر ابداعی آقا علی مدرس درباره معاد جسمانی». فصلنامه حکمت اسلامی،2 (3).#
11. آشتياني، جلال الدين، شرح بر زاد المسافر، قم: دفتر تبليغات اسلامى حوزه علمية، چاپ سوم، 1381 ش. (نسخه نرم‌افزار نور)#