شاهدان روز قیامت بر اساس تفسیر مأثور البرهان فی تفسیر القرآن
محورهای موضوعی : کلام اسلامیزهرا محققیان گورتانی 1 , محمد رضا آرام 2 * , امیر توحیدی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه علوم قرآن و حدیث تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
2 - دانشیار، گروه علوم قرآن و‌حدیث، دانشکده الهیات، حقوق و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
کلید واژه: شاهدان روز قیامت, نظارت رسول خدا(ص), شهادت ائمۀ معصومین(ع), بحرانی, امت وسط. ,
چکیده مقاله :
یکی از موضوع‌های ارزشمند در روز قیامت، شاهدان مواقفِ این روز و گسترۀ نظارت آنان است. خداوند نظارت اخروی را به اولیای خویش ــ یعنی انبیا و اوصیا و به‌ویژه رسول خدا(ص) و ائمۀ معصومین(ع)ــ سپرده است. دربارۀ شاهدان در روز قیامت، گفتارهای بسیاری بیان شده است و الگوهایی را مانند دادگری، نیکویی و میانه‌روی را با نگرش بر امت وسط شناسانده‌اند. سید هاشم بحرانی، نویسندۀ تفسیر مأثور البرهان فی تفسیر القرآن، بر پایۀ آیات قرآن و منابع روایی، کوشیده است تا شاهدان روز قیامت را بشناساند. بحرانی باور دارد که شاهدان، ویژگی‌هایی دارند، مانند مقام عصمت و علم به باطن اعمال و نظارت آنان، هم بر زندگی دنیوی و هم بر زندگی اخروی است. این نوشتار می‌کوشد تا با روش توصیفی ـ تحلیلی، همراه با بررسی دیدگاه بحرانی دربارۀ معرفی شاهدان روز قیامت، آن را بر پایۀ آیات قرآن و روایات بسنجد.
One of the valuable topics on the Day of Judgment is the witnesses of this day and the scope of their supervision. God has entrusted the supervision of the hereafter to his guardians, i.e. the prophets and messengers, and especially the Messenger of God and the infallible imams. Many speeches have been made about the witnesses on the Day of Judgment, and models such as justice, goodness and moderation have been identified with the attitude towards the middle nation. Seyyed Hashem Bahrani, the author of Tafsir al-Mathur al-Burhan fi Tafsir al-Qur'an, based on the verses of the Qur'an and narrative sources, has tried to identify the witnesses of the Day of Judgment. Bahrani believes that witnesses have characteristics, such as the position of infallibility and knowledge of their actions and their supervision, both in this worldly life and in the hereafter. This article tries to measure it based on the Qur'anic verses and hadiths with the descriptive-analytical method, along with examining the critical point of view about the introduction of the witnesses on the Day of Judgment.
قرآن کریم
آلوسی، سید محمود، (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت، دارالکتب.
ابن‌ابی‌حاتم، عبدالرحمن، (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، ریاض، مکتبه نزار مصطفی الباز.
ابن‌عاشور، محمد بن‌طاهر، (1997م)، التحریر و التنویر، دار سحنون، تونس.
ابن‌عجیبه، احمد، (1419ق)، البحر المدید فی تفسیرالقرآن المجید، قاهره، بی‌تا.
ابن‌کثیر، اسماعیل، (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار الکتب العلمیه.
ابن‌منظور، محمد بن‌مکرم، (1414ق)، لسان العرب، بیروت، دار التراث العربی.
اندلسی، ابوحیان محمد، (1420ق)، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت، دار الفکر.
امین اصفهانی، سیده نصرت، (1361ش)، مخزن العرفان، تهران، نهضت زنان مسلمان.
بحرانی، هاشم بن‌سلیمان، (1389)، البرهان فی تفسیر القرآن، نهاد کتابخانه‌های کشور، تهران.
براک، عبدالرحمن، (1431ق)، توضیح مقاصد العقیده الواسطیه لشیخ الاسلام ابن تیمیه، ریاض، دار التدمریه.
برازش، علیرضا، (1394)، تفسیر اهل بیت(ع)، امیرکبیر، تهران.
بروسوی، اسماعیل ، (بی‌تا)، تفسیر روح البیان، بیروت، دار الفکر.
بیضاوی، عبدالله، (1412ق)، انوار التنزیل و اسرار التاویل، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
تاج‌آبادی، مسعود، (1396)، معادشناسی، قم، انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ترکی، عبدالله، (1418ق)، الامه الوسط و المنهاج النبوی فی الدعوه الی الله، ریاض، وزاره الشئون الاسلامیه و الوقاوق و الدعوه و الارشاد.
ثعلبی نیشابوری، احمد، (1422ق)، احکام القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
جوادی آملی، عبدالله، (1384)، تفسیر تسنیم، قم، اسراء.
حر عاملی، محمد بن‌حسن، (1409ق)، تفصیل وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسه آل‌البیت(ع).
حسینی شاه‌عبدالعظیمی، حسین بن‌احمد، (1363)، تفسیر اثناعشری، تهران، میقات.
حسکانی، عبیدالله، (1411ق)، شواهد التنزیل لقواعد التفصیل، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حویزی، عبدعلی بن‌جمعه، (1412ق)، نور الثقلین، تصحیح رسولی محلاتی، قم، اسماعلیان.
فخررازی، محمد بن‌عمر، (1420ق)، مفاتیح الغیب، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
فراهیدی، خلیل بن‌احمد، (1409ق)، کتاب العین، قم، دارالهجره.
فیض کاشانی، محسن، (1415ق)، تفسیر الصافی، تهران، انتشارات الصدر.
قولویه، جعفر بن‌محمد، (1356ق)، کامل الزیارات، نجف اشرف، مطبعه المبارکه المرتضویه.
قمی، عباس، (1397)، مفاتیح الجنان، قم، آیین دانش.
قمی، علی بن‌ابراهیم، (1404ق)، تفسیر القمی، قم، مؤسسۀ دار الکتاب.
راغب اصفهانی، حسین، (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، تهران، مکتبه المرتضوی.
زحیلی، وهبه بن‌مصطفی، (1412ق)، تفسیر الوسیط، دمشق، دارالفکر.
زمخشری، محمود بن‌عمر، (1407ق)، الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التاویل، بیروت، دار الکتاب العربی.
سبحانی، جعفر، (1372)، بحوث فی الملل و النحل، مؤسسه النشر الإسلامی، قم.
سیوطی، جلال‌الدین، (1404ق)، الدر المنثور فی التفسیر بالماثور، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
شاذلی، سید قطب بن‌ابراهیم، (1412ق)، فی ظلال القرآن، بیروت، دار الشروق.
صلابی، محمد، (1426ق)، الوسیله فی القرآن الکریم، بیروت، دارالمعرفه.
صفار، محمد بن‌حسن، (1404ق)، بصائر الدرجات فی فضائل آل‌بیت(ع)، قم، مکتبه آیت‌الله مرعشی.
طباطبایی، محمدحسین، (1372)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشاراتی.
طبرسی، فضل بن‌حسن، (1372)، مجمع البیان، تهران، ناصر خسرو.
طبری، محمد بن‌جریر، (1412ق)، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفه.
عیاشی، محمد بن‌مسعود، (1380ق)، کتاب التفسیر، تهران، چاپخانه علمیه.
غزالی، محمد، (1964م)، فضائح الباطنیه، تحقیق عبدالرحمن بدوی، کویت، دارالکتب الثقافیه.
کلینی، محمد بن‌یعقوب، (1407ق)، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
گنابادی، سلطان محمد، (1408ق)، بیان السعاده فی مقامات العباده، بیروت، مؤسسه الاعلمی.
مجلسی، محمدباقر، (1403ق)، بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
موسوی سبزواری، عبدالاعلی، (1409ق)، مواهب الرحمن، بیروت، مؤسسه اهل آل‌البیت.
مراغی، احمد بن‌مصطفی، (بی‌تا)، تفسیر مراغی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.