تشكيكي بودن تجرد و ماديت مبناي اساسي نظريه‌ي معاد جسماني ملاصدرا
محورهای موضوعی : کلام اسلامیفاطمه ستارزاده 1 , محمدعلی اخگر 2 * , عباس احمدی سعدی 3
1 - دانشجوي دکتري، گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران
2 - استادیار، گروه معارف، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
3 - استادیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران
کلید واژه: معاد جسمانی, ملاصدرا, مادی, مجرد, تشکیک,
چکیده مقاله :
يكي از مهم‌ترين ابداعات ملاصدرا نظريه‌ي او در خصوص معاد جسماني است كه با اتكا بر مباني جهان‌شناختي و معرفت‌شناختي ويژه‌ي حكمت متعاليه، تلقي متفاوت و منحصر به فردي از معاد جسماني ارائه كرده است. ملاصدرا در آثار مختلف خود بحث معاد جسماني را با ذكر چندين مساله به عنوان مقدمات بنيادين معاد جسماني شروع مي‌كند اما بي‌ترديد معاد جسماني ملاصدرا به طور مستقيم ريشه در برخي ديگر از انديشه‌هاي بنيادين ملاصدرا هم دارد و يكي از اين انديشه‌هاي بنيادين ملاصدرا تعريف او از مجرد و مادي است تعريفي كه نقشي بنيادين در تصوير ملاصدرا از معاد جسماني دارد. تعريف ملاصدرا از مجرد و مادي به عنوان امري تشكيكي و بدون مرز قطعي، منجر به تشكيكي و ذومراتب شدن معاد انسان‌ها بر حسب مرتبه تجرد و ماديت آن‌ها و سعادت و شقاوت حاصل از آن شده و تبيين‌كننده‌ي جسم در مراتب عود و معاد انسان در انديشه‌ي او بوده است. در این مقاله کوشیده‌ایم نخست به معرفی دو مفهوم مادی و مجرد پرداخته تا بر اساس برداشت ملاصدرا از این دو مفهوم به این بپردازیم که چگونه به اثبات معاد جسمانی می‌رسد و این دو مفهوم چه تاثیری در باور او به معاد جسمانی دارد. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی و تحلیلی است.
One of the most important innovations of Mulla Sadra is his theory about bodily resurrection, which based on the special cosmological and epistemological foundations of supreme wisdom, presented a different and unique perception of bodily resurrection. In his various works, Mulla Sadra starts the discussion of bodily resurrection by mentioning several issues as the basic premises of bodily resurrection, but without a doubt, Mulla Sadra's bodily resurrection is directly rooted in some of Mulla Sadra's other fundamental ideas, and one of these fundamental ideas of Mulla Sadra is his definition of the unmarried. And material is a definition that plays a fundamental role in Mulla Sadra's image of physical resurrection. Mulla Sadra's definition of celibacy and materiality as a matter of doubt and without definite boundaries, leads to the questioning and ranking of the resurrection of human beings according to the order of their celibacy and materiality and the happiness and misery resulting from it, and it explains the body in the levels of rebirth and resurrection of man in his thought. have been. In this article, we have tried to introduce two concepts, material and unmarried, so that based on Mulla Sadra's understanding of these two concepts, we will discuss how to prove physical resurrection and what effect these two concepts have on his belief in physical resurrection. The research method in this study is descriptive and analytical.
قرآن کریم.
ابن منظور، محمدبن‌مکرم؛ (1414ق)، لسان العرب، چ سوم، بیروت: دارالفکر.
ابن‌رشد، (1967م)، تفسیر مابعدالطبیعه، بیروت: دارالفکر.
ابن‌سینا، حسن ابن عبدالله، (1404)، التعلیقات، تحقیق: عبدالرحمن بدوی، بیروت: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن‌سینا، حسین ابن عبدالله، (1392)، اشارات و تنبیهات، ترجمه: حسن ملکشاهی، تهران: سروش.
ابن‌سینا، حسین ابن عبدالله، (1404ق)، الشفا، تحقیق سعید زاید، قم: مکتبه آیه الله المرعشی النجفی.
ابن‌سینا، حسین ابن عبدالله، (1364)، النجاه من الغرق فی البحر الضلالات، تحقیق محمد تقی دانش‌پژوه، چ اول، دانشگاه تهران.
ابن‌سینا، حسین ابن عبدالله، (1385)، الهیات شفا، تصحیح حسن زاده آملی، قم: بوستان کتاب.
ابن‌سینا، حسین ابن عبدالله، (1394)، دانشنامه اعلایی، تصحیح تقی بینش و دیگران، تهران: مولی.
ابن‌سینا، حسین ابن عبدالله، (1385)، رساله النفس، تصحیح دکتر موسی عمید، همدان: انجمن آثار و مفاخر و دانشگاه بوعلی همدان.
ابن‌سینا، حسین ابن عبدالله، (1908)، فی الاجرام العلویه، قاهره، بی نا.
بهار، مهرداد، (1376)، از اسطوره تا تاریخ، تهران: چشمه.
حسن‌زاده آملی، حسن، (1380)، ادله‌ای بر حرکت جوهری، قم: الف لام میم.
دهخدا، علی اکبر؛ (1377)، لغت‌نامه، تهران، موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، چ۲.
راب. ا، کهن؛ (1350)، گنجینه‌ای از تلمود، ترجمه امیر فریدون گرگانی، تهران: نشر زیبا.
راسل، برتراند، (بی تا)، تاریخ فلسفه غرب، ترجمه نجف دریابندری، تهران: سخن.
رضی، هاشم، (1384)، دین و فرهنگ ایرانی پیش از عصر زرتشت، تهران: سخن.
زبیدی، مرتضی، (1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالفکر.
سبزواری، ملاهادی، (1422 ق)، شرح المنظومه، قم: نشر ناب.
سهروردی، (1380)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح: هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
صدرالدین شیرازی، محمد ابن ابراهیم، (1981م)، الحکمة المتعالیه فی الاسفار العقلیة الاربعه، چ سوم، بیروت: دارالإحیا التراث االعربی.
صدرالدین شیرازی، محمد ابن ابراهیم، (1360)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، تصحیح: سید جلال الدین آشتیانی، چ دوم، مشهد: مرکز الجامعی للنشر.
صدرالدین شیرازی، محمد ابن ابراهیم، (1361)، العرشیه، تصحیح غلامحسین آهنی، تهران: مولی.
صدرالدین شیرازی، محمد ابن ابراهیم، (1380)، شرح زادالمسافر، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، قم: بوستان کتاب.
صدرالدین شیرازی، محمد ابن ابراهیم، (1363)، مفاتیح الغیب، به تصحیح محمد خواجوی، تهران: موسسه تحقیقات فرهنگی.
طباطبایی، سید محمد حسین، (1386)، نهایه الحکمه، تصحیح غلامرضا فیاضی، قم: موسسه امام خمینی.
طباطبایی، سید محمد حسین؛ (1427 ق)، الرسائل التوحیدیه، چ چهارم، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر نشر اسلامی.
طباطبایی، محمدحسین، (1380)، المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: نشر دفتر تبلیغات اسلامی.
طوسی، خواجه نصیر، (1367)، اساس الاقتباس، نشر دانشگاه تهران.
عبودیت، عبدالرسول، (1386)، درآمدی بر نظام حکمت صدرایی، قم: سمت و موسسه امام خمینی.
فارابی، (1379)، آراء اهل مدینه فاضله، ترجمه سید جعفر شهیدی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فارابی، سیاست مدنیه، (1371)، ترجمه سید جعفر شهیدی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فخررازی، (1410ق)، المباحث المشرقیه فی علم الاهیات و الطبیعیات، تحقیق محمد معتصم بالله البغدادی، بیروت: دارالکتب العربی.
کرم، یوسف، (بی تا)، تاریخ الفلسفه الیونانیه، بیروت: دارالقلم، بی تا.
کرمی، طیبه، (1388)، ملاک تمایز مجرد از مادی در فلسفه افلوطین و ملاصدرا، مجله متافیزیک دانشگاه اصفهان.
کریستین، سن آرتور، (1367)، ایران در زمان ساسانیان، تهران: امیرکبیر.
مصباح یزدی، محمدتقی، (1383)، آموزش فلسفه، دو جلد، چ ششم، تهران: امیرکبیر.
مطهری، مرتضی، (1369)، درس‌های الهیات شفا، تهران: حکمت.
مطهری، مرتضی، (1380)، شرح منظومه، قم: صدرا.
مطهری، مرتضی، (1388)، مجموعه آثار (ج 4)، چاپ یازدهم، قم: صدرا.
معین، محمد؛ (1386)، فرهنگ معین؛ زرین؛ چ۳.
ملکیان، مصطفی، (1377)، تاریخ فلسفه غرب، قم: دفتر همکاری حوزه و دانشگاه.
هینلز، جان، (1379)، شناخت اساطیر ایران، ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی، چ سوم، تهران: چشمه.
یعقوب‌نژاد، محمدهادی، (1376)، اصطلاح‌نامه فلسفی اسلامی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.