«جبر و اختیار» در قلمرو کلام اسلامی و بررسی تطبیقی آن با دیدگاه متکلمان یهودی و مسیحی
محورهای موضوعی : کلام اسلامیمحمدرضا آرام 1 , عبدالرضا امین‌الدوله 2
1 - دانشگاه آزاد اسلامی تهران
2 - دانشگاه آزاد اسلامی تهران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
این پژوهش، ضمن تبیین دیدگاه متکلمین اسلامی درباره مسألۀ جبر و اختیار، به بررسی تطبیقی آن در میان ادیان ابراهیمی پرداخته و سپس جایگاه اختیار را در وجود آدمی بر اساس شرایع آسمانی بیان می‌کند. سؤال اصلی این تحقیق؛ که این مقاله مبتنی بر دیدگاه متکلمین ادیان آسمانی، درصدد پاسخگویی به آن است عبارت است از اینکه آیا خداوند متعال همواره انسان را مجبور آفریده، یا اورا مطلقاً رها گذاشته است؟ این مقاله، به تفکیک، به بررسی مسألۀ «جبر و اختیار» در هر سه شریعت پرداخته و نظریات متکلمان هرسه شریعت را جداگانه بیان می‌کند و سپس به تحلیل تطبیقی نظرات ادیان با یکدیگر و بیان تمایزات آنها پرداخته و نگاه کامل‌تر را از میان نظرات برمی‌گزیند. ابتدا دیدگاه کلامی اشعریون و معتزلیون و شیعیان امامیه در مکتب اسلام بیان شده؛ سپس به بررسی نظریات متکلّمان یهودی همچون سعدیا، ابراهیم‌بن‌عذرا و ابراهیم‌بن‌داود بر سر مسأله جبر و اختیار می‌پردازد و در ادامه، نظریات متکلمان مسیحی همچون آگوستین و پلاگیوس و طرفداران آنها مورد بررسی قرار می‌گیرد و پس از مقایسه تطبیقی مبانی تمامی نظریات، در انتها نتایج پژوهش، جمع‌بندی و ارائه می‌گردد
This article comparatively surveys the issue of "determinism" and "free will" among holy religions. According to the heavenly religions, we want to distinguish the stand of free will in human being; moreover, whether Allah has created him in determinism or thoroughly given him free will is in the question. Separately surveying these issues in all three religions, this article distinguishably circulates theirs experts' verdicts; furthermore, it compares and adapts their verdicts to each, considering the differences, and finally it selects the appreciated and complete one. Initially we took a look at the verdicts of Ash'arīyūn, Mu'tazilah, and Shiite in the school of Islam, then the verdicts of jewish experts such as Sa'dīyā, Ibrāhīm ibn 'adhrā, and Ibrāhīm ibn dāvūd have been discussed. The verdicts of christian experts like Saint Augustines, Pelagius, and their companions have been examined at the end