آسیب شناسی تقاضا و طلب معنوی در شعر سبک خراسانی
محورهای موضوعی : کلام اسلامینازی سنگ سفیدی 1 , ابراهیم استاجی 2 * , علی عشقی سردهی 3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سبزوار
2 - دانشگاه حکیم سبزواری
3 - دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار
کلید واژه: تقاضا, طلب, دعا, شریطه, وصال معشوق,
چکیده مقاله :
آثار ادبی را از جهت موضوع می‌توان در چهار دسته جای داد: حماسی، تعلیمی، نمایشی و غنایی. درخواست وتقاضا که در شعر شاعران از دوره های آغازین شعر فارسی تا دوره معاصر به صورت های گوناگون جلوه نموده است، از زیرشاخه های ادبیات غنایی به‌شمار می‌رو. تقاضا و درخواست در شعر شاعران به دو دسته‌ی کلّی تقسیم می‌شوند: 1) مادی، 2) غیر مادی (معنوی). در اين پژوهش بر آن بوده‌ایم تا به شیوه‌ی توصیفی- تحلیلی، مفهوم تقاضا و طلب معنوی را در قصاید مدحی برجسته ترین شاعران سبک خراسانی آسیب شناسی نماییم. تقاضا و طلب معنوی در این دوره را می توان در دو بخش با اهداف متعالی ( مانند دعا) یا با اهداف شخصی( مانند طلب جاه و مقام) طبقه بندی کرد. دعا و نیایش، اصلی ترین هدف متعالی تقاضا و طلب است که در شعر سبک خراسانی جایگاه ویژه ای دارد و کمتر آثاری است که در آن شاعر و نویسنده به ستایش و توصیف خداوند نپرداخته و ضمن آن نیایش هایی بیان نکرده باشد. به طور کلّی تقاضا و طلب معنوی در آثار شاعران این دوره عبارتند از: دعا و شریطه، تقاضا و طلب وصال معشوق، تقاضا و طلب جاه و مقام، تقاضا و طلب اخلاقيات، تقاضا و طلب سایر موارد معنوي.
The literary works can be classified into four categories: epic, educational, dramatic and lyrics. The demand and the desire that manifests in poetry from the beginning of Persian poetry to the contemporary period in various forms, is one of the subcategories of lyrical literature . Demand and desire in poetry is classified into two general categories: 1) material, 2) immaterial (spiritual). This a descriptive-analytical paper aiming at pathology of the concept of spiritual demand and desire in the poetry of the most prominent poets of Khorasani style. Spiritual demand and desire in this course can be classified into two parts with transcendental goals (such as prayer) or for personal purposes (such as position). Prayer is the main purpose of the transcendent demand and desire, which has a special place in Khorasani style poetry and there are fewer works in which the poet and the writer did not praise and describe God and have not expressed their prayers. In general, spiritual demand and desire in the works of poets of this period include prayer, the demand and desire of beloved joining, the demand and desire for position, the demand and desire for morals, the demand and desire for other spiritual matters.
اردلانی، شمس الحاجیه. «مطالعه‌ی دعا و نيايش در شاهنامه‌ی فردوسي». فصلنامه‌ی تحقيقات تعليمي و غنايي زبان و ادب فارسي. دانشگاه آزاد اسلامي واحد بوشهر. شماره‌ی 22. 1393: 181- 198.
انوری. دیوان انوری. مقدمه و تصحیح محمّدتقی مدرس رضوی. چاپ سوم. تهران. انتشارات علمی فرهنگی. 1364.
باباصفری، علی اصغر؛ فرحناک جهرمی،زینب، «بررسی و تحلیل درخواست و تقاضا در اشعار کمال الدین اسماعیل اصفهانی». پژوهشنامه زبان و ادبیات فارسی . شماره 4 . 1388: 45 – 68.
پورداود،ابراهیم. گات ها(ترجمه و تفسیر)، تهران: اساطیر. 1378.
حیدری، دریا .(1392). «سوگند در شاهنامه و ارتابط اساطیری آن با آب و آتش»، پژوهش نامة ادب حماسي.سال نهم، شماره‌ی 4. 1392: 35-61.
دهخدا، علی اکبر. لغتنامه دهخدا. زی‍رن‍ظر محمد معین، ج‍ع‍ف‍ر ش‍ه‍ی‍دی. تهران: دانشگاه تهران، سازمان لغت نامه دهخدا. .۱۳۲۵.
رودکی. دیوان رودکی. بر اساس نسخه‌ی سعید نفیسی و ی. براگینسکی. تهران: نگاه. 1373.
سنایی. مجدودبن آدم. دیوان. تصحیح مدرس رضوى.چاپ سوم. انتشارات سنایى. تهران1363.
سعد سلمان، مسعود، دیوان، چاپ اوّل. تهران: گل‌فام. 1362.
سيّدحسيني، رضا. مكتب‌هاي ادبي، تهران، نيل. 1366.
شبستری، معصومه. مفاهیم و ارزشهای انسانی در شعر ابوالقاسم الشابی. استاد راهنما: راهنمایی محمد فاضلی. پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد. رشته‌ی زبان و ادبیات عرب. دانشگاه تربیت مدرس تهران. 1375.
شمیسا، سيروس. كلّیّات سبك‌شناسی. انتشارات فردوسی. تهران. 1375.
ــــــــــــــــ.. نقد ادبي. تهران: فردوسي. 1378.
ــــــــــــــــ.. شاهد بازی در ادبیات، تهران: فردوسی.1376.
عمید، حسن. فرهنگ عمید. تهران: امیرکبیر. 1375.
فرحناک. زینب. بررسی و تحلیل تقاضا و درخواست در شعر فارسی از قرن هفتم تا پایان قرن نهم (سبک عراقی). استاد راهنما: علی اصغر باباصفری. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه اصفهان. 1389.
فرخی سیستانی. دیوان. به کوشش دکتر محمد دبیرسیاقی. تهران: زوار. 1363.
فردوسی ، حکیم ابوالقاسم. شاهنامه فردوسی، به کوشش سعید حمیدیان. بر اساس چاپ مسکو. تهران: قطره. 1388.
گرگانی، فخرالدین اسعد. ویس و رامین. با مقدمه و تصحیح و تحشیه‌ی محمد روشن با دو گفتار از صادق هدایت و مینورسکی . تهران: صدای معاصر. ۱۳۸۱.
معین، محمد. فرهنگ فارسی معین: ب‍ه‌ک‍وش‍ش م‍ی‍ر وح‍ی‍د ذن‍وب‍ی. تهران: ب‍دی‍ه‍ه. 1380.
منوچهری دامغانی. دیوان. به کوشش دکتر محمد دبیرسیاقی. تهران: زوار.1363.
مؤتمن، زین‌العابدین. شعر و ادب پارسی. تهران: زرین. 1364.
هدایت. ندا. «تأثیر جنسیت بر نحوه بیان تقاضا»، مجله‌ی پژوهش زبان و ادب فارسی. شماره 4، 1384: 17- 40.