واکاوی تقابل عقل و عشق در غزلیّات اسیری لاهیجی
محورهای موضوعی : کلام اسلامیمریم پیراسته 1 , سمیرا رستمی 2 * , محمد علی آتش سودا 3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی، فسا
2 - دانشگاه ازاد اسلامی واحد فسا
3 - دانشگاه آزاداسلامی،فسا
کلید واژه:
چکیده مقاله :
یکی از ویژگی‌های برجسته‌ی اشعار عرفانی، بیان اندیشه‌های بلند عرفانی با بهره‌گیری از عناصر متقابل عرفانی است. این متقابل‌گویی‌ها عمدتاً برآمده از تجربیات و مکاشفات درونی شاعران عارف است که با درگذشتن از دنیای مادی و دریافت حقیقت به بیان آن‌ها پرداخته‌اند. اسیری لاهیجی از جمله شاعران عارف مسلک قرن نهم هجری است که عناصر متقابلی از این دست در اشعار او به خوب بازتاب یافته است؛ این سخن بدان معناست که وی تجربه‌های عرفانی خود در قالب مضامینی پارادوکسیکال برای مخاطب تعریف نموده و این مهم ریشه در مشرب فکری او دارد. در میان اشعار وی، غزلیات او دربرگیرنده‌ی مضامین بلند عرفانی است که شاعر در آن با بیانی پارادوکسیکال، به شرح آن‌ها پرداخته است. یکی از مهم‌ترین و برجسته‌ترین تقابل‌های عرفانی در اشعار این شاعر، تقابل میان دو مفهوم عشق و عقل می‌باشد. تقابل میان عشق و عقل از دیرباز در آثار عرفانی بازتاب داشته و شاعران بسیاری از جمله اسیری لاهیجی عقل را در مقابل عشق، بی‌مقدار پنداشته‌اند. مبتنی بر آن‌چه گفته شد، در پژوهش حاضر، جهت بررسی تقابل میان عشق و عقل، غزلیات اسیری لاهیجی مورد بررسی قرار گرفته و شکل‌های گوناگون تقابل میان این دو مفهوم، از آن استخراج گردید. روش پژوهش حاضر مبتنی بر تحلیل محتواست و جمع‌آوری اطلاعات به روش کتاب‌خانه‌ای صورت گرفته است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که اسیری لاهیجی دیدگاه مثبتی به عقل ندارد و در تقابل میان عقل و عشق، اصالت را را به عشق داده است. در واقع عقل مذموم در غزلیات این شاعر، عقل جزوی است و لاهیجی آن را در مقابل عشق، خوار و زبون می‌شمارد. به باور او سالک هنگامی می‌تواند به عشق حقیقی دست یابد که ترک عقل گفته باشد.
One of the salient features of mystical poems is the expression of lofty mystical thoughts by using mystical reciprocal elements. These reciprocalities are mainly derived from the experiences and inner revelations of mystical poets who have expressed them by dying from the material world and receiving the truth. Asiri Lahiji is one of the mystic poets of the ninth century AH, whose reciprocal elements are well reflected in his poems; This means that he has defined his mystical experiences in the form of paradoxical themes for the audience, and this important thing is rooted in his intellectual contemplation and expresses his practical mysticism. Among his poems, his lyric poems contain long mystical themes in which the poet describes them in a paradoxical way. The main purpose of this descriptive-analytical research is to investigate mystical contrasts in Lahiji captive lyric poems. The results of the research show that the difference between reason and love, pain and treatment, connection and sorrow, unity and plurality, essence and attributes, names and attributes, manifestations of romantic and ascetic Sufism, annihilation and survival, existence and non-existence are the most frequent reciprocal themes in these lyric poems. They are poets. In all cases, each of the reciprocal elements complements the opposite element; In other words, these reciprocal themes seem to contradict each other, but inwardly they are one and pursue the same goal.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 138 ـ 111
واکاوی تقابل عقل و عشق در غزلیّات اسیری لاهیجی
مریم پیراسته 1
سمیرا رستمی 2
محمد علی آتش سودا 3
چکیده
یکی از ویژگی‌های برجسته‌ی اشعار عرفانی، بیان اندیشه‌های بلند عرفانی با بهره‌گیری از عناصر متقابل عرفانی است. این متقابل‌گویی‌ها عمدتاً برآمده از تجربیات و مکاشفات درونی شاعران عارف است که با درگذشتن از دنیای مادی و دریافت حقیقت به بیان آن‌ها پرداخته‌اند. اسیری لاهیجی از جمله شاعران عارف مسلک قرن نهم هجری است که عناصر متقابلی از این دست در اشعار او به خوب بازتاب یافته است؛ این سخن بدان معناست که وی تجربه‌های عرفانی خود در قالب مضامینی پارادوکسیکال برای مخاطب تعریف نموده و این مهم ریشه در مشرب فکری او دارد. در میان اشعار وی، غزلیات او دربرگیرنده‌ی مضامین بلند عرفانی است که شاعر در آن با بیانی پارادوکسیکال، به شرح آن‌ها پرداخته است. یکی از مهم‌ترین و برجسته‌ترین تقابل‌های عرفانی در اشعار این شاعر، تقابل میان دو مفهوم عشق و عقل می‌باشد. تقابل میان عشق و عقل از دیرباز در آثار عرفانی بازتاب داشته و شاعران بسیاری از جمله اسیری لاهیجی عقل را در مقابل عشق، بی‌مقدار پنداشته‌اند. مبتنی بر آن‌چه گفته شد، در پژوهش حاضر، جهت بررسی تقابل میان عشق و عقل، غزلیات اسیری لاهیجی مورد بررسی قرار گرفته و شکل‌های گوناگون تقابل میان این دو مفهوم، از آن استخراج گردید. روش پژوهش حاضر مبتنی بر تحلیل محتواست و جمع‌آوری اطلاعات به روش کتاب‌خانه‌ای صورت گرفته است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که اسیری لاهیجی دیدگاه مثبتی به عقل ندارد و در تقابل میان عقل و عشق، اصالت را را به عشق داده است. در واقع عقل مذموم در غزلیات این شاعر، عقل جزوی است و لاهیجی آن را در مقابل عشق، خوار و زبون می‌شمارد. به باور او سالک هنگامی می‌تواند به عشق حقیقی دست یابد که ترک عقل گفته باشد.
واژگان کلیدی
تقابل‌های عرفانی، عقل، عشق، اسیری لاهیجی، غزلیات.
[1] . دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران.
. Email: pirasteh.mp @ gmail.com
[2] . استادیار ، گروه زبان و ادبیات فارسی ، واحد فسا ، دانشگاه آزاد اسلامی ، فسا ، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: srostami152@gmail.com
[3] . استادیار،گروه زبان وادبیات فارسی،واحد فسا،دانشگاه آزاداسلامی،فسا،ایران.
تاریخ دریافت: 3/8/1399 پذیرش نهایی: 13/10/1399