تأملی در قاعده حسن و قبح ذاتی
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
1 - هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
کلید واژه: حسن و قبح شرعی, حسن و قبح ذاتی, حسن و قبح تکوینی و نسبی, مصلحت و مفسدت,
چکیده مقاله :
اصل حسن و قبح ذاتی و عقلی در دو حوزه «هستی شناسی و «معرفت شناسی» از قواعد کلامی کلیدی محسوب می شود؛ لکن تبیین دقیق این دو قاعده در هر دو حوزه فوق از سوی متکلمان و فلاسفه با ابهامات مواجه شده است. نویسنده در این مقاله با روش عقلی و تحلیل هفت نظریه از اصل حسن و قبح ذاتی، ضمن ارزیابی شش نظریه اول، تبیین و تفسیر جدیدی از نظریه حسن و قبح ذاتی ارایه نموده و آن را به «حسن و قبح تکوینی و مصلحتی و دخالت مصالح در انتزاع حسن و قبح» تحویل نموده و به اثبات آن پرداخته است. هم چنین در آخر مقاله شبهه تقابل نظریه متکلمان و فلاسفه با یکدیگر بررسی و نقد گردیده و ره‌آورد آن همسو بودن قرائت مشهور متکلمان امامیه و فلاسفه می‌باشد.
The principle of intrinsic and rational beauty and ugliness is considered one of the key theological rules in the two fields of "ontology" and "epistemology". However, the exact explanation of these two rules in both the above fields has been met with ambiguities by theologians and philosophers. In this article, the author, using a rational method and analyzing seven theories of the principle of inherent beauty and ugliness, while evaluating the first six theories, presented a new explanation and interpretation of the theory of inherent beauty and ugliness and called it "formative and expedient beauty and ugliness and the involvement of interests." In the abstraction of beauty and ugliness" he delivered and proved it. Also, at the end of the article, the question of the conflict between the theory of theologians and philosophers is examined and criticized, and the conclusion is that the famous readings of Imami theologians and philosophers are aligned.
آمدی، ابكار الافكار في اصول الدين
ابن سینا، الشفا، المنطق
ابن‌تیمیه، الرد علی المنطقیین
ابن‌تیمیه، منهاج السنه
برنجکار و نصرتیان اهور، قاعده کلامی حسن و قبح عقلی
برنجکار، قاعده کلامی، حسن و قبح عقلی
جبائی، المغنی
جرجانی، شرح المواقف
جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ج 19،
جوادی آملی، سرچشمه اندیشه، ج 4
جوادی آملی، عبد الله، دین شناسی
حائری سیدکاظم، تقریرات بحث اصول شهید سیدمحمّد باقر صدر، مباحث الاصول (الجزء الأول من القسم الثانی)، دارالبشیر، الثالثۀ.، ج 1
حلی، علامه، انوار الملكوت في شرح الياقوت
ربانی، القواعد الکلامیه
سبزواری، شرح الاسماء الحسنی
سبزواری، شرح المنظومه
شاهرودی، سیدمحمود، تقریرات بحث اصول شهید سیدمحمّد باقر صدر، بحوث فی علم الأصول، ج 4
شهرزوری، رسایل الشجره الالهیه
شهرزوری، شرح عیون الحکمه
صدر المتالهین، الشواهد الربوبیه
طباطبایی، اصول فلسفه و روش رئالیسم، مندرج در: مطهری، مجموعه آثار، ج 2
طوسی، خواجه، البصائر النصيرية فى علم المنطق
طوسی، خواجه، الجوهر النضيد
طوسی، خواجه، شرح الاشارات و التنبيهات
طوسی، قواعد العقاید
فخر رازی ، الاربعين في اصول الدين
فخر رازی، المحصل
مرتضی، سید، الذخيرة في علم الكلام
مصباح یزدی، فلسفه اخلاق
مظفر، دلایل الصدق
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 186 ـ 161
تأملی در قاعده حسن و قبح ذاتی
محمد حسن قدردان قراملکی 1
چکيده
اصل حسن و قبح ذاتی و عقلی در دو حوزه «هستی شناسی و «معرفت شناسی» از قواعد کلامی کلیدی محسوب می شود؛ لکن تبیین دقیق این دو قاعده در هر دو حوزه فوق از سوی متکلمان و فلاسفه با ابهامات مواجه شده است. نویسنده در این مقاله با روش عقلی و تحلیل هفت نظریه از اصل حسن و قبح ذاتی، ضمن ارزیابی شش نظریه اول، تبیین و تفسیر جدیدی از نظریه حسن و قبح ذاتی ارایه نموده و آن را به «حسن و قبح تکوینی و مصلحتی و دخالت مصالح در انتزاع حسن و قبح» تحویل نموده و به اثبات آن پرداخته است. هم چنین در آخر مقاله شبهه تقابل نظریه متکلمان و فلاسفه با یکدیگر بررسی و نقد گردیده و ره‌آورد آن همسو بودن قرائت مشهور متکلمان امامیه و فلاسفه می‌باشد.
.
واژگان کلیدی
حسن و قبح شرعی، حسن و قبح ذاتی، حسن و قبح تکوینی و نسبی، مصلحت و مفسدت.
[1] . استاد تمام پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، ایران.
Email: ghadrdang@yahoo.com
تاریخ دریافت: 30/3/1401 پذیرش نهایی: 31/6/1401