تبیین ساختار هندسی و تفسیر آیه 21 سوره روم در مقارنه آرای علامه طباطبایی و آیت‌الله جوادی آملی
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
فرشته مزربان
1
,
فاطمه علایی رحمانی
2
*
,
زهرا صرفی
3
1 - دانشجوی دکتری تخصصی علوم قرآن و حدیث، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران
2 - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران
3 - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران
کلید واژه: آیه 21 سوره روم, فضیلت ویژۀ زن, محمدحسین طباطبایی, عبدالله جوادی آملی.,
چکیده مقاله :
آیه 21 سوره روم - از آیات کاربردی قرآن کریم- به دلیل اختلاف دیدگاه مفسران و مترجمان حاوی ابهامات مختلفی در برونداد مفاد وحیانی است که موجب برداشت نادرست مخاطب در فهم منطوق الهی شده است. در این مطالعه با نگاهی همه‌جانبه جهت رسیدن به مفهوم دقیق‌تر، ضمن بیان کلیت دیدگاه مفترق مفسران به‌طور ویژه به تحلیل مقایسه‌ای دیدگاه طباطبایی و جوادی آملی دو مفسر نامدار عصر حاضر و برخی ترجمه‌های فارسی معاصر (موسوی همدانی، ثقفی تهرانی، مشکینی، بلاغی، فولادوند، نوبری و خسروی) پرداخته شده است. دیدگاه طباطبایی و جوادی آملی در ارتباط با منطوق آیه کاملاً متفاوت با یکدیگر است به‌گونه‌ای که طباطبایی بدون در نظر گرفتن معیارهای تفسیری و هدف غایی سوره به اهمیت نقش آرامش جسمی زن و مرد در توالد و تناسل جهت تشکیل خانواده و اجتماع قائل است برخلاف جوادی آملی که منطوق ارتباط تعلیلی خلقت ازواج را ناظر به حکیمانه بودن تفاوت مسئولیت‌ها متناسب با جنس خلقت، دالّ آرامش‌دهی زن به مرد دانسته است. از طرفی مترجمان نیز در معنایابی موارد فوق، نظر متقنی ارائه نکرده‌اند. پژوهش حاضر با تبیین ساختار هندسی و نظرداشت ارتباط مفهومی آیه (نشانۀ توحیدی) در راستای هدف کلی سوره (معاد)، هدف شارع مقدس را کاربست فضیلت تکوینی ویژۀ زن و اهمیت آن در برقراری مودت و رحمت برای ثبات خانواده و بالندگی اجتماع بشری می‌داند.
Verse 21 of Surah Rum - one of the practical verses of the Holy Qur'an - due to the differences in the views of commentators and translators, contains various ambiguities in the output of the revelation, which has caused the audience to misunderstand God's words. In this study, with an all-round view in order to reach a more precise concept, while expressing the general point of view of the commentators, especially the comparative analysis of Tabatabai and Javadi Amoli, two famous commentators of the present era, and some contemporary Persian translations (Mosavi Hamdani, Thaghafi Tehrani, Meshkini, Balaghi, Foladvand) , Nobri and Khosravi) has been discussed. The views of Tabatabai and Javadi Amoli are completely different from each other in relation to the context of the verse, in such a way that Tabatabai considers the importance of the physical relaxation of men and women in childbirth for the formation of a family and community without considering the interpretative criteria and the ultimate goal of the surah, unlike Javadi Amoli. which has considered the explanatory connection of the creation of marriage as a sign of the wisdom of the difference of responsibilities according to the gender of the creation, a sign of peace between the woman and the man. On the other hand, the translators have not provided a reasonable opinion in finding the meaning of the above cases. By explaining the geometrical structure and considering the conceptual connection of the verse (the symbol of monotheism) in line with the overall goal of the Surah (resurrection), the goal of the Holy Law is to apply the special formative virtue of women and its importance in establishing kindness and mercy for the stability of the family and the growth of human society.
قرآن کریم، اصل عربی؛ نیز، ترجمۀ فارسی بهاءالدین خرم‌شاهی، عبدالحجه بلاغی، عبدالمجيد صادق نوبرى، على مشكينى اردبیلی، محمد ثقفی تهرانی، محمدباقر موسوى همدانی، محمدمهدى فولادوند.
آلوسى، محمود بن عبدالله، (1415ق) روح المعانى، بيروت، دارالكتب العلميه.
ابن‌عاشور، محمدطاهر، (1420- 1421ق) التحریر و التنویر، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی.
ابن‌‌فارس، احمد بن فارس، (1415ق) معجم مقاییس اللغة، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
ابن‌منظور، ابوالفضل، محمد بن مکرم، (1414ق) لسان العرب، بیروت، دارالفکر للطباعة والنشر و التوزیع.
ابن‌هشام، عبدالله بن یوسف، (1378) مغنی الادیب، قم، نهاوندی.
احمدی، بابک،(1394) از نشانه‌های تصویری تا متن، تهران، مرکز.
جفری، آرتور، (1372) واژه‌های دخیل در قرآن مجید، به کوشش فریدون بدره‌ای، تهران، توس.
جوادی آملی، عبدالله، (1378) زن در آینه جلال و جمال، قم، اسراء.
جوادی آملی، عبدالله، (1401) تسنیم، قم، نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله، (1393) خانواده متعادل و حقوق آن، قم، اسراء.
چندلر، دانیل، (1387) مبانی نشانه‌شناسی، ترجمۀ مهدی پارسا، تهران، سوره مهر.
حمیدی، شیما، قائمی‌نیا، علیرضا، رضایی اصفهانی، محمدعلی، (بهار 1402) «تحلیل نشانه‌شناسی مفهوم «آیه» در قرآن با کاربست مدل ارتباطی یاکوبسن»، پژوهش‌‌نامه معارف قرآنی، شماره52.
خامه‌گر، محمد، (1386) ساختار هندسی سوره‌های قرآن، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی.
خليل بن احمد، (1409-1410ق) العين، قم، مؤسسة دارالهجرة.
دسوقی، ابراهیم، (2006م) المجال الدلالی للفعل و معنی حرف الجر، قاهره، دار غریب.
دعاس، أحمدعبيد، حمیدان، أحمدمحمد، (1425ق) إعراب القرآن الكريم، دمشق، دارالمنیر و دارالفارابی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1416ق) مفردات الفاظ قرآن، دمشق، دارالقلم.
زمخشرى، محمود، (1414-1407ق) الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل، بيروت، دار الكتاب العربي.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، (1404ق) الدرالمنثور، قم، کتاب‌خانۀ مرعشی.
شهبازی، اصغر، (تابستان 1398) «زیباشناسی حروف جاره در آیات قرآن کریم از نگاه زمخشری»، معارف قرآنی، سال دهم، شمارۀ 37.
صادقی تهرانی، محمد، (1365) الفرقان، قم، فرهنگ اسلامی.
صفوی، کوروش، (1394) آشنایی با نشانه‌شناسی ادبیات، تهران، علمی.
عبدالباقی، محمدفؤاد، (1364ق) المعجم المفهرس لألفاظ القرآن الکریم، قاهره، دارالکتب المصریه.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1417ق) المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعۀ مدرسين.
طبرسی، فضل بن حسن، (1377-1378) جوامع الجامع، قم، حوزه علمیه قم.
طریحی، فخرالدین بن محمد، (1375) مجمع البحرین، تهران، المکتبة المرتضویه.
فخر رازى، محمد بن عمر، (1420ق) التفسیر الکبیر، بيروت، دار احياء التراث العربى.
فضل‌الله، محمدحسين، (1419ق) من وحى القرآن، بيروت، دار الملاك للطباعة و النشر و التوزیع.
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، (1420ق) القاموس المحیط، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
فیض کاشانی، محسن، (1415ق) الصافی، به کوشش حسین اعلمی، تهران، انتشارات الصدر.
فيومى، احمد بن محمد، (بی‌تا) مصباح المنير، بی‌جا، بی‌نا.
قرشی، علی اکبر، (1374) احسن الحديث، تهران، بنياد بعثت.
قطب، سید، (1408ق) فی ظلال القرآن، بیروت، دارالمشرق.
قمى مشهدى، محمد بن محمدرضا، (1368) كنز الدقائق، تهران، مؤسسة الطبع و النشر.
کمالی، علی، (1373) «ترجمه قرآن و پیش‌نیازهای آن»، بینات، سال اول، شماره2.
مروتی، سهراب، ناصری کریموند، امان‌الله، «معیارهای علامه طباطبایی در بررسی و نقد
دیدگاه‌های مفسران در تفسیر المیزان»، (زمستان 1391) مشکوة، شمارۀ 117.
مشکور، محمدجواد، (1357) فرهنگ تطبیقی عربی با زبان‌های سامی و ایرانی، تهران، بنیاد فرهنگ ایارن.
مصطفوى، حسن، (1360) التحقيق في كلمات القرآن الكريم، تهران، نشر الكتاب.
میبدی، احمد بن محمد، (1371) کشف الأسرار و عدة الأبرار، تهران، امیرکبیر.
نوری افشان، مهدی، فتوت احمدی، حامد، (پاییز 1401) «تأملی در سبک زندگی توحیدی برپایۀ معناشناسی واژۀ «آیه» در قرآن کریم»، مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، شمارۀ3.
واعظ‌زاده خراسانی، محمد، المعجم فی فقه لغه القرآن، مشهد، مؤسسة الطبع التابعة
للآستانة الرضویة المقدسة، (1380).