راهبردهای سیاسی ائمه(ع) برای حفظ و ارتقای جامعه شیعی در رویاروئی با حاکمان هم عصر
محورهای موضوعی : کلام اسلامیسید احمد دارستانی 1 * , منصور داداش نژاد 2 , محمد جاودان 3
1 - دانشجوی دکتری، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
2 - دانشیار، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، قم، ایران
3 - دانشیار، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
کلید واژه: راهبرد های سیاسی, ائمه(ع), جامعه شیعی, بنی امیه, بنی عباس, راهبردهای دائم, راهبردهای اقتضائی.,
چکیده مقاله :
در اندیشه اعتقادی شیعه، مهمترین رسالت امام معصوم (ع)، رهبری و هدایت امت اسلامی است. اما محدودیت های شدیدِ توأم با اختناق و خفقان حاکمان هم عصر، مانع از هدایت آزادانه جامعه توسط ائمه(ع) شد. این مقاله به این سوال مهم پرداخته که با این محدودیت، ائمه (ع)، چگونه به رسالت هدایت مردم عمل می کردند؟ هدف از این پژوهش، شناخت راهبردهای سیاسی ائمه برای حفظ و ارتقای جامعه شیعی است. یافته های پژوهش نشان می دهد که امامان دو گونه راهبرد را اتخاذ کرده اند. راهبردهای دائمی مانند حفظ هویت شیعی،انسجام جامعه شیعیان، تعلیم معارف به شیعیان، مخالفت با حکومت غاصب و مدارا است. و راهبردهای اقتضائی مانند راهبرد تقیه، راهبرد همکاری با حاکم جائر، راهبرد سازمان وکالت است. با توجه به یافته های فوق مشخص شد تقریبا همه ائمه(ع) راهبردهای دائمی یکسانی داشتند و در راهبردهای اقتضائی با تغییراتی همراه بوده است. در این پژوهش از روش سوآت swot برای تحلیل استفاده شد. همچنین ماهیت این پژوهش تحلیلی و توصیفی است.
In the Shiite religious thought, the most important mission of the Infallible Imam (A. S.) is to lead and guide the Islamic Ummah. However, the severe restrictions imposed by the rulers of the time combined with political strangling of Imams (A.S.) prevented them from leading the society freely. This paper deals with the following important question: "how did the Imams practice the mission of guiding people?" The purpose of this study was to determine the political strategies of Imams to preserve and promote the Shiite society. The findings of the research show that the Imams adopted two types of strategies: Permanent strategies such as preserving the Shiite identity, the cohesion of the Shiite community, teaching Shiites' lores, opposition to the usurping government, and tolerance; and contingent strategies such as reservation strategy, cooperation strategy with the oppressive ruler, and advocacy organization strategy. According to the above findings, it has been determined that almost all Imams had the same permanent strategies, yet there were changes in contingency strategies. In this research, SWOT method was used for analysis, while the nature of this research was analytical and descriptive. Keywords: Political Strategies, Imams (A. S.), Shia Community, Umayyads, Bani Abbas, Permanent Strategies, Contingent Strategies.
قرآن کریم
نهج البلاغه
ابن شهر آشوب مازندرانی، (1379ق)، مناقب آل ابی‌طالب، مؤسسه انتشارات علامه، قم.
ابن بابویه، محمد بن علی، (1385)، علل الشرایع، ناشر کتابفروشی داوری، قم.
ابن بابویه، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا، مصحح: لاجوردی، مهدی، نشر جهان، تهران،1378.
اصفهانى، ابو الفرج على بن الحسين، (بی‌تا)، مقاتل الطالبيين، تحقيق سيد احمد صقر، بيروت، دار المعرفة.
پیشوائی، سیره پیشوایان، (1375)، انتشارات موسسه امام صادق(ع)، قم.
جعفریان، رسول، (1386) حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، انتشارات انصاریان،قم.
حائری، مهدی، (بی‌تا)، حکمت و حکومت، بی جا، بی نا.
حموى، ياقوت بن عبد الله ، (1995)، معجم البلدان، بيروت، دار صادر، ط الثانية.
خامنه ای، سید علی، (1393)، انسان دویست و پنجاه ساله، نشر موسسه ایمان جهادی، تهران.
خطیب بغدادی، ابوبکر احمد بن علی، تاریخ بغداد، بیروت، دارالکتب العلمیة، بی‌تا.
دينوري، أبو محمد عبد الله بن مسلم ابن قتيبة ، (1990)، الإمامة و السياسة المعروف بتاريخ الخلفاء، تحقيق علي شيري، بيروت، دارالأضواء، ط الأولى.
ذهبى، شمس الدين محمد بن احمد، (1993)، تاريخ الاسلام و وفيات المشاهير و الأعلام، تحقيق عمر عبد السلام تدمرى، بيروت، دار الكتاب العربى، ط الثانية.
صدوق، (1980)، الامالی، ناشر: اعلمی، بیروت.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن ، (1411ق)، الغیبه، مصحح: تهرانی، عبادالله، ناصح علی احمد، ناشر: دار المعارف الاسلامیه ، قم.
طوسی، محمد بن حسن شیخ، (1409ق)، رجال کشی (اختیار معرفه الرجال) ، تصحیح مصطفوی ، مشهد، دانشگاه مشهد.
طبری، أبو جعفر محمد بن جرير، (1387/1967)، تاريخ الأمم و الملوك ، تحقيق محمد أبو الفضل ابراهيم، بيروت، دار التراث ، ط الثانية.
طبرسی، فضل بن حسن، (1390)، اعلام الوراء به اعلام الهدی، چاپ سوم، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
عطاردی، عزیز الله ، (1410ق)، مسند امام جواد (ع) ، مشهد ، کنگره ی جهانی امام رضا.
عسقلانى، احمد بن على بن حجر، (1415/1995)الإصابة فى تمييز الصحابة، تحقيق عادل احمد عبد الموجود و على محمد معوض، بيروت، دارالكتب العلمية، ط الأولى.
کلینی، محمد بن یعقوب، (1407ق)، اصول کافی، تصحیح: غفاری، علی اکبر، چاپ چهارم، دارالکتب الاسلامیه، تهران.
کرئین،جیمز براین، مینتنربرگ هنری، ام جیمز رابرت ، (1373)، مدیریت استراتژیک، ترجمه محمدصائبی، مرکزآموزش مدیریت دولتی.
مسعودی، اثبات الوصیه، (1373)، چاپ چهارم، نجف، المطبعه الحیدریه.
مسعودي، أبو الحسن على بن الحسين بن على، (1409)، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقيق اسعد داغر، قم، دار الهجرة.
مفید،محمد بن محمد، (1413ق)، الاختصاص، غفارى، على اكبر و محرمى زرندى، محمود، الموتمر العالمى لالفية الشيخ المفيد،قم.
مفيد، محمد بن محمد، (1413ق)، الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، مصحح: مؤسسة آل البيت، ناشر: كنگره شيخ مفيد.
يعقوبى، (بی‌تا)، تاريخ اليعقوبى، احمد بن أبى يعقوب بن جعفر بن وهب، بيروت، دار صادر.