مروری بر شیعه پژوهی در آثار مرجع اسلامی تحلیل استنادی مداخل شیعی در دانشنامه جهان اسلام و دایره المعارف اسلام (چاپ لیدن)
محورهای موضوعی : کلام اسلامیزهرا اباذری 1 , زهره میرحسینی 2 , سیّد احمد حسین زاده 3 , عرفان لطفی 4 , رسول عباسی 5
1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
2 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
3 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
4 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
5 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
کلید واژه: شیعه پژوهی, خاورشناسی, تحلیل استنادی, دانشنامه جهان اسلام, دایره المعارف اسلام,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر به تحلیل استنادات مقالات شیعی و بررسی مداخل و مباحث شیعی در دجا و دما پرداخته است که از روش تحلیل استنادی بهره‌جویی شده و ابزار گردآوری اطلاعات، نرم افزار دریچه (سامانه جامع اتوماسیون بنیاد دائرة المعارف اسلامی)، داده شماری و متن کاوی است. جامعه آماری متشکل از کلیه مدخل‌های شیعی در دو دانشنامه مورد بررسی می‌باشد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد تعداد مداخل شیعی در دجا هشت برابر مدخل‌های شیعی در دما است. در مقالات شیعی دجا در کل 502 مرتبه به منابع استناد شده (منابع شیعی 199 مرتبه و منابع سنّی 303 مرتبه) ولی در مقالات شیعی دما فقط به منابع اهل تسنّن (484 مرتبه) استناد شده است. مقالات شیعی دجا مستندتر از مقالات شیعی دما است. بر اساس یافته‌های پژوهش در دو اثر مورد بررسی، اختلافات کمّی و کیفی زیادی در شیعه‌پژوهی وجود دارد به‌طوری‌که در دما کمیّت مدخل‌های شیعی، بسیار نازل، ولی در دجا نسبت به رفع این نقیصه اهتمام شده است. در تألیف مقالات شیعی دما به هیچ یک از منابع اهل تشیّع استناد دهی نشده و همه ارجاعات به منابع سنّی است در حالیکه در این خصوص در دجا تعدیل وجود دارد.
Purpose: This study analyzed the Shiite articles references and Shiite entries and discussions in the Encyclopedia World of Islam (EWI) and the Encyclopedia of Islam (EI). The citation analysis method is used, and means of gathering data are Daricheh software and text mining. The statistic Population consists of all Shiite entries in both encyclopedias. Findings: The number of Shiite entries in EWI is eight times more than EI. All references in Shiite articles of EWI are 502 times (Shiite sources 199 times and Sunni sources 303 times) but in EI, only the sources of Sunni were referred (484 times). Shiite articles in EWI are more documented than the Shiite articles in EI. Conclusion: In both encyclopedias, there are many qualitative and quantitative differences in Shiite studies. The quantity of Shiite entries of EI is very low, but in EWI this defect was resolved. In compiling Shiite article of EI none of the Shiite sources were referred and just Sunni sources were referred whereas in EWI this case is adjusted
1. ابن ندیم، محمد بن اسحق(1388). کتاب ال‍فهرست، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، لندن.
2. احمدوند، عباس(1377). گذری بر مطالعات شیعی در غرب، مقالات و برریسها، 63.
3. اسعدی، مرتضی (1373). تشیّع در جهان امروز، مندرج در مجموعه تشیّع، سیری در فرهنگ و تاریخ، دائره المعارف تشیّع، نشر سعید محبّی، تهران.
4. اسعدی، مرتضی (1372). مطالعات اسلامی در غرب انگلیسی زبان (رساله دكتری)، دانشگاه تهران.
5. اسعدی، مرتضی (1375). دایره المعارف‌های اسلامی در زبان انگلیسی، کیهان فرهنگی، 127.
6. اسعدی، مرتضی (1381). مطالعات اسلامی در غرب انگلیسی زبان از آغاز تا شورای دوم واتیکان (1965 م)، سازمان مطالعه و تدوین کتب انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، تهران.
7. ایزوتسو، توشیهیکو (1378). مفاهیم اخلاقی دینی در قرآن، مقدمه حسین معصومی همدانی، فرزان، تهران.
8. آقایی، سید علی؛ عباسی، مهرداد (1382). امامان شیعه در دایره المعارف اسلام، کتاب ماه دین، آذر و دی شماره 74 و 75.
9. بنیاد دایره المعارف اسلامی، اساسنامه بنیاد دایره المعارف اسلامی، متن اصلاح شده، مورخ 1/9/1375 ش.
10. حائری، عبدالهادی (1360). سخنی درباره دایره المعارف اسلام، نشر دانش، 2 (1).
11. حدّاد عادل، غلامعلی (1378-1379). دانشنامه جهان اسلام: کتاب سال رده کلیات، گفتگو از فیروز اکبریان، کتاب ماه کلیات، 2 (27 و 28).
12. حدّاد عادل، غلامعلی(1382). مقاله‌ها و گزارش ها: میزگرد نقد و بررسی دانشنامه جهان اسلام، کتاب‌های اسلامی، 13.
13. حسین زاده، سیّد احمد (1391). مطالعه تطبیقی چالش‌های دایره المعارف نویسی در دانشنامه جهان اسلام و دایره المعارف اسلام لیدن (پایان نامه كارشناسی ارشد)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال.
14. دانشنامه ایران و اسلام (1353). زیر نظر احسان یارشاطر، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، .
15. دانشنامه جهان اسلام (1391). زیر نظر غلامعلی حدّاد عادل، بنیاد دایره المعارف اسلامی، ذیل مدخل دایره المعارف اسلام، تهران.
16. رضایت، علی رضا (1385). فراتر از سنت، شیعه شناسی در حوزه سنت پژوهی، خردنامه همشهری، 5.
17. شیوه نامه دانشنامه جهان اسلام (1372). تهیه و تنظیم احمد سمیعی گیلانی، بنیاد دایره المعارف اسلامی، تهران.
18. طاهری عراقی، احمد و دیگران (1369). دانشنامه جهان اسلام، جلد اول، بنیاد دایره المعارف اسلامی، تهران.
19. طباطبایی، محمد حسین (1354). شیعه در اسلام (مقدمه)، دارالغدیر، تهران.
20. فخر روحانی، محمد رضا (1388). سیمای حضرت زینب در آینه برخی منابع اسلامی، سفینه، 6 (22).
21. قرشی، محمد حسین (1375). تاریخچه دایره المعارف نگاری در جهان، کیهان فرهنگی، 127.
22. Encyclopaedia Iranica (1985). s.v. “Encyclopaedia of Islam”, by Elton L. Daniel, New York.
23. Encyclopeadia of Islam (1913). Leiden: E. J. Brill.
24. The encyclopaedia of Islam (1960).new Ed, Leiden: Brill.
25. Encyclopedia of Religion (1987). MacMillan Publishing Company, New York.