بررسی فلسفه نظری تاریخ در نهج البلاغه؛ مطالعه موردی جبر و اختیار
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
سید مهدی حسینی شیروانی
1
سید علی اکبر ربیع نتاج
2
(دانشگاه مازندران)
محمد شریفی
3
(دانشگاه مازندران)
کلید واژه: جبر و اختیار, امام علی(ع), نهج البلاغه, فلسفه تاریخ.,
چکیده مقاله :
جبر و اختیار از مهم ترین و قدیمی‌ترین مباحث فلسفه نظری تاریخ است. اهمیت و حساسیت این مسأله از بعد دینی و کلامی به این دلیل است که با مسائل اراده، استطاعت، قدرت، علم خداوند به افعال بندگان، مخصوصاً خلق افعال و قضا و قدر و طلب و اراده، پیوندی تنگاتنگ دارد. سؤالی که در اینجا مطرح می شود این که آیا از دیدگاه امام علی(ع) در نهج البلاغه انسان مختار است یا مجبور و آیا این مختار بودن منافاتی با اراده الهی دارد؟ بر این اساس، یافته های پژوهش حاکی از آن است که امام علی(ع) در نهج البلاغه به تصادف و جبر تاریخی اعتقادی ندارد و معتقد به رابطه علت و معلول در حوادث و رویدادهای تاریخ است. به طوری که انسان در بینش فلسفی امام علی(ع) یک قربانی بی اراده در مقابل خدای تاریخ نیست، بلکه خود، خود تاریخ و سازنده آن است و می تواند در پهنای قضا و قدر الهی، به راه خیر و سعادت رهنمون شود. در نگاه امام(ع) اراده انسان ها در طول اراده و سنت های الهی است و جبری بر تاریخ مسلط نیست. بر این اساس، مختار بودن، یکی از ویژگی های مهم انسان از نظر نهج البلاغه است. روش تحقیق پژوهش حاضر در مقام گردآوری کتابخانه ای- اسنادی و در مقام داوری توصیفی- تحلیلی می باشد.
Determinism And Free Will Of The Most Important And Oldest Theoretical Philosophy Of History. The Importance And Sensitivity Of This Issue From The Religious And Theological Issues Because That Is The Will, Ability, Power, Science Servants Of God Verbs, Especially Verbs And Destiny And The Will Of The People And Will Closely Tied. The Question That Arises Here Is Whether The Views Of Imam Ali (As) In Nahj Al-Human Beings Or Force And Whether This Autonomy Is In Contradiction With God's Will? Accordingly, The Findings Indicate That Imam Ali (As) In Nahj Al-Balagha Does Not Believe In Coincidence And Historical Determinism And Believed In The Cause And Effect Of Events And Historical Events. So That Human Philosophical Insight Of Imam Ali (As) A Victim Helplessly Against The God Of History, But Their Own History And Its Manufacturer And Can Be Across The Divine Decree, Lead To Welfare. Imam (AS) And The Traditions Of The Human Will To The Will Of God And Not The Dominant Force On The Date. Accordingly, Autonomous Being, Is One Of The Most Important Features Of The Nahj Al-Balagha. The Research Method In Collecting Library - Documentation And Analytical Judgment Is In Place
- اتکینسون آر. اف، و دیگران، (1379)، فلسفه تاریخ، ترجمه حسینعلی نوذری، تهران: طرح نو.پ#
- ادواردز، پل، (1375)، فلسفه تاریخ: مجموعه مقالات از دایره المعارف فلسفه، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.#
- استنفورد، مایکل، (1384)، درآمدی بر تاریخ پژوهی، ترجمه مسعود صادقی، تهران: سمت.#
- ـــــــــــــــ، (1382)، درآمدی بر فلسفه تاریخ، ترجمه احمدگل محمدی، تهران: نشر نی.#
- جعفری، محمد مهدی، (1380)، پرتوی از نهج البلاغه، ج2، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.#
- حسن زاده، علی و مهدی خلیلیان، (1389)، فلسفه تاریخ از دیدگاه اسلام، تهران: انتشارات زائر.#
- خامه¬ای، انور، (1381)، تجدید نظر طلبی از مارکس تا مائو، تهران: انتشارات فرزانروز.#
- دلشاد تهرانی، مصطفی، (1390)، تراز حیات: ساختارشناسی عدالت در نهج البلاغه، تهران: دریا.#
- زرافشان، ناصر، (1389)، سیری در فلسفه و فلسفه تاریخ، تهران: نشر آزادمهر.#
- زریاب خویی، عباس، (1387)، درس گفتارهایی در فلسفه تاریخ، به کوشش حسن توکلی مقدم، حسین صفری نیا، فاطمه رضایی شیرازی، تهران: طرح و نشر هامون.#
- سروش، عبدالکریم، (1357)، فلسفه نظری تاریخ، فلسفه علم تاریخ، تهران: حکمت.#
- صبحی، صالح، (1407ق)، نهج البلاغه، قم: دارالهجرة.#
- شریعتی، علی، (1377)، مجموعه آثار، ج30، تهران: انتشارات چاپخش.#
- شمس الدين، محمد مهدى، (1380)، حركت تاريخ از ديدگاه امام علىعليه السلام، ترجمه محمدرضا ناجى، تهران: پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى.#
- فروم، اریک، (1393)، گریز از آزادی، ترجمه عزت الله فولادوند، تهران: انتشارات مروارید.#
- فیض الاسلام، علینقی، (1371)، نهج البلاغه، ترجمه و شرح فیض الاسلام، تهران: انتشارات فیض الاسلام.#
- کافی، مجید، (1393)، فلسفه نظری تاریخ( مفاهیم و نظریه¬ها)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت.#
- کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحق، (1401ق)، الاصول من الکافی، بیروت: دارصعب.#
- گورویچ، ژرژ، (1354)، جبرهای اجتماعی و اختیار یا آزادی انسانی، تهران: شرکت سهامی انتشار.#
- مصباح یزدى، محمد تقى، (1367)، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران: سازمان تبلیغات اسلامى.#
- مطهری، مرتضی، (1375)، جامعه و تاریخ، قم: انتشارات صدرا.#
- ـــــــــــــ، (1369)، فلسفه تاریخ، ج1، تهران: صدرا.#
- ـــــــــــــ، (بی تا)، مجموعه آثار استاد شهید مطهری؛ فلسفه تاریخ، ج15، تهران: صدری.#
- مفتخری، حسین، (1391)، مبانی علم تاریخ، تهران: سمت.#
- والش، دبلیو، اچ، (1363)، مقدمه¬ای بر فلسفه تاریخ، مترجم ضیاء الدین علایی طباطبایی، تهران: سپهر.#