رهبر شایسته برای مدینه فاضله (براساس علم النفس ملا صدرا)
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
1 - دانشگاه اراک
کلید واژه: ملا صدرا, فلسفه سیاسی متعالیه, رهبر مدینه فاضله, نفس رهبر, شایسته سالاری,
چکیده مقاله :
وجود حاکم، یک ضرورت عقلی است و در جامعه‌ای با هویت اسلامی علم و تقوا و عدالت مهمترین ویژگی او خواهد بود. قران کریم، ولایة را امری تشکیکی دانسته که از ولایة الله شروع و در مرتبه نازل تر ولایة الرسول وسپس ولایة الامام و در بیان امامان هدی(س) ولایة فقیه حجت کامل ایشان بر خلق معرفی شده است. سؤال این است که حقیقت این ولایت چیست که با سریانی تشکیکی از ولایت حقه حقیقیه شروع و به ولایت مومنان ختم می‌گردد؟برای پاسخ باید «خلیفه الله » را شناخت که هم صبغه الهی دارد وهم جنبه ناسوتی و این مهم ضرورت شناخت لایه‌های عمیق وجودی انسان را مضاعف نموده است.با شروع اندیشه و حکمت یعنی از آغاز خلقت انسان،مسأله علم النفس مورد التفات حکیمان بوده و حکیم ملاصدرا همچون سایر تعمق‌ها و نو آوری‌های خود مبانی رصین حکمت متعالیه را در ساحت علم النفس جاری ساخته و مبتنی بر وحی و کشف به معرفی ویژگی نفس شایسته راهبری اقدام نموده است.از دیدگاه او جامعه، مجموعه نفوس بشری و ظرف تکامل نفس انسانی است و بین اولویت‌های تربیتی و مراتب تکوینی نفس و بین اولویت‌های تربیتی و سیاسی جامعه تناظر وجود دارد؛ وی اصول حکمت متعالیه از جمله اصالت و تشکیک در وجود ونیز تساوق بین خیر و وجود را هم در تبیین حقیقت نفس و هم حقیقت جامعه جاری ساخته،بر پایه آن کمال جامعه را در پیروی از فضایل در جهت ساختن مدینه فاضله دانسته که «حکیم متأله» همچون قلب به آن جامعه روح و نشاط می‌دهد و با صلابت و از نفوذ رذایل اخلاقی در کالبد اجتماع جلوگیری می‌کند. بنابراین صلاحیت رهبری مدینه فاضله بر اساس تکامل نفس راهبر اوست. این نوشته حاصل تحقیق و مطالعه در آثار مختلف ملاصدرا و استنباط آثار اجتماعی سیاسی اندیشه اوست.
Existance of a governer is a rational necessity and virtue and justice is it's most important characterisity in a society with Islamic identity. Holy Quran gradated headship from topmost God's headship to downward prophet's headship and then Imam's headship and in Imam's expenation Faqih's headship introduced as their complete reason for people. The question is what is the fact of headship with graded flow that begins from the real God's headship and ends to believer's headship? To answer this Question should be recognized God's successor that have divine aspect and mundane, and this makes importat understanding the deep human's existance layer. Since human being's creation with beginning of thought and wisdom, philosophers remarked the selfknowledge's issue and philosoper Mollasadra structured selfknowledge realm with his firm transcendent wisdom foundations like his other solicitude and innovation and based on revelation and intuition introduced characteristics of qualified leadership oneslef. Society by his approach is a set of human being oneselfs and is a position for human being's oneself's evolution and there is correspondence between educative and political society priorities; He also constructed transcendent wisdom principals like originality and gradation in existance and between symmetry good and existance to explain the fact of oneself and fact of society, and according to that known as maturity of society in following of excellence to construct utopia that "wisdom Theologian" gave sprit and exhilaration to that society like heart and strongly stand against moral vices to influence society's framework. Thus qualification the leadership of utopia is it's leader based on human being's evolution. This paper is result of research and studying in different Mollasadra's work and deduction of his thought in his social and political works
1. ابن سینا ابوعلی، (۱۳۳۳)، عیون الحکمه، تهران: دانشگاه تهران.
2. اکبریان رضا، (۱۳۸۶)، حکمت متعالیه و تفکر فلسفی معاصر، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
3. جوادی آملی عبدالله، (۱۳۸۴)، حق و تکلیف در اسلام، تحقیق و تنظیم مصطفی خلیلی، قم: مرکز نشر اسراء.
4. سهروردی شهاب الدین یحیی، (۱۳۷۲)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج2 و ج 3، تصحیح و مقدمه هانری کربن و حسین نصر، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
5. شیرازی صدر الدین محمد، (۱۳۸۳)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ج1، تصحیح و تعلیق غلامرضا اعوانی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
6. شیرازی صدرالّدین محمد، (۱۳۸۲)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، تصحیح، تحقیق و مقدمه سیدمصطفی محقق داماد، به اشراف سید محمد خامنه‌ای تهران،: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
7. شیرازی صدرالدین محمد، (۱۳۸۱)، المبدء و المعاد فی الحکمه المتعالیه، جلد 2، تصحیح، تحقیق و مقدمه محمد ذبیحی و جعفر شاه نظری، به اشراف سید محمد خامنه‌ای، تهران:انشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
8. شیرازی صدرالدین محمد، تفسیر القرآن الکریم ج2.
9. شیرازی صدرالدین محمد، (۱۳۶۲)، رسائل فلسفی، المسائل القدسیه، با تعلیق و تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، قم: چاپ دوم، دفتر تبلیغات اسلامی.
10. شیرازی صدرالدین محمد، (۱۳۶۷)، شرح اصول الکافی، تصحیح محمد خواجوی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ج2.
11. شیرازی صدرالدین محمد، (۱۳۸۲)، شرح و تعلیقه بر الهیات شفاء، انتشارات حکمت اسلامی صدرا، جلد اول.
12. شیرازی صدرالدین محمد، (۱۳۸۱)، کسر اصنام الجاهلیه، تصحیح، تحقیق و مقدمه: محسن جهانگیری، تهران:انشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
13. شیرازی صدرالدین محمد، (۱۳۸۶)، مفاتیح الغیب، ج2، تصحیح، تحقیق و مقدمه: نجفقلی حبیبی، تهران:انشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
14. شیرازی صدرالدین محمد، (۱۳۸۱)، الاسفار الاربعه، ج2، تصحیح، تحقیق و مقدمه سیدمصطفی محقق داماد، به اشراف سید محمد خامنه‌ای تهران،: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
15. شیرازی صدرالدین محمد، (۱۳۸۲)، الاسفار الاربعه، ج5، تصحیح، تحقیق و مقدمه رضا محمد زاده، به اشراف سید محمد خامنه‌ای تهران،: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
16. شیرازی صدرالدین محمد، (۱۳۸۲)، الاسفار الاربعه، ج6، تصحیح، تحقیق و مقدمه سیدمصطفی محقق داماد، به اشراف سید محمد خامنه‌ای تهران،: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
17. قراملکی احد فرامرز، (۱۳۸۸)، روش شناسی فلسفه ملاصدرا، تهران: انتشارات حکمت اسلامی صدرا، 1388.
18. کاپلستون فردریک، (۱۳۸۰)، تاریخ فلسفه، جلد ۶، ترجمه اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر تهران: انتشارات سروش، چاپ سوم.
19. مصباح یزدی محمد تقی، (۱۳۶۵-۱۳۶۴)، آموزش فلسفه، ج 2، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، معاونت فرهنگی.
20. مصباح یزدی محمدتقی، (۱۳۷۶)، اخلاق در قرآن، ج2، تحقیق و نگارش محمدحسین اسکندری، انتشارات موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
21. نصری عبدالله، (۱۳۸۰)، سفر نفس، تقریرات استاد مهدی حائری یزدی، تهران: نقش جهان