هفت رهیافت از نظریه کسب و تحلیل آن
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
محمد حسن قدردان قراملکی
1
,
علی قدردان قراملکی
2
1 - پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
2 - دانشگاه معارف اسلامی
کلید واژه:
چکیده مقاله :
درباره تفسیر فعل انسان از حیث اختیار و جبر، از سوی دین پژوهان رهیافت‌های مختلفی ارائه شده است. اشاعره و در رأس آنان، ابوالحسن اشعری نظریه «کسب» را مطرح و مدعی شد که نقش انسان در فعل خویش کسب فعل و نه ایجاد آن است. لکن عالمان اشاعره در طول تاریخ در تبیین حقیقت آن دچار اختلاف شده و به تبع آن قرائت‌های مختلفی ارائه کرده‌اند. نویسنده با فحص در آثار اشاعره به هفت رهیافت مهم از نظریه کسب دست یازیده است که در این مقاله با تحلیل و ارزیابی تقدیم می‌شود. در مقاله روشن خواهد شد که نظریات ارایه شده از تبیین حقیقت کسب ناتوانند و در آن آراء به نوعی به جبر یا به تفویض منتهی می‌شوند، لذا برخی از عالمان اشاعره به انکار نظریه کسب پرداخته و به نظریه «امر بین الامرین» امامیه روی آوردند
Regarding man’s actions, from viewpoint of compulsion or volition, among religion researchers, there are different approaches. Ash’arites and its head believe in theory of acquisition and claimed man’s role in his actions is acquisition, not creation. But during history Ash’arite ‘ulama, have got different ideas and readings concerning the reality of acquisition. Studying the Ash’arite works, the author found seven prominent approaches and then criticized and evaluated them. He demonstrated that the Ash’arite theories of compulsion or volition not only are not able to explain the reality of acquisition, but they lead to either compulsion or indeterminism. Therefore, some Ash’arite ‘ulama denied the theory of acquisition and accepted the Shi’i theory of intermediate position.