بررسی تاثیرات جامعه شناختی هرمنوتیک فقه امامیه با تاکید بر اندیشه های حضرت امام خمینی (ره)
محورهای موضوعی : کلام اسلامیسوسن نریمانی 1 , مرتضی براتی 2 * , ابراهیم باغشنی 3
1 - دانشجوی دکتری فقه ومبانی حقوق اسلامی، واحد دامغان، دانشگاه آزاد اسلامی، دامغان، ایران
2 - دانشگاه آزاد اسلامی، دامغان
3 - حوزه علمیه قم
کلید واژه: جامعه, زمان و مکان, فهم متن, هرمنوتیک, فقه امامیه, حضرت امام خمینی(ره). ,
چکیده مقاله :
روش شناسی و هرمونتیک مواجهه یک فقه با متن در کتاب و سنت از مهمترین عوامل تفاوت در نظرات و استنتاجات و درنتیجه اعتقاد به فقه سنتی یا اجتماعی به شمار می رود. امام خمینی(ره) یعنوان یک فقیه با تاکید بر مقتضیات زمان و مکان به متن جان تازه ای بخشید و عوامل خارج از متن را در فهم متن دخالت داده و در بسیاری از موارد متن را به تنهایی وافی به مقصود نمی دانستند. از آنجایی که متن با توجه به عوامل خارج از آن مستعد فهم های متفاوت است، معتقد بودند که بر اساس تأثیر زمان ومکان ساختار جدید معنایی از دل متن وخارج از وضع متولد می شود.امام نه تنها استقلال متن از مبدأ آن را نمی پذیرفتند، بلکه متن را مستقل از فقیه وعوامل خارج ازآن نیزنمی دانستند. روش فقهای امامیه به ویژه امام خمینی(ره)، برای پر کردن شکاف بین نص وجهان خارج،روش عملیات اجتهادی باعنایت بر مساله ی تغییر موضوعات ونقش زمان و مکان بوده است و وظیفه ی مکلف را در احکامی که نمی توان از فهم خطاب به دست آورد به کمک اصول عملیه مشخص می کردند . نظرات هرمنوتیکی حضرت امام خمینی(ره) به‌عنوان یک مجتهد و فقیه که انقلابات فکری عظیمی در فقه با روشمندی متفاوت ایجاد نمود نقش الگودهی روش‌شناسی فقه امامیه را برای تمام دانش های روز دنیا بیشتر نمایان می نماید. امام (ره) با تکیه بر فقه جواهری مکتب فقه پویا را پایه گذاری می‌کند و تشکیل حکومت دینی را اساس کار قرار می‌دهد که در دنیا منحصر به فرد است. این پژوهش به شیوه توصیفی – تحلیلی همراه با گردآوری اطلاعات اسنادی وکتابخانه ای انجام گرفته تا بابیان روش شناسی هرمنوتیکی فقه امامیه میزان ومعیار توجه فقهاء به ویژه حضرت امام خمینی به مباحث اجتماعی بررسی وتأثیر پذیری متقابل فقه واجتماع مورد مداقه قرار گیرد.
Investigating the impact of society on jurisprudence and the impact of jurisprudence on society is important. Methodology and hermeneutics Exposure to jurisprudence with the text in the book and tradition is one of the most important factors in the differences of opinion and inference and consequently the belief in traditional or social jurisprudence, since different jurisprudential schools with different approaches have emerged. Imam Khomeini, as a jurisprudent, revived the text by emphasizing on the demands of time and place, and interfered with outside factors in understanding the text, and in many cases did not regard the text as meaningful. Since the text is susceptible to different understandings due to its external factors, they believed that the new meaning was born from the inside of the context and out of context based on the influence of time and place. The Imam not only did not accept the text's independence from its source, but also did not consider the text to be independent of the jurisprudence and its external factors. The method of the jurisprudents of Imamiyyah, especially Imam Khomeini, for filling the gap between the world and the outside world, has been the method of ijtihadic operations with a view to changing the issues and the role of time and place; and they specified the duty of Obliged in sentences that cannot be understood by the aid of principles. Imam Khomeini's hermeneutic views as a mujtahid and jurist who created enormous intellectual revolutions in jurisprudence with a different methodology make the role of modeling the methodology of the jurisprudence of the Imamiyyah more apparent to the entire world's knowledge. The Imam founded the dynamic jurisprudence school, relying on Jawaheri jurisprudence and it forms the basis of religious rule that is unique in the world. This descriptive-analytical study was carried out along with documentary and library data collection. In order to express the hermeneutical methodology of Imamiyyah jurisprudence, the extent and criterion of the attention of jurists, especially Imam Khomeini, to the social issues and the interplay of the jurisprudence and society are examined.
ابن ادریس حلی، ابی جعفر محمدبن منصور(1410)؛ السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، موسسه نشر الاسلامی
ابن عربی، محمدبن علی ( 1422ق )؛ تفسیر ابن عربی(تاویلات عبدالرزاق)، تحقیق رباب سمیر مصطفی، بیروت: دار احیاء تراث العربی
احسانی فر، احمد(1395)؛ مقاله روش‌شناسی اجتهاد از منظر آیت شهید بهشتی، فصلنامه تخصصی دین وقانون،زمستان شماره 14 صفحه231- 268
انصاری ، مرتضی ، (1423) ق، مکاسب محرمه ، قم ، مجمع الفکر الاسلامی
ایمان، محمد تقی و کلاته ساداتی، احمد (1392)؛ روش‌شناسی علوم انسانی نزد اندیشمندان مسلمان، قم : پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
بابایی، علی اکبر (1332)؛ مکاتب تفسیری، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه
برنجکار، رضا (1391)؛ روش‌شناسی علم کلام، قم، ناشر: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث
پاکتچی، احمد (1396)؛ جریان های فهم قرآن کریم در ایران معاصر، قم: انتشارات فلاح
جناتی، محمدابراهیم (1374)؛ ادوارفقه و کیفیت بیان آن، تهران: سازمان انتشارات کیهان
جوادی آملی، عبدالله (1381)؛ شریعت در آینه معرفت، قم: نشر اسراء
جوادی آملی، عبدالله (1383)؛ ولایت فقیه، ولایت، فقاهت، عدالت، چاپ چهارم، قم: اسراء
جوادی آملی، عبدالله (1390)؛ منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم، اسراء
جوادی آملی، عبدالله (1393)؛ قرآن میزان شناخت قرآن، قم: نشر اسراء
حسینی، محمد (1415ق)؛ معجم المصطلحات الاصولیهمعجم مصطلحات الاصولیه، بیروت، موسسه المعارف للمطبوعات
حقیقت ، سعید صادق، (1374)، استنباط و زمان و مکان ، در مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی امام خمینی ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
حلی، ابن ادریس ( 1410 ق)؛ السرائر الحاوی لتحریر الفتاویالسرائر الحاوی لتحریرالفتاوی، قم: اسراء
حیدری، علی نقی (1412ق)؛ اصول استنباط، قم: لجنه اداره الحوزه العلیمه
ربانی ، محمد باقر (1393)؛ فقه اجتماعی ، قم ، مرکز فقهی ائمه اطهار علیه السلام
ربانی ، محمد باقر؛ میری ، محسن ؛ غفاری فر ، حسن (1398) ؛ تاثیر جامعه بر فقه با تاکید بر آرای امام خمینی قدس سره ، معرفت فرهنگی اجتماعی . شماره 38، از صفحه 38 تا 19
ربانی ، محمد حسن (1395)؛ مکاتب فقهی ، مشهد ، دانشگاه علوم اسلامی رضوی .
سبحانی ، جعفر (1424)؛ الاسلام و متطلبات العصر او دور الزمان و المکان فی الاستنباط، قم ، موسسه الامام الصادق (ع).
سیدباقری، کاظم (1394)؛ هرمنوتیک و اجتهاد در فقه سیاسی، قم: نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
سیوری، مقداد (فاضل مقداد) (1393)؛کنزالعرفان فی فقه القرآن، ترجمه دکتر عقیقی بخشایشی، جلد اول، قم: انتشارات نوید اسلام
طباطبایی فر، محسن (1394)؛ جریان های فکری در حوزه معاصر قم، تهران:نشر نی
طباطبایی، محمدحسین ( 1374)؛ تفسیرالمیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه
عزیزی ، حسین (1378)؛ امام خمینی و حکومت اسلامی ،مقاله بایسته های اجتهاد در فقه نوین ،تهران ، موسسه تنظیم و نشر امام خمینی
عمید زنجانی، عباسعلی (1367)؛ مبانی و روش‌های تفسیر قرآن، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
عیاشی، محمدبن مسعود (1380)؛ التفسیر، تحقیق هاشم محقق رسولی، تهران: مکتبه العلمیه الاسلامیه
فاضل لنکرانی محمد جواد ،(1374)، زمان و مکان و علم فقه در مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی ، تهران موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره ).
فرهنگستان علوم اسلامی (1391)؛ اجتهاد و بررسی روش های آن ،تهران،موسسه انتشارات کتاب نشر
فیض، علیرضا، (1391)؛ مبادی فقه و اصول، چاپ بیست و سوم، تهران، موسسه انتشارات دانشگاه تهران
قدیری،محمد حسن(1376)؛تقریر البیع امام خمینی ، تهران ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
گرجی، ابوالقاسم (1375)؛ تاریخ فقه و فقهاء، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت
محقق داماد، مصطفی (1394)؛ قواعد فقه بخش جزائی، چاپ سی و یکم، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی
محقق داماد، مصطفی (1397)؛ قواعد فقه بخش مدنی، چاپ پنجاهم، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی
محمد، یحیی (1387)؛ درآمدی بر فهم روشمند اسلام، ترجمه سید ابواقاسم حسینی ژرفا، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
محمدی آرانی، فاطمه (1382)؛ تأویل قرآن کریم از دیدگاه علامه سیدحیدر آملی و ملاصدرا، قم: دارالمهدی
مخلصی ، عباس (1378)؛ بازشناسی فقه اجتماعی امام خمینی(ره) ، فصلنامه ISC ، شماره 22 و 21 ، از صفحه 208 تا 160
مطهری، مرتضی ،(1383)؛کلیات علوم اسلامی ،تهران ، انتشارات صدرا
معرفت، محمدهادی (1379)؛ تفسیر و مفسران، قم: موسسه فرهنگی انتشاراتی تمهید
ملکی اصفهانی، مجتبی (1379)؛ فرهنگ اصطلاحات اصول، قم، عالمه
موسوی خمینی، روح اله (1375)؛ قرآن ازدیدگاه امام خمینی، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
موسوی بجنوردی، سیدمحمد ( 1392)؛ قواعد فقهیه، تهران: انتشارات مجد
موسوی بجنوردی، سیدمحمد ( 1392)؛ قواعد فقهیه، تهران: انتشارات مجد
موسوی خمینی ، روح اله (1378)؛ آداب الصلوه، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
موسوی خمینی ، روح اله (1388)؛ اجتهاد و تقلید،ترجمه وهاب دانش پژوه، تهران ، چاپ و نشر
موسوی خمینی ، روح اله (1381)؛ مکاسب محرمه ، قم ، مطبعه مهر
موسوی خمینی، روح الله (1426 ق)؛ الاجتهادو التقلید، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
موسوی، خمینی، روح اله، (1368)؛ صحیفه نور، تهران ، انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی
مهدوی ، اصغر آقا (1389)؛ مبانی نقش زمان و مکان در استنباط احکام از دیدگاه امام خمینی و شهید صدر ، تهران ، دانشگاه امام صادق (ع).
نورایی، محسن (1390)؛ جریان شناسی تفاسیر فقهی تاریخ، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی
واعظی ، احمد (1393)؛ درآمدی بر هرمنوتیک، چاپ هفتم، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
واعظی ، احمد (1393)؛ درآمدی بر هرمنوتیک، چاپ هفتم، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
ولایی، عیسی ( 1387)؛ فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، تهران: نشر نی
الهامی، محسن ( 1378)؛ داوری های متضاد درباره¬ی محی الدین ابن عربی، قم، مکتب اسلام
هیثم، هلال (1424 ق)؛ معجم مصطلح الاصول، بیروت: دارالجلیل.