تحولات ساختاری وتطورات اعتقادی مذهب تشیع در دوره صفویه
محورهای موضوعی : کلام اسلامیتورج قدیمی 1 , منیره کاظمی راشد 2 * , معصومه قره داغی 3 , منیژه صدری 4
1 - دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر
2 - دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر
3 - دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر
4 - دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر
کلید واژه: تشیع, صفویه, طریقت, مذهب, ساختار,
چکیده مقاله :
صفويان پس از دورۀ فترت در ايران دولتي متمركز تشکيل دادند و با تقويت هويت ملي ايرانيان و استفاده از عنصر هويت بخش دين، تحولاتي اساسي در ساختار حکومت و جامعه ايجاد كردند. رسمي كردن مذهب تشيع اماميه، مهم ترين اقدام حکومت صفو يه در شروع كار بود كه موجب تحول اساسي در ارزش ها و هنجارهاي جامعۀ ايران شد.محور اصلی پژوهش، بررسی تحولات ساختاری وتطورات اعتقادی مذهب تشیع در دوره صفویه می باشد. با توجه به تاريخي بودن موضوع ، اين پژوهش با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است.این مقاله با استناد به منابع اصلی و عقاید متفاوت پژوهشگران معاصر در صدد پاسخ گویی به مسایل فوق با روش بر آمده ایم.در نتیجه در می یابیم مذهب تشيع، يکي از عناصر مهم در وحدت ايرانيان در دورة صفوي بود که ساختار انديشه اي صفويان را تشکيل می داد..
The Safavids formed a centralized government in Iran after the Fitr period, and by strengthening the national identity of the Iranians and using the element of religious identity, they made fundamental changes in the structure of government and society. The formalization of the Imami Shiite religion was the most important action of the Safavid government at the beginning of its work, which led to a fundamental change in the values and norms of Iranian society. Due to the historical nature of the subject, this research has been done using a descriptive and analytical method. Shiite religion was one of the important elements in the unity of Iranians in the Safavid period that formed the intellectual structure of the Safavids.
ابن بزار اردبیلى، توکل بن اسماعیل، صفوة الصفا، تصحیح غلامرضا طباطبایى مجد، چاپ اول: تبریز، مصحح، 1373.
ابن عنبه، احمد بن علی، عمده الطالب فی انساب آل ابی طالب، تصحیح محمد حسن آل طالقانی، نجف: مطبعه الحیدر، 1380 ه. ق.
امیر محمود بن خواند میر، ایران در روزگار شاه اسماعیل و شاه تهماسب اول، به کوشش غلامرضا طباطبایی ، تهران: مجموعه انتشارت ادبی و تاریخی موقوفات دکتر محمود افشار یزدی، 1370 .
ابطحی، سید مصطفی، " رسمیت یافتن تشیع در ایران چالش ها و دستاوردها " ، ایران زمین در گستره تاریخ صفویه ( همایش مجموعه مقالات )، به اهتمام مقصود علی صادقی، تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز، 1383 .
افشار، ايرج، دستورالملوک ،1380،دفتر تاريخ مجموعه اسناد منابع تاریخی، چاپ اول، تهران،بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار
افندي، ميرزاعبدالله،1373، رياض العلما وحياض الفضلا ،به کوشش سيداحمد حسیني ،قم، کتابخانه آيت الله مرعشي
بیاني ،شيرين، مغولان و حکومت ايلخاني در ايران،1379، تهران انتشارات سمت
براون، ادوارد، تاریخ ادبیات ایران، ترجمه رشید یاسمی، ج4، تهران: ابن سینا، 1316، چاپ یکم.
پارسا دوست، منوچهر، شاه اسماعیل اول، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1357، چاپ یکم.
پیگولوسکایا، ن.و. و دیگران تاریخ ایران ترجمه کریم کشاورز، تهران:انتشارات پیام، 1354، چاپ چهارم.
ترکمان، اسکندربیگ منشی، عالم آرای عباسی، به کوشش ایرج افشار، ج 1 ، تهران: امیر کبیر، 1350، چاپ دوم.
جعفریان، رسول؛ صفویه از ظهور تا زوال، تهران: موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، چاپ اول: ۱۳87
خنجی اصفهانی، فضل الله روزبهان، عالم آرای امینی، تصحیح جان, ای وودز، [ بی جا، بی تا ]
خواند میر، غیاث الدین، حبیب السیر، فی اخبار افراد البشر، با مقدمه جلال الدین صمایی، ج4، تهران: انتشارات خیام،1333.
درخشان، مهدى، «پیرامون کلمه شیخ و سید»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانى، دانشگاه تهران، سال 21، ش4، 1353.
رحیم لو، یوسف، «مواردی از دستاویزهای معنوی سیاست صفویان» یاد نامه استاد جعفر سلطان القرایی، تبریز: 1370.
رویمر، هانس روبرت، ایران در راه عصر جدید، ترجمه آذر آهنچی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1380. چاپ یکم.
رویمر، هانس روبرت، دوران صفویان، تاریخ ایران کمبریج (دوره صفویان)، ترجمه یعقوب آژند، تهران: انتشارات جامی، 1380. چاپ یکم.
زرین کوب، عبدالحسین، دنباله جستجو در تصوف ایران، تهران: امیر کبیر، 1362. چاپ یکم.
زرین کوب، عبدالحسین، روزگاران دیگر ( از صفویه تا عصر حاضر)، تهران: انتشارت سخن، 1357.
زرین کوب، عبدالحسین، تصوف ایرانی در منظر تاریخی آن، ترجمه دکتر مجدالدین کیوانی، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1383 ، چاپ اول.
سیوری، راجر، ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز، 1374. چاپ چهارم.
سومر، فاروق، نقش ترکان آناتولی، در تشکیل و توسعه دولت صفوی، ترجمه احسان اشراقی، محمد تقی امامی، تهران: نشر گستره، 1371، چاپ اول.
شیبی، کامل مصطفی، تشیع و تصوف تا آغاز سده دوازهجری، ترجمه علیرضا ذکاوتی قرا گزلو، تهران: امیر کبیر، 1359. چاپ اول.
عبدی بیگ شیرازی ( نویدی ) ، تکمله الاخبار، ( تاریخ صفویه از آغاز تا 978 ه. ق. ) ، با مقدمه، تصحیح و تعلیقات عبدالحسن نوایی، تهران: نشر نی ، 1369.
کسروى، احمد، شیخ صفى و تبارش، تهران، چاپ کتیبه، 1355.
کاظم زاده، حسین، سلسله النسب، تهران: اقبال ، 2536 .
فوران، جان، مقاومت شکننده تاریخ تحولات اجتماعی ایران، از صفویه تا سال های پس از انقلاب اسلامی ایران، ترجمه احمد تدین، تهران: 1378، چاپ دوم
ملا جلال الدین منجم، تاریخ عباسی یا روزنامه ملا جلال، به کوشش سیف الله وحیدنیا، تهران: انتشارات وحید، 1366 ، چاپ اول.
مینورسکى، ولادیمیر، سازمان ادارى حکومت صفویان یا تعلیقات مینورسکى بر تذکره الملوک، ترجمه مسعودرجب‌نیا، تهران : امیر کبیر، 1368، چاپ دوم
مزاوى، میشل. م، پیدایش دولت صفوى، ترجمه یعقوب آژند، تهران: نشرگستره، 1363، چاپ اول.
محیط طباطبایی، محمد، " صفویه از تخت پوست درویشی تا تخت شهریاری " ، ماهنامه وحید، سال 3، ش9، 1354.
محمد زاده صدیق، سید حسین، قارا مجموعه ( کلمات، نصایح و مناقب شیخ صفی الدی اردبیلی )، برگردان داود بهلولی، قم: نشر ادیان، 1385 .
نوایی، عبدالحسین، ایران و جهان از مغول تا قاجاریه، تهران: هما، 1364. چاپ یکم.
نوایی، عبدالحسین، رازی در دل تاریخ، گوهر، سال اول ، ش5 ، 8 ، 1352.
نوایی، عبدالحسین، غفاری فرد، عباسقلی، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوران صفویه ، تهران: انتشارات سمت، 1386 ، چاپ چهارم.
هینتس، والتر، تشکیل دولت ملی در ایران (حکومت آق قویونلو و ظهور دولت صفوی) ، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران: انتشارات خوارزمی، 1361 .
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا؛ 1391،تاریخ روابط خارجی ایران از ابتدای دوران صفویه تا پایان جنگ جهانی دوم، تهران: امیرکبیر