بررسی زیبایی شناسی قرآن کریم با رویکردی بر معناشناسی و تکثر معنا
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
محمد طاهری گندمانی
1
,
محمدرضا حاجی اسماعیلی
2
*
1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان
2 - استاد گروه علوم قرآن و حدیث (روایات)، دانشکده الهیات و دروس اهل بیت (ع)، دانشگاه اصفهان، اصفهان. ایران.
کلید واژه: تکثر معانی, زیبایی شناسی, معنا شناسی, تفسیر, ترادف,
چکیده مقاله :
اصل ترادف و تکثر معانی الفاظ قرآن کریم بعنوان یک رویکرد زیبایی شناختی این کتاب مقدس همواره مورد توجه صاحب نظران بوده است. این رویکرد همواره در طول تاریخ دارای موافقین و مخالفین زیادی بوده است. مفسرین و قرآن پژوهان موافق تکثر معنایی سعی دارند با بهره گیری از آن مقبولترین، قابل پذیرش ترین و زیباترین مفهوم و تفسیر از آیات الهی را ارائه نمایند. این رویکرد بعضاً با اتهاماتی همچون افتادن در دام تشتت، نسبیت گرایی و همین طور تفسیر به رأی مواجه شده است. در مقاله حاضر سعی شده با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی و استفاده از شواهد قرآنی و دلایل متقن و علمی ضمن تبیین موضوع زیبایی و ابعاد مختلف آن به نقد و تحلیل آن پرداخته شود و ضمن پذیرش اصل عدم امکان ترادف برای واژگان قرآنی و محدودیت آنها از یک سوی و همچنین ضرورت ارائه موضوعات و مفاهیم فراوان دینی از سوی دیگر، آن را بعنوان اصلی مهم و کاربردی اثبات نماییم. نتایج تحقیق چنین است که در کاربردهای قرآنی واژگان زیبایی تفاوت‌هایی وجود دارد که در مجموعه برداشت‌های ما از آیات الهی تاثیر گذار است. در کاربردهای قرآنی واژگان زیبایی تفاوت‌هایی وجود دارد که در مجموعه برداشت‌های ما از آیات الهی تاثیر گذار است.
The principle of synonymy and multiplicity of meanings of the words of the Holy Quran as an aesthetic approach of this holy book has always been considered by experts. This approach has always had many supporters and supporters throughout history. Commentators and Quranic scholars in favor of semantic pluralism try to use it to provide the most acceptable, acceptable and beautiful concept and interpretation of divine verses. This approach is sometimes faced with accusations such as falling into the trap of anarchism, relativism and interpretation. In the present article, we have tried to use descriptive-analytical method and use of Quranic evidence and sound scientific reasons while explaining the subject of beauty and Its various dimensions should be critiqued and analyzed, and while accepting the principle of the impossibility of synonymy for Qur'anic words and their limitations on the one hand, as well as the necessity of presenting many religious topics and concepts on the other hand, prove it as an important and practical principle.
قرآن کریم،1415،ترجمه محمدمهدی فولادوند،تهران: دارالقرآن کریم.
ابوالفتوح،سیدامیر.1404ق،آیات الاحکام جرجانی، تهران: انتشارات نوید.
اسعدی، محمد.1395ش، سایه‌ها و لایه‌های معنایی، قم: انتشارات دفتر تبلیغات.
الرافعی، مصطفی صادق.2005م،اعجاز القرآن و البلاغه النبویه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
سعیدی روشن، محمد باقر .1389ش،زبان قرآن و مسائل آن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
صدرالمتالهین، محمدبن ابراهیم. 1366ش،تفسیر القرآن الکریم، قم: انتشارات بیدار.
طباطبایی،محمدحسین. 1417ق، المیزان، قم: منشورات جماعه المدرسین فی الحزه العلمیه.
طوسی،محمدبن حسن.1365 ش،تبیان فی تفسیر القران، بیروت: دارالاحیاء التراث عربی.
طیب حسینی،سید محمود.1388 ش،چندمعنایی در قرآن کریم، قم:پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
قائمی‌نیا،علیرضا.1393 ش،بیولوژی نص،نشانه شناسی و تفسیرقرآن،قم:سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
قطب،سید.1988م،فی ظلال القرآن،بیروت: انتشارات دارالشروق.
محمدی ری شهری، محمد.1390 ش،تفسیر قرآن ناطق، قم:ناشر دار الحدیث.
مصطفوی، حسن.1374ش، التحقیق فی کلمات القران، تهران:بنگاه ترجمه ونشرکتاب.
النعمانی، محمد بن ابراهیم.1399ق، الغیبه للنعمانی، طهران: مکتبه الصدوق.
واعظی، احمد.1390ش، نظریه تغییر متن،تهران: ناشرپژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
اکبری دستک،فیض الله.1391.«تمثیل ابزار مشترک قرآن کریم و اناجیل». فصلنامه مطالعات قرآنی.شماره 12.
پارسایی، تهمینه.1391ش.«توسعه پذیری معنا در تفسیر قرآن کریم». فصلنامه مطالعات قرآنی، شماره 12.
خانجانی،علی اوسط.1391.«واژه‌های همسان آوا در قرآن کریم». فصلنامه مطالعات قرآنی. شماره 12.
دهقان،سمیرا.1394.«مولفه‌های معناشناسی واژگان قرآن در شیوه تبینی امام علی (ع) ». فصلنامه مطالعات قرآنی، شماره 24.
رضاداد، علیه.1388ش. «روش‌های نوین در عرصه تفسیر».مجله پژوهش دینی. شماره19.
سیدی سیدحسین و خلف، حسن.1393ش.« تحلیل زیبایی‌شناختی تصویرهای هنری در قرآن (مطالعه موردی سوره فصلت)»، مجله پژوهشهای ادبی قرآنی.سال اول. شماره 2.
شاکر، محمدکاظم.1387ش.« مدل‌های چندمعنایی در تفسیر قرآن و کتاب مقدس». پژوهشهای فلسفی- کلامی. شماره38.
شهبازی، محمود و شیرازی نرگس.1392.«بازتاب لطافتها و ظرافتهای زبانی و ادبی قرآن در ترجمه». مجله پژوهشهای ادبی قرآنی.سال اول. شماره 2.
مقدسی،یوسف.1398.«زبان و اسلوبهای بیانی در داستانهای قرآنی ».فصلنامه مطالعات قرآنی.شماره 40.
موسوی‌لر، اشرف‌السادات و یاقوتی، سپیده.1394ش.« زیباشناسی کلام وحیانی قرآن کریم». مجله جلوه هنر، شماره 39
.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 160 ـ 139
بررسی زیبایی شناسی قرآن کریم با رویکردی بر معناشناسی و تکثر معنا
محمد طاهری گندمانی 1
محمدرضا حاجی اسماعیلی2
اصل ترادف و تکثر معانی الفاظ قرآن کریم بعنوان یک رویکرد زیبایی شناختی این کتاب مقدس همواره مورد توجه صاحب نظران بوده است. این رویکرد همواره در طول تاریخ دارای موافقین و مخالفین زیادی بوده است. مفسرین و قرآن پژوهان موافق تکثر معنایی سعی دارند با بهره گیری از آن مقبولترین، قابل پذیرش ترین و زیباترین مفهوم و تفسیر از آیات الهی را ارائه نمایند. این رویکرد بعضاً با اتهاماتی همچون افتادن در دام تشتت، نسبیت گرایی و همین طور تفسیر به رأی مواجه شده است. در مقاله حاضر سعی شده با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی و استفاده از شواهد قرآنی و دلایل متقن و علمی ضمن تبیین موضوع زیبایی و ابعاد مختلف آن به نقد و تحلیل آن پرداخته شود و ضمن پذیرش اصل عدم امکان ترادف برای واژگان قرآنی و محدودیت آنها از یک سوی و همچنین ضرورت ارائه موضوعات و مفاهیم فراوان دینی از سوی دیگر، آن را بعنوان اصلی مهم و کاربردی اثبات نماییم. نتایج تحقیق چنین است که در کاربردهای قرآنی واژگان زیبایی تفاوت‌هایی وجود دارد که در مجموعه برداشت‌های ما از آیات الهی تاثیر گذار است. در کاربردهای قرآنی واژگان زیبایی تفاوت‌هایی وجود دارد که در مجموعه برداشت‌های ما از آیات الهی تاثیر گذار است.
واژگان کلیدی
تکثر معانی، زیبایی شناسی، معنا شناسی، تفسیر، ترادف.
[1] . دانشجوی‌دکتری‌علوم‌قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.
Email: m.taherigandomani@gmail.com
[2] . استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اهلبیت(ع)، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: m.hajiesmaeili@ltr.ui.ac.ir
تاریخ دریافت: 28/2/1400 پذیرش نهایی: 10/5/1400