بررسی تحلیلی عوامل مؤثر بر تفاوت رویکرد مفسران اهل سنت در آیات فضایل اهل بیت(ع)
محورهای موضوعی : کلام تطبیقییعقوب فتح الهی 1 , رحمت الله عبدالله زاده 2 * , محسن قاسم پور 3 , حمید رضا فهیمی تبار 4
1 - دانشگاه پیام نور، تهران
2 - دانشگاه پیام نور
3 - دانشگاه علامه طباطبائی
4 - دانشگاه کاشان
کلید واژه: آیات فضایل, تفسیر, اهل بیت, مباهله, مفسران اهل سنت,
چکیده مقاله :
در این مقاله با روش تحلیلی به منشأ رفتار مفسران اهل سنت در مواجه با آیات فضایل اهل بیت(ع) پرداخته شد؛ مفسران بزرگ اهل سنت مانند فخر رازی و طبری و زمخشری که تقریبا موضع منصفانه‌تری نسبت به آیات فضایل اهل بیت (ع)در پیش گرفته و به مستندات تاریخی اکتفا کرده‌اند،گرچه معرفت شناسی اصیل آیات فضایل به دست نمی‌دهند و در بین برخی مفسران همچون قرمطی برخوردهای متفاوتی هم در تفسیر آيات فضائل اهل بیت(ع) به چشم می‌خورد که همگي ناشي از باورهای مذهبی و شرایط اجتماعی و اختلاف نسبت به تشیع است.البته شرایط اجتماعی و حاکمیت سیاسی یک فرقه نیز به این مسئله دامن زده است؛ سکوت در برابر برخي آیات مورد اجماع صحابه، تفسير خلاف ديدگاه مشهور, غفلت از منابع و یا تحریف منابع، عوامل عقیدتی و توجيه تکلف آميز آيات فضائل ،مهم‌ترین شیوه‌های این مفسران براي گذر از تفسير اين آيات است.
In this article, the source of the behavior of Sunni commentators in the face of the verses of the virtues of the Ahl al-Bayt (AS) is discussed analytically; Great Sunni commentators such as Fakhr al-Razi, Tabari, and Zamakhshari, have taken an equitable position towards the verses of the virtues of the Ahl al-Bayt (AS) and have been content with historical documents, although they do not give a good epistemology of these verses. There are different approaches in interpreting the verses of the virtues, which are all due to religious beliefs, social conditions and differences towards Shiism. In addition, the social conditions and political rule of a sect have also contributed to this issue; The silence about some verses agreed upon by the Companions, the interpretation in contrast to famous opinion, neglect or distortion of sources, ideological factors and obligatory justification of the verses of virtues are the most important ways for these commentators to go through the interpretation of these verses.
ابن ابی الحدید معتزلی، عبد الحميد، شرح نهج البلاغة. قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی،۱۴۰۴ق
ابن سعد هاشمی بصری، محمد بن سعلين منيع. الطبقات الكبرى. تحقيق محمد عبد القادر عطاء | بیروت: دار الکتب العلمية، ۱۴۱۰قي
ابن عربی، محی الدین، الفتوحات المکیه، بی‌جا، مولی، 1395..
ابن عطیه،ابهی المراد فی شرح علما بغداد،بیروت:موسسه اعلمی، 1423
ابن کثیر، تفسير القرآن العظيم، بیروت: دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون،1419
ابن‌تیمیه، احمد بن عبدالحکم.. منهاج السنّة النّبویّة. عربستان: جامعة الإمام محمّد بن سعود.1406
ابن‌منظور، محمّد بن مکرم. لسان‌العرب. بیروت: دار صادر. 1406ق.
ایازی، سید محمدعلی، المفسرون حیاتهم و منهجهم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1418.
آلوسی، سید محمود ،روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دار الکتب العلمیه. 1415ق
بیضاوی، عبدالين عمر، أنوار التنزيل و أسرار التأويل. تحقيق: محمد عبد الرحمن المرعشلي. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۸ق
جصاص، احملين على، احکام القرآن (جصاص). تحقيق: محمد صادق قمحاوي. بیروت: دار احياء التراث اعربی، ۱۴۰۵في
حموی،. یاقوت . معجم البلدان. ترجمه: علینقی منزوب. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور، معاونت پژوهشی.1381
خرمشاهي ،بهاءالدين.تفسير و تفاسير جديد، سازمان انتشارات كيهان، تهران، 1364 .
ذهبی، محمدحسین، التفسیر و المفسرون، دار الكتب الحدیثة، الطبعة الثانیة، 1396 ق
رجبی، م؛ و دیگران. روش شناسی تفسیر قرآن. قم: نشر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.1379
رستمی، علیرضا. (1388). تاثیر جریان¬های سیاسی بر تفسیر و مفسران. قم: موسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم).1388
سید رضی، محملين حسين - نهج البلاغه، قم: دار الهجره
طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه قم، پنجم: 1417 ق.
طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفة، 1406 ق.
غزالي ، الاحياء ، قاهره ، ۱۳۵۲ ق
فیروزآبادی (حسینی)، سید مرتضی.. فضائل الخمسه من الصحاح السته. تصحیح: شیخ محمد، آخوندی. تهران: دار الکتب الاسلامیه. چاپ دوم.1392.
قاسمی، جمال الدین، محاسن التأویل، بیروت، دارالفکر، ۱۳۹۸ق.
قرطبی، محملين احمد، الجامع لأحكام القرآن. تهران: ناصر خسرو، ۱۴۰۶ق
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفاء، 1403ق.
مطرزی، ناصرالدین، المغرب فی ترتیب المعرب، سوریه، مکتبة اسامة بن زید،
معرفت، محمدهادی. تفسیر و مفسران. قم: موسسه فرهنگی تمهید. چاپ اول.1380
هیثمی، علیّ بن أبی بکر. مجمع الزّوائد. بیروت: دارالکتاب.1967م.