مناظرات امام رضا (ع) پس از استقرار در ایران با پیروان ادیان و مذاهب در جهت گسترش تشیع
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
محمد کرمی نیا
1
(دانشگاه کاشان)
رضا اُجاق
2
(دانش آموخته کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی)
کلید واژه: امام رضا (ع), شیعه, تشیع, مناظرات. ,
چکیده مقاله :
تشیع مولود طبیعی اسلام و نمایانگر اندیشه اسلام ناب است. هسته اولیه شیعیان از اصحاب بزرگ و برجسته پیامبر اسلام بودند که با رهنمودهای آن حضرت بر لزوم رهبری علی بن ابیطالب(ع) بعد از پیامبر(ص) باور داشتند پس از درگذشت پیامبر گرامی اسلامی و تشکیل سقیفه و وضعی که در انتخاب خلیفه پیش آمد، تشیع از نظر تاریخی مسیر دیگری را پیش گرفت و شیعیان علی¬رغم اینکه در اقلیت بودند، بر پیشوای علی(ع) پای فشردند و در کنار اهل بیت(ع) ماندند و با تحمل تمام دشواری¬ها و مشکلات از عقیده خود دست بر نداشتند. بعد از این دوره نیز شیعه با وجود این که از هر لحاظ در فشار و سختی قرار داشت. با رهبری ائمه (ع) به رشد خود ادامه داد و در نقاط مختلف دنیای اسلام گسترش پیدا کرد. در دوره امام رضا(ع) با توجه به این¬که آن امام همام بعد از یک دوره سخت و خفقان در زمان پدرش، آزادی نسبی پیدا کرده بود؛ توانست مکتب اهل بیت(ع) را سر و سامان بخشد. با ورود حضرت رضا(ع) به ایران، جغرافیای تشیع تغییر کرد و ایران به یکی از مراکز معارف شیعی تبدیل شد. امام(ع) با حضور خود معارف را گسترش داد و مذهب تشیع به عنوان یکی از مهم ترین مذاهب اسلامی به تثبیت رسید. هجرت آن حضرت به ایران یکی از عوامل موثر در تعمیق و گسترش مکتب اهل بیت(ع) بوده است و فعالیت ها و اقدامات آن حضرت در ایران با توجه به موقعیت موجودِ آن روزگار، چشم¬گیر و قابل توجه است که مهم¬ترین فعالیت¬های حضرت در زمینه تعمیق و گسترش تشیع عبارتند از: 1) برگزاری جلسات مناظره. 2) تربیت شاگردان. 3) مقابله با فرقه¬ها و جریانات انحرافی و حضور آن حضرت در جایگاه سیاسی. 4) گسترش فرهنگ اهل بیت(ع) و تعمیق باور های شیعی. که در بخش های جداگانه در این پژوهش به این مناظرات و فعالیت های حضرت و تأثیر آن ها در تعمیق و گسترش تشیع پرداخته خواهد شد.
Shiism is the natural born of Islam and represents the pure Islamic thought. The core of the Shiites were among the great and prominent companions of the Prophet of Islam, who believed in the necessity of the leadership of Ali bin Abi Talib (a.s.) after the Prophet (s.a.w.) after the death of the beloved Islamic prophet and the formation of the Saqeefah and the situation that occurred in the election of the caliph. Historically, Shiism took a different path, and despite being in the minority, Shiites followed the leadership of Ali (AS) and stayed with the Ahl al-Bayt (AS) and gave up their faith by enduring all the difficulties and problems. They didn't take it. After this period, even though Shia was under pressure in every way. It continued to grow under the leadership of Imams (AS) and spread to different parts of the Islamic world. During the period of Imam Reza (a.s.) considering that Imam Hammam had found relative freedom after a difficult and suffocating period during his father's time; He was able to organize the Ahl al-Bayt school. With the arrival of Hazrat Reza (AS) in Iran, the geography of Shiism changed and Iran became one of the centers of Shiite education. Imam (a.s.) spread knowledge with his presence and the Shia religion was established as one of the most important Islamic religions. His emigration to Iran was one of the effective factors in deepening and expanding the school of Ahl al-Bayt (a.s.) and his activities and actions in Iran, considering the existing situation of that time, are remarkable and significant, and the most important activity Hazrat's actions in the field of deepening and expanding Shiism are: 1) holding debate sessions. 2) Education of students. 3) Confronting sects and deviant movements and the presence of His Holiness in a political position. 4) Expanding the culture of Ahl al-Bayt (AS) and deepening Shiite beliefs. In separate sections of this research, these debates and activities of the Prophet and their impact on the deepening and expansion of Shiism will be discussed.
قرآن کریم
ابن اثیر جزری،(1367) النهایه فی غریب الحدیث، قم : موسسه مطبوعاتی اسمائیلیان.
ابن حجر، (1997م) الصوائق المحرقه، محقق : عبدالرحمن بن عبدالله الترکی و کامل محمد الخرات ، بیروت : موسسه الرساله.
ابن ندیم،(1398) الفهرست، بیروت : دارالمعرفة،
ابوزهره، محمد، (1384) تاریخ المذاهب اسلامیه، ترجمه : علیرضا ایمانی، قم : مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
امین، سید محسن،(1403) اعیان الشیعه، بیروت : دارالتعارف.
بروکلمان، کارل، (1426ق) تاریخ الادب العربی، ترجمه عربی : عبدالحلیم التجار، قم : دارالکتب الاسلامی.
حسینی مراکشی، ادریس، (1370) راه دشوار از مذهب به مذهب، ترجمه : مالک محمودی، قم: دارالقرآن کریم.
حکیم، سید منذر، (1385) پیشوایان هدایت، قم : مجمع جهانی اهل بیت.
ربانی، محمد رضا، (1388) جلوات ربانی، قم : انتشارات آیت اشراق.
سیوطی، جلال الدین،(1404ق) الدر المنثور، قم : کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
شیخ طوسی، محمد بن حسن، (1411ق) الغیبة للحجه، قم : دارالمعارف الاسلامی.
صدر، سید محمد باقر، (بی‌تا) تشیع یا اسلام راستین، ترجمه : علی اکبر مهدی پور، تهران : انتشارات روزبه.
صدوق، (1378) عیون اخبار الرضا، تهران : نشر جهان.
طباطبایی، محمد حسین، (1386) شیعه در اسلام، قم : بوستان کتاب (دفتر تبلیغات).
طباطبایی، محمد حسین، (بی تا) ظهور شیعه، تهران : نشر شریعت.
طبرسی، احمد بن علی،(1403ق) الاحتجاج، مشهد : نشر مرتضی.
طبری آملی، عماد الدین بن أبی القاسم، (1383) بشارة المصطفی لشیعة المرتضی، نجف : المکتبة الحیدریة.
طبری، محمد بن جریر،(1387) تاریح الطبری، تحقیق : محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دارالتراث.
طبری، محمد بن جریر، (1413ق) دلائل الائمه، قم : بعثت.
فیاض، عبدالله، (1985) تاریخ الامامیه و اسلافهم من الشیعه، بیروت : موسسه الاعلمی للمطبوعات.
القرشی، باقر شریف، (1882م) پژوهشی دقیق در زندگانی امام رضا(ع)، ترجمه سید محمد صالحی، تهران : دارالکتب الاسلامیه.
کاشف الغطاء، محمد حسین،(1385) اصل الشیعه و اصولها، ترجمه علیرضا خسروانی، بیروت : موسسه الاعلمی للمطبوعات.
کلینی، محمد بن یعقوب،(1407ق) الکافی، تهران : دارالکتب الاسلامیه.
گروه تاریخ پژوهان حوزه و دانشگاه، (1389) تاریخ تشیع، قم : نشر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
مجلسی، محمد باقر، (1403ق) بحارالانوار، بیروت : دارالاحیاء التراث العربی.
محمد بن اسحاق ابن ابوالفرج الندیم،(1398) الفهرست، بیروت : دارالمعرفة.
مرتضوی، سید محمد، (1375) نهضت کلامی در عصر امام رضا(ع)، مشهد : آستان قدس رضوی.
مفيد، محمد بن محمد،(1413) الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، مصحح : مؤسسة آل البيت(ع)، قم : کنگره شیخ مفید.
مکارم شیرازی، ناصر، (1388) مناظرات تاریخی امام رضا(ع) با پیروان مذاهب و مکاتب دیگر، مشهد : آستان قدس رضوی.
نوبختی، حسن بن موسی،(1355) فرق الشیعه، مصحح : علامه سید محمد صادق آل بحرالعلوم، نجف : نشر حیدریه.
یولیوس ولهاوزن، (1375) تاریخ سیاسی صدر اسلام و شیعه و خوارج، ترجمه : محمود رضا افتخار زاده، قم : دفتر نشر معارف اسلامی.