تحلیل انتقادی نظریۀ بطلان قیام در عصر غیبت (بررسی قرآنی - روایی)
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
1 - دانشیار، گروه معارف اسلامی، دانشگاه صدا و سیما، تهران، ایران
کلید واژه: نظریۀ قیام, غیبت مهدی موعود, حقانیت قیام, بطلان قیام.,
چکیده مقاله :
هدف این تحقیق، پاسخی به این پرسش چالش برانگیزاست که" آیا قیام و انقلاب و تشکیل حاکمیت اسلامی در پیش از ظهور مهدی موعود، بر حق است یا بر باطل ؟"در پاسخ، پاره ای از مسلمانان با نقل روایاتی، هر گونه خیزش و انقلابی را پیش از موعود امم (ع) ناروا و محکوم به بطلان و شکست می دانند وبرخی چنین رویکرد و روایاتی را با اندیشه تعارض آنها با آموزه های اسلامی (آیات قرآنی، احادیث و نیز سنت معصومان)، ناصواب دیده و بر این باورند که به فرض صحت آن روایات، روی سخن با قیام هایی چون قیام زیدالنار، نفس زکیه و برادرش ابراهیم و نیز ابومسلم خراسانی و از این دست جنبش ها بوده که با انگیزه های قدرت طلبانه و خود خواهانه در آمیخته است. تجلیل از قیام هایی مانند قیام زید بن علی (ع) و یحیی بن زید (ع) و نیز جنبش حسین بن علی- شهید فخ - و ... در کلام همان امامان معصوم (ع)، گواه گویایی است بر تصدیق آن قیام ها و مبارزات حق طلبانه. مبنای بایسته بودن قیام و انقلاب در عصر غیبت عبارتند از باورهایی چون : 1- نگاه توحیدی در برابر شرک و کفر و نفاق 2- امر به معروف و نهی از منکر 3- اقامه قسط و عدل 4- عهد خدا با عالمان برای مبارزه با گرسنگی مظلومان و سیری ظالمان 5- سرمشق گرفتن از قیام عاشورا (عزت مداری و ذلت ستیزی) 6- جهاد دفاعی و رهایی بخش 7- پیش گویی نهضت هایی مقبول پیش از ظهور مهدی موعود در کلام پیامبر (ص) و امامان معصوم (علیهم السلام) این تحقیق به روش توصیفی و استدلالی کلامی - با بهره گیری از متون و آموزه های دینی- شکل گرفته و نتیجه اش ضرورت قیام و انقلاب پیش از قیام قائم (ع) است و این که رویکرد مخالف، مایه خفت و خواری و رکود و ایستایی و به تعطیلی کشاندن تعالیم بنیادی دین بوده و انتظار در آن دیدگاه هم انتظاری ویرانگر و عامل سرزندگی ستمگران و سرخوردگی و افسردگی و بی چارگی ستم دیدگان خواهد بود و از این رو با روح توحید و هدایت و نیز ارسال رسل و انزال کتب سازگاری ندارد.
The goal of the present study is to answer this challenging question: is uprising and revolution and forming Islamic Governance before the appearance of Imam Mahdi legitimate or invalid? In response, a group of Muslims consider any type of uprising and revolution before the appearance of Mahdi (A.S.) as illegitimate and doomed to invalidity and defeat, and some regard such an approach and narratives as wrong due to their opposing view to Islamic didactics and believe that given the truth of those narratives, the audience were uprisings like that of Zeid Al-Nar, Al-Nafs al-Zakiyyah and his brother, Abraham, Abu Muslim Khorasani and the like which have been mixed with ambitious and selfish motivations. The research is qualitative and it is critical-analytical. The research findings show that appreciating uprisings like that of Zeid-Ibn Ali and Yahya-Ibn Zaid, Hossein-Ibn Ali (Martyr of the battle of Fakhkh) in the sayings of Ma’soum (innocent) Imams is a telling evidence on verification of such uprisings and righteous fights. The basis of uprising and revolution at the time of “absence” being necessary are beliefs like monotheism view against polytheism and disbelief and hypocrisy, inviting to the virtue and preventing from the wrongdoing, establishing justice and fairness, the promise of God to the learned for fighting with hunger of the oppressed and satiety of the oppressor, following Ashura uprising (dignity and fighting abjection), defensive and salvating jihaad, and predicting welcomed movements before the appearance of Imam Mahdi (A.S.) in the sayings of the prophet and Imams (A.S.)..
قرآن کریم؛ ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران : انتشارات نیلوفر .
آمدی تمیمی، عبدالواحد، (1360) : « غررالحکم و دررالکلم :، عبدالواحد الآمد ی التمیمی، تحقیق : میرسید جلال الدین المحدث. جامعه طهران، الطبع الثالثه.
ابن بابویه القمی (الصدوق)، ابی جعفر محمد بن علی بن الحسین (بی تا) : «عیون اخبار الرضا »، تحقیق : السید جلال الدین المحدث، تهران : انجمن آثار ملی .
امام علی بن الحسین، (1363): «صحیفه سجادیه»، ترجمۀ جواد فاضل، تهران : انتشارات امیرکبیر .
امین عاملی، سید محسن (1421ق): « الاعیان الشیعه »، ج 6، بیروت :دارالتعارف للمطبوعات.
الحرانی، محمد بن الحسن بن علی بن الحسن بن شعبه (1404 ق) : « تحف العقول عن آل الرسول »، تحقیق : علی اکبر الغفاری، قم : موسسة النشر الاسلامی.
الحر العاملی (1401ق) : « وسائل الشیعه »، ج 11 تهران : المکتبة الاسلامیه .
الحلی، رضی الدین علی بن موسی (سیدبن طاووس)، (1386) : « اقبال الاعمال » ،جلد دوم، قم : انتشارات سما ء قلم .
الحلی، رضی الدین علی بن موسی (سیدبن طاووس)، (1379) : « اللهوف علی قتلی الطفوف »، ترجمه سید احمد فهری زنجانی، تهران : انتشارات امیرکبیر.
خمینی، امام سید روح الله (1376) : « تبیان – آثار موضوعی »، دفتر پنجم، تهران : موسسه تنظیم و نشر آثارامام خمینی.
خمینی، امام سید روح الله (1372) : « صحیفه نور »، ج19، تهران : موسسه تنظیم و نشر آثارامام خمینی.
خوارزمی، اخطب (1948م) : « مقتل الحسین »، نجف : مطبعة الزهرا .
خیابانی تبریزی، حاج ملاعلی (1378): «وقایع الایام در احوال محرم الحرام»، تبریز: کتاب فروشی قرشی.
رضوی اردکانی، ابوفاضل (1361) : « شخصیت و قیام زید بن علی»، تهران: انتشارات علمی – فرهنگی .
رضوی اردکانی، سید ابوفاضل (1375): «ماهیت قیام شهید فخ»، قم : مرکز مطالعات و تحقیقات الاسلامی.
سعدی، شیخ مصلح الدین بن عبدالله، (1396) : «کلیات – گلستان » به اهتمام محمد علی فروغی، تهران : انتشارات امیر کبیر.
سید رضی، (1380) : «نهج البلاغه»، ترجمه محمد دشتی، قم : انتشارات مشهور .
سید رضی، (بی تا) : «نهج البلاغه – شرح شیخ محمد عبده، جز ثالث »، بیروت : دارالمعرفه.
شریعتی، علی (1350) : «انتظار مظهر اعتراض»، تهران: انتشارات حسینیه ارشاد.
صالحی نجف آبادی، نعمت الله (1361) : « شهید جاوید »، تهران : موسسه خدمات فرهنگی رسا.
طبری، محمد بن جریر (1403ق) : « تاریخ الامم و الملوک »، بیروت : موسسة الاعلمی .
القمی، الشیخ عباس (بی تا) : « سفینة البحار »، بیروت : موسسة الوفاء.
کمپانی، فضل الله (1352): حضرت صادق (ع)»، تهران : دارالکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمد باقر (1403 ق) : «بحارالانوار»، ج 46 و 48و 60 و 67، بیروت داراحیاء التراث.
محمدی ری شهری، محمد (1380) : «میزان الحکمه»، ج1، ترجمۀ حمیدرضا شیخی، قم: انتشارات دارالحدیث.
معهد تحقیقات باقر العلوم (1373) : «موسوعة کلمات الامام الحسین»، قم : منطقة الاعلام الاسلامی .
مفید، محمد بن محمد بن النعمان : (بی تا): «الارشاد»، ج2، ترجمه و شرح حاج سید هاشم رسولی محلاتی، انتشارات علمیۀ الاسلامیه.
النوری، میرزا حسین (1407 ق): «مستدرک الوسائل»، قم: موسسة آل البیت.