واکاوی مبانی خیرخواهی خداوند از منظر حکمت متعالیه

سید عباس حسینی پور عزآبادی ¹ ( )
محمد رنجبرحسینی ² ( دانشگاه قرآن و حدیث - قم )
مهدی نصرتیان ³ ( دانشگاه قران و حدیث قم )

تاریخ ارسال : 1404/01/28 تاریخ تایید : 1404/04/17

کلید واژه: حکمت متعالیه, خیرخواهی خداوند, ملّاصدرا, خیرخواهی,

چکیده مقاله :

خیرخواهی نسبت به بندگان از صفاتالهی است که متکلمان و فلاسفه و از جمله حکمت متعالیه به این موضوع پرداختهاند. این نوشتار در صدد پاسخگویی به مبانی خیرخواهی خداوند با روش توصیفیتحلیلی و به شیوه کتابخانهای با رویکردی فلسفی و مبتنی بر حکمت متعالیه سامان یافتهاست. در این راستا، چهار اصل اساسی از مکتب فلسفی ملّاصدرا مورد تحلیل قرار گرفته است: علم الهی، نظامأحسن، أصالت وجود و کمال مطلق الهی. در این مقاله نشان دادهشده علم بی‌نهایت خداوند، با احاطه کامل بر مصالح مخلوقات، ضامن افعال خیرخواهانه اوست. همچنین، نظامأحسن به عنوان بهترین ساختار ممکن برای عالم هستی، تجلّی اراده خیر الهی در آفرینش را به تصویر می‌کشد. اصل اصالت وجود، با تأکید بر خیر بودن ذاتی هستی که از ذات اقدس الهی نشأت می‌گیرد، نشان‌دهنده خیرخواهی بنیادین خداوند در اعطای وجود است. در نهایت، کمال مطلق الهی، به عنوان جامع‌ترین مبنا، خیرخواهی را به ضرورتی ذاتی برای ذات بی‌نقص الهی تبدیل می‌کند. این پژوهش با تحلیل این چهار رکن اساسی، به اثبات می‌رساند که خیرخواهی خداوند، نه یک صفت عارضی، بلکه امری ذاتی و ریشه‌دار در ذات و فعل اوست که بر مبانی استوار حکمت متعالیه قابل اثبات و فهم است.

چکیده انگلیسی :

“Benevolence towards His creatures is one of God’s attributes, a subject addressed by theologians, philosophers, and especially within Transcendent Philosophy. This paper seeks to address the foundations of God’s benevolence using a descriptive-analytical method and a library-based approach with a philosophical perspective rooted in Transcendent Philosophy. In this regard, four fundamental principles from Mulla Sadra’s philosophical school are analyzed: Divine Knowledge, the Best Possible System (Nizam-e-Ahsan), the Primacy of Existence (Asalat al-Wujud), and God’s Absolute Perfection. This article demonstrates that God’s infinite knowledge, with its complete grasp of the interests of creatures, guarantees His benevolent actions. Additionally, the Best Possible System, as the finest possible structure for the universe, illustrates the manifestation of God’s benevolent will in creation. The principle of the Primacy of Existence, by emphasizing the inherent goodness of existence originating from the Divine Essence, demonstrates God’s fundamental benevolence in bestowing existence. Finally, God’s Absolute Perfection, as the most comprehensive foundation, transforms benevolence into an intrinsic necessity for the Divine Essence. By analyzing these four fundamental pillars, this research proves that God’s benevolence is not an accidental attribute, but an intrinsic and deep-rooted aspect of His essence and action, which can be proven and understood based on the solid foundations of Transcendent Philosophy.”

منابع و مأخذ:

قواعد کلّی فلسفی در فلسفه اسلامی
التعلیقات، بدوی
لسان العرب
أساس التوحید
مفردات الفاظ قرآن
مبادی الفلسفة الاسلامیه
تاج العروس من جواهرالقاموس
فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملّاصدرا
الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة
الرسالة الکمالیه
المبدأ و المعاد
رسالة فی الحدوث
شرح اصول الکافی
المشاعر
کیمیای سعادت
المطالب العالیه من العلم الالهی
كتاب العين
المختصر فی اصول الدین
شرح المشاعر ملّاصدرا
آموزش فلسفه