زمینه های اجتماعی و فرهنگی پیدایش بهائیت
محورهای موضوعی : کلام اسلامیامیر رضا خلیلی 1 * , مصطفی جعفرطیاری دهاقانی 2 , محمد انصاری دوگاهه 3 , علی خلجی 4
1 - دانشجوی دکتری، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
2 - استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
3 - استادیار دانشگاه اهل بیت(ع)، قم، ایران.
4 - استاد مدعو دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
کلید واژه: شیخیه, شیخ احمد احسایی , علی محمد باب, حسینعلی نوری, صوفیه نعمت اللهی.,
چکیده مقاله :
فرقه بهائیت با ادعای ارائه دیانتی جدید از قرن سیزدهم با فراز و نشیب های زیادی تاکنون به حیات خود ادامه داده است. پرسش این مقاله درباره چگونگی پیدایش بهائیت است. هدف این مقاله نشان دادن بسترهای اجتماعی و فکری آن است. یافته های پژوهش نشان می دهد پیدایش بهائیت در مقطع زمانی مشخص و با نگاه فرایندی باید تحلیل شود به همین منظور ابتدا بستر اجتماعی بررسی شد و مشخص گردید آن زمان جامعه تحت تأثیر استبداد شدید و ظلم حاکم بود و مردم هم گرفتار باورهای خرافی، بی سوادی و عقب ماندگی و خسته از جنگ های ایران روس بودند. بستر دوم تأسیسی بود که با واسطه بابیه بر روی افکار شیخیه استوار شد و مرحله سوم تثبیت بود که افکار صوفیه و حمایت آنها نقش مهمی در نضج و شکل گیری بهائیت داشت. ماهیت این مقاله توصیفی تحلیلی و روش گردآوری این مقاله کتابخانه ای است.
The Baha'i sect has continued to exist since the 13th century with many ups and downs, claiming to present a new religion. The question of this article is about how Baha'iism emerged and the aim is to show its social and intellectual context. The findings of the study show that the emergence of Baha'iism should be analyzed at a specific time point and with a process perspective. For this purpose, first, the social context was examined and it was determined that at that time, society was under the influence of severe tyranny and oppression, the people were caught in superstitious beliefs, illiteracy and backwardness, and they were exhausted of the Iran-Russia wars. The second context was the establishment, which was based on the ideas of Shaikhism through the mediation of the Babis, and the third stage was the consolidation that the ideas of Sufism and their support played an important role in the maturation and formation of Baha'iism. The nature of this article is descriptive analytical, and data collection of this article was performed using library method.
آملی، سیدحیدر.( ۱۳۶۷ش). المقدمات من کتاب نص النصوص، تحقیق هانری کربن و عثمان یحیی، چاپ دوم تهران: توس.
آخوند زاده، فتحعلي.( 1351). مقالات، گردآورنده: باقر مؤمني، تهران: آوا
آدمیت، فریدون.( بیتا). افکار اجتماعی و سیاسی، تهران: آگاه.
ابن عربی، محی الدین.(1423). فتوحات مکیه، بیروت: موسسه آل البیت لأحیاء التراث.
احسایی، احمد.( بی تا). شرح زیارت جامعه کبیره، به اهتمام ابوالقاسم کرمانی، کرمان: بی نا.
.افراسیابی، بهرام.( 1382). تاریخ جامع بهائیت، تهران : نشر مهرفام
امانت، عباس، وهمن، فریدون.(2016). از طهران تا عکا، بابیان و بهائیان در اسناد دوره قاجار،آمریکا: نشر آشکار
بابن، هوسه.(1363). سفرنامه جنوب ايران، ترجمه محمدحسنخان اعتمادالسلطنه و تصحيح ميرهاشم محدث، تهران: دنياي كتاب.
باخزری،یحیی.(1345).اوراد الاحباب و فصول الاداب،ابوالمفاخر، گردآورنده: ایرج افشار،تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
بحرانی، علی.( 1407). انوار البدرین، به کوشش محمدعلی طبسی، قم: کتابخانه مرعشی نجفی.
بروگش، دكترهينريش.(1367). سفر به دربار سلطان صاحبقران، ترجمه مهندس كُردبچه. تهران: انتشارات اطلاعات.
بقلی شیرازی، شیخ روزبهان.(1385). شرح شطحیات، مصحح هنری کوبن، ترجمهی محمدعلی امیرمعزی، تهران: انتشارات طهوری.
جامی، عبدالرحمن بن احمد.(بی تا). نفحات الانس، هند: مطبعه لیسی.
جیمز موریه.(1386). سفرنامه جیمز موریه ، مترجم ابوالقاسم سری، تهران: انتشارات توس.
حاج سياح.(1363). سفرنامه حاج سياح به فرنگ. به اهتمام علي دهباشي. تهران: نشر ناشر.
دیولافوا.( ۱۳۳۲). سفرنامه دیولافوا، مترجم فره وشی، تهران: خیام.
رشتی، سید کاظم.( 1424). الحجه البالغه، به اشراف، عبدالله احقاقی، کویت: مکتبه العذرا.
ريشارد، جان.(1363). بيست سال در ايران، ترجمه علي پيرنيا. تهران: نشر نوين.
زارع، رحمان.(1390).بسترهای پیدایش بهائیت در ایران،قم: دانشگاه قم.
زاهد زاهدانی، سید سعید.( ۱۳۸۸ش ). بهائیت در ایران، چاپ چهارم، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی،
زرندی، نبیل.(1343).مطالع الانوار، محقق عبدالحمید اشراق خاوری، تهران: مطبعه امری.
زرین کوب،عبدالحسین.( 1387).دنباله جستجو،درتصوف ایران، چاپ هفتم،تهران: امیرکبیر.
سبحانی، جعفر.(1376). منشور عقاید امامیه، قم: انتشارات موسسه امام صادق(ع).
سرجان ملکم.( 1380 ). تاریخ کامل ایران، مترجم: میرزا اسماعیل حیرت، جلد دوم، تهران: نشر افسون.
شعبانی،رضا.(1380). مبانی تاریخ اجتماعی ایران،تهران: انتشارات قومس.
شمس اردکانی، محمدرضا؛ عظیمی، رقیه سادات؛ قاسملو، فرید.(1389). روند تحول پزشکی نوین ایران، از دارالفنون تا تأسیس دانشگاه تهران، تهران: چوگان.
شمیم، علی اصغر.(1375). ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران: افکار.
طاهر، ریاض.(بی تا). فهرست تصانیف الشیخ احمد الاحسائی، کربلا: مکتبة الحائری العامة.
طباطبایی سیدمحمدحسین.( ۱۴۱۷ق). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ظهیر الدوله، علی خان.(1326). تاریخ بی دروغ در وقایع کشته شدن ناصرالدین شاه قاجار با نقد نورالدین چهاردهی، تهران: انتشارات اشراق.
عین القضات، عبدالله بن محمد.(1362). نامههای عین القضاة، مصحح: عفیف عسیری، علی نقی منزوی، تهران: نشرمنوچهری.
فرمانیان، مهدی.(1389). آشنایی با فرق تشیع، چاپ دوم قم: نشر مرکز مدیریت حوزه علمیه.
فشاهی، محمد رضا.( 1360). تکوین سرمایه داری در ایران ، تهران : گوتنبرگ.
فوران، جان.( 1380). مقاومت شکننده، تاریخ تحولات اجتماعى ایران، ترجمه احمد تدین، تهران، خدمات فرهنگى رسا
قاسمی پویا، اقبال.(1377). مدارس جدید در دوره قاجاریه، بانیان و پیشروان، تهران: مرکز نشر دانشگاهى.
قیصری، داود.( 1381ش ). رسائل قیصری، تصحیح سیدجلال الدین آشتیانی، چاپ دوم، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
كاساكوفسكي.(1344).خاطرات كلنل كاسا كوفسكي. ترجمه ي عباسقلي جلي. تهران:كتابهاي سيمرغ.
گلابی، سیاوش.( 1369). توسعه منابع انسانی ایران،جامعه شناسی توسعه ایران، تهران: فردوس.
گنابادی، سلطان محمد.(1408). بیان السعاده فی مقامات العباده، بیروت: نشر موسسه الاعلمی للمطبوعات.
گنابادی، ملا علی.(1351). صالحیه، چاپ دوم، تهران: انتشارات حقیقت.
لاهيجي، شمس الدین محمد.( 1371 ). مفاتيح الاعجاز،تهران: سعدي.
محمد حسینی، نصرت الله.(1995). حضرت باب، کانادا: موسسه معارف بهایی.
مدرسی چهاردهی، مرتضی.(1345). شیخیگری بابیگری، تهران: نشر فروغی.
مشکور، محمدجواد.(1372) فرهنگ فرق اسلامی، چاپ دوم، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
مولوی، جلال الدین محمد.( 1375ش). مثنوی معنوی، رینولد آلین نیکلسون، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
مومن، موژان.(1385). عرفان و جامعه بهائی، ترجمه حوریوش رحمانی، سایت نگاه، https://negah.org/100 .
نجفی، سید محمدباقر.( ۱۳۸۳ش ). بهائیان، چاپ اول، تهران: نشر مشعر.
نیکلسون.(1363). تاریخ تصوف، به نقل از ارمغان خانقاه، محمد تقی رهبر، تهران: نشر توفان.
همایون كاتوزیان، محمدعلی.(1380). تضاد دولت و ملت، نظریهی تاریخ و سیاست در ایران، ترجمهی علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
واتسن، رابرت گرانت .(1348). تاریخ ایران، ترجمه وحید مازندرانی، تهران: انتشارات سخن.
وبر، ماكس .(1374). اقتصاد و جامعه ، ترجمه منوچهري ، ترابي نژاد ، عمادزاده ، تهران : مولي.
یيت، كلنل چارلز ادوارد. (1365). سفرنامه خراسان و سيستان. ترجمه: قدرت االله روشني زعفرانلو و مهرداد رهبري، تهران: انتشارات يزدان.
فلاحتی، حمید، (1389) تحلیل عقاید شیخیه در بستر سازی بابیت و بهائیت، مجله معرفت کلامی، سال اول، شماره دوم.
کثیری، مسعود.( 1396). تاثیر باورهای طبی مغولان در طب عامیانه دوره قاجار، مجله اخلاق و تاریخ پزشکی، دوره نهم، شماره 4، ص33.
مقدسی، علیرضا، شیبانی فر، محمد شهاب.(1387). جایگاه رویکرد و تفکر سیستمی در مدیریت، ماهنامه صنعت و کارآفرینی انجمن مدیران صنایع استان خراسان، شماره .26 صفحه 17.
Daniels, Porter, Educational theories, cultures and learning: A critical perspective