بازشناسی تأثیر پذیری شیخ احمد احسایی از مکاتب فکری
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
1 - دانشگاه قرآن و حدیث
کلید واژه: شیخ احمد احسایی, مکتب شیخیه, مکاتب فکری, روش شناسی,
چکیده مقاله :
شیخ احمد احسایی را می‌توان یکی از پر نویس‌ترین عالمان زمان خود و صاحب مکتب فکری خاص دانست. نزاع در مورد عقائد و آراء شیخ همچنان ادامه دارد. برخی به شکلی افراط گونه و برخی دیگر به گونه‌ای تسامح وار به وی نگریسته‌اند. نکته قابل توجه در آثار شیخ احمد گوناگونی و تنوع موضوعی آن است. مهمترین ایراد عالمان بزرگ عصر احسایی به وی عدم انطباق ظاهر مطالب وی با محکمات کتاب و سنت و اعتقادات مسلم دینی بوده است که بیشتر به روش شناسی شیخ احمد باز می‌گردد. اگرچه شیخ بر معیار و میزان بودن کتاب خدا و احادیث معصومان تصریح نموده و این دو را ملاک ارزیابی سخنان خویش خوانده است. با این وجود شیخ در کتابهای خویش از ذکر اصطلاحات فلسفی و عرفانی اجتناب نکرده و در بسیاری از موارد به تطبیق معارف قرآنی با این اصطلاحات پرداخته است. به طور کلی حقایق دینی بر اساس معارف بشری چون علم هیأت و طبیعیات فلسفی و... تبیین و توضیح داده است. شیخ ناخواسته گرفتار تاثیر پذیری از مکاتب گوناگون بشری شده و حقیقت مباحث دینی را با استفاده از معارف بشری تبیین نموده است، امری که از سوی خود وی به شدت مذموم تلقی میشود. رد پای مکاتبی چون فلسفه مخصوصا فلسفه اشراقی سهروردی، آیین مانوی، باطنی‌گری اسماعیلی و تصوف در آثار و آراء شیخ یافت میشود. همچنین شذوذات و مبهمات مطرح در اندیشه شیخ، باعث پیدایش انحراف بابیت گردید
Sheikh Ahmad Ahsaei could be considered as one of the prolific authors who had a special school of thought. Many debates on his beliefs and ideas is still on desk and some are extremist and others deal with him leniency. Sheikh Ahmad's eminent characteristics is his diversity and variety of works. The main objection of his contemporary scholars to him was the contradiction of his thoughts to the Kitāb and Sunna and the religious incontrovertible belief, which returns to his methodology of study. Although Sheikh Ahmad introduced Qur'an and Hadith as the criteria of evaluation of Islamic belief and even his own ideas, he did not refuse to exert philosophical and mystical phrase and in many cases tried to reconcile the Qur'anic thoughts with them. In fact, he interpreted the religious facts with the human sciences such as astronomy and philosophical naturalism. He unintentionally was impressed by various human science and explained the Divine beliefs by them, which in turn was condemned by himself. It could be traced the influence of Suhriwardī's Ishrāq philosophy, Mānī beliefs, Isma'ilite esotericism, and Tasawwuf (Islamic mysticism) in his works. Also, abnormalities and ambiguities of his thoughts, cause in deviation of Bābism
۱. قرآن کریم
۲. ابراهیمی، ابوالقاسم، (1363)، فهرست كتب شيخ اجل اوحد مرحوم شيخ احمد احسائي و ساير مشايخ عظام، کرمان: چاپخانه سعادت.
۳. ابنالعربی، محمد بن علی، (بی تا)، فصوص الحکم. بقلم ابو العلاء عفیفی. بیروت: دار الکتب العربی.
۴. احسایی، احمد، (1273)، جوامع الکلم. تبریز.
۵. احسایی، احمد، (1387)، شرح المشاعر، بیروت: مؤسسة البلاغ.
۶. احسایی، احمد، (1364)، شرح العرشیه، کرمان: چاپخانه سعادت.
۷. احسایی، احمد، (بی تا)، مجموعة الرسائل الحکمیة، کرمان: چاپخانه سعادت.
۸. احسایی، احمد، (1287)، مجموعة الفوائد الحکمیة، تبریز: چاپ سنگی.
۹. احسایی، احمد، (1273)، رساله رشتیه، بی جا: تبریز.
۱۰. احسایی، احمد، (1356)، شرح الزیارة الجامعة الکبیرة. کرمان: چاپخانه سعادت.
۱۱. احسایی، عبدالله، (1387)، شرح احوال شیخ احمد احسایی. ترجمه محمد طاهر کرمانی. کرمان: چاپخانه سعادت.
۱۲. اخوان الصفاء، (1995)، رسائل اخوان الصفاء و خلان الوفاء، اعداد و تحقیق عارف تامر، الطبعة الأولی، الجزء الرابع، بیروت: منشورات عویدات.
۱۳. اسماعیل پور، ابوالقاسم، (1375)، اسطوره‌ی آفرینش در آیین مانی، چاپ اول، تهران: انتشارات فکر روز.
۱۴. اصفهانی، ملا اسماعیل، بی تا، مقدمه‌ای بر مشاعر، کرمان: چاپخانه سعادت
۱۵. امین، سید محسن، (1403 ق)، اعیان الشیعه، بیروت: دارالتعارف.
۱۶. ایزوتسو، توشیهیکو، (1378)، صوفیسم و تائوئیسم. ترجمه محمد جواد گوهری. تهران: انتشارات روزنه.
۱۷. آل‌طالقانی، سید محمد حسین، (1999)، الشیخیة: نشأتها و تطورها و مصادر دراستها. بیروت: الآمال للمطبوعات.
۱۸. تنکابنی، میرزا محمد، (1380 ش)، قصص العلماء (زندگی دانشمندان)؛ تحقیق: حاج شریفی خوانسارى، محمدرضا؛ قم: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی حضور.
۱۹. رشتی، سید کاظم بن قاسم، (بی تا)، دلیل‌المتحیرین، ترجمه زین العابدین ابراهیمی، کرمان: چاپخانه سعادت.
۲۰. سهروردی، شهاب الدین یحیی، (1380)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج2 (حکمة الاشراق، فی اعتقاد الحکماء و قصة الغربة الغربیة)، تصحیح و مقدمه ی‌‌‌هانری کربن، چاپ سوم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
۲۱. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (ملاصدرا)، (1981)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعه، بیروت
۲۲. طهرانی، آغا بزرگ، (1427)، طبقات اعلام الشیعه، تحقیق و تعلیق حیدر محمدعلی البغدادی(ابو أسد)، خلیل نایفی؛ اشراف جعفر السبحانی، قم: موسسه امام صادق.
۲۳. عبدالحسین زرین کوب، (۱۳۶۲ ش)، دنباله جستجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر
۲۴. کاپلستون، فردریک چارلز، (1388)، تاریخ فلسفه: یونان و روم، مترجم سیدجلال الدین مجتبوی، تهران: سروش
۲۵. کربن، هانری، (1377)، تاریخ فلسفه‌ی اسلامی، ترجمه‌ی جواد طباطبایی، چاپ دوم، تهران: انتشارات کویر.
۲۶. الکرمانی، احمد حمید الدین، (1983)، راحة العقل، الطبعة الثانیة، بیروت: دار الاندلس.
۲۷. محدث، سیدمحمد، (1387)، فرقه صوفیان. تهران: راه نیکان.
۲۸. محمد باقر موسوی خوانساری، (1390 ق)، روضات الجنات فی احوال العلماء السادات، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
۲۹. نعمه، عبدالله، (1367)، فلاسفه شیعه، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامي.
۳۰. نوری، حسینعلی، (144 بدیع)، کتاب مستطاب ایقان. کراچی پاکستان: مؤسسه مطبوعات ملی بهائیان.