نقد و پاسخ‌گویی به شبهه‌افکنی دکتر قفاری در باب عصمت با تکیه بر نظریات متکلمان شیعه
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
1 - دانشگاه فرهنگیان
کلید واژه: عصمت, قفاری, کتاب اصول مذهب الشیعه الامامیه اثنی عشریه, متکلمان شیعه. ,
چکیده مقاله :
پژوهش در باب فقه امامیه و کلام شیعه، از دیرباز در میان اهل سنت طرفدارانی داشته است، چنان که متکلم معتزلی؛ قاضی عبدالجبار در کتب خود از جمله المغنی، به نقد آرای امامیه پرداخته است. از همان دوران، شیعه با استقبال از این متون، ضمن احترام به نویسنده، به نقد آنها اقدام کرده؛ شرح یا ردیه نوشته است. چنانکه سیدمرتضی در آثار خویش، به این شبهات پاسخ گفته است. در عصر کنونی که تقریب مذاهب در کشورهای اسلامی به عنوان اصلی اخلاقی و دینی پذیرفته شده است، این جدل های مذهبی جای خود را به یافتن موارد مشترک در اصول عقاید و تأکید بر آنها داده است. در عربستان سعودی، جریانات فکری وهابی، که اعتقادی به تقریب مذاهب ندارند، با حمایت جدی حاکمیت، ناجوانمردانه‌ترین اتهامات را به مذهب شیعه وارد می کنند و شبهاتی مطرح می نمایند که از اساس، رنگ و بوی سفسطی دارد. کتاب اصول مذهب الشیعه الامامیه اثنی عشریه، رساله دکتری تخصصی ناصر القفاری از علمای وهابی سعودی، همچنان که از نام کتاب پیداست، به بررسی بنیادهای فکری و فرهنگی و دینی شیعه پرداخته است. نگارنده، با توجه به شبهه مطرح شده در باب «عصمت» در کتاب مذکور، کوشیده است با آرای دو تن از متکلمان شیعه مذهب؛ سیدمرتضی و جرجانی به این شبهه، پاسخ دهد. با توجه به اینکه آرای جرجانی در کتاب قفاری ذکر نشده است و گویا از وجود وی بی خبر بوده، این مقاله، نخستین مقاله‌ای است که بر اساس آرای مطرح شده در باب عقائد شیعه در کتب فارسی کهن را به عنوان اساس پاسخ گویی به شبهات علمای وهابی در کنار کتب عربی برگزیده است. در این مقاله علاوه بر آرای این دو بزرگوار شیعه، از آرای سایر فقها و متکلمان شیعه نیز ذکر شده است.
The research on Imams and Shiite jurisprudence has long advocated Sunnis, as the Mu'tazilite theologian, Judge Abdul Jabbar, has criticized the Imam's votes in his books, including al-Moghuni. From the same time, the Shi'a welcomed the texts, while respecting the writer, to criticize them; it has been written or written. As Seyyed Mortazi, in his works, has answered these doubts. In the present era, which has been accepted as the main religion of religion and religion in Islamic countries, these religious debates have replaced their common points in the principles of the doctrines and emphasized them. In Saudi Arabia, the Wahhabi intellectual movements, which do not believe in the approximation of religions, with the strong support of sovereignty, bring the most cowardly accusations to the Shi'a religion, and raise doubts that it is based on the odor and color of the verse. The Book of the Principles of Religion, Al-Shi'a al-Amamiya, Asheni Shirhiya, the doctoral dissertation of Naser al-Bakari of the Saudi Wahhabi scholars, as well as the book's name, explores Shiite intellectual, cultural, and religious foundations. The author, according to the doubt raised in "Ismat" in this book, has tried to answer the doubts of two Shiite religious theologians, Seyyed Mortazi and Jorjani. Considering that Jorjani's votes have not been mentioned in the Book of Khorai, and it seems that he was unaware of his existence, this article is the first paper based on the opinions expressed on Shiite beliefs in ancient Persian books as the basis of the answer. It seems to me that the Wahhabi scholars have raised doubts about Arabic books. In this article, in addition to the votes of these two great Shiites, the votes of other Shia jurisprudents and theologians are also mentioned.
قرآن کریم(1379)، ترجمه استاد فولادوند، قم، وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی.
15)العکبری(شیخ مفید)، محمد (1414هـ)، تصحیح اعتقادات الامامیه، تحقیق حسین درگاهی، چاپ دوم، بیروت، دارالمفید.
19) طوسی، محمد بن حسن (1382ش) تلخیص الشافی، تعلیق حسین بحر العلوم، قم، محبین.
19) طوسی، محمد بن حسن (۱۴۱۲)، عبدالله بن سبأ و اساطیر اخری، بی¬جا، دارالزهرا.
ابن أبي الحديد(1998) شرح نهج البلاغه، تحقيق: محمد أبوالفضل ابراهيم، بيروت: دار احياء الكتب العربيه.
ابن اثیر، عزالدین علی(۱۳۸۵ق)، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر -دار بیروت،.
ابن السبکي، عبدالوهاب(1420هـ) طبقات الشافعية الکبري، تحقيق: مصطفي عبدالقادر، بيروت: دار الکتب العلمية.
ابن داود حلي، تقي‌الدين (1392هـ)، رجال ابن داود، نجف: المطبعة الحيدرية .
ابن نوبخت، ابراهیم (1363ش) ، انوار الملکوت فی شرح الیاقوت، شرح: حسن بن یوسف حلی، چاپ دوم، بیجا: انتشارات بیدار.
ابن-منظور(1388هـ)، لسان العرب، بیروت، دارصار.
اسدآبادی، عبدالجبار(بی¬تا)، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، تحقیق محمود محمدقاسم، مصر، وزارت فرهنگ مصر.
جرجانی، ضیاءالدین بن سدیدالدین(1375)رسائل فارسی جرجانی (رسائل کلامی، تألیف حدود قرن نهم هجری )، تصحیح و تحقیق معصومه نورمحمدی، تهران، اهل قلم، دفتر نشر میراث مکتوب.
الجوهری، اسماعیل بن حماد(1407هـ)، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، تحقیق احمد بن عبدالغفور العطار، چاپ چهارم، بیر وت، دار العلم للملایین.
حلی، حسن بن یوسف(1379ش)، باب حادی عشر، شرح: فاضل مقداد، تحقیق و ترجمه: قاسمعلی کوچنانی، چاپ اول، تهران، فجر.
حمزه بن زهره حلبی، سیدشریف طاهر عزّالدین ابوالمکارم(1339) معتقد الامامیه؛ متن فارسی در کلام، اصول و فقه شیعی از سده هفتم، گزیده فارسی از متن عربی غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، نویسنده و مترجم گزیده کتاب: عمادالدین حسن بن علی بن محمد بن علی بن محمد بن حسن طبری مازندرانی آملی، زیر نظر حجة¬الاسلام سیدمحمد مشکوة، به تصحیح محمدتقی دانش¬پژوه، چاپ نخست، تهران، دانشگاه تهران.
خطيب البغدادي( بي‌تا )، تاريخ بغداد، بيروت: دار الکتاب العربي.
الخطیب، حسام (1999) آفاق الادب المقارن عربیاً و عالمیاً، چ 2، دمشق، دارالفکر.
خوانساري، محمد باقر ()روضات الجنات، قم: نشر مكتب اسماعليان.
الذهبی، شمس الدین محمد(۱۴۱۳ق)، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، ط الثانیة، بیروت، دار الكتاب العربی.
الراغب اصفهانی، حسین(1404هـ)، مفردات الفاظ قرآن، چاپ اول، بیجا، دفتر نشر کتاب.
الزبیدی(1414هـ)، تاج¬العروس من جواهر القاموس، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالفکر.
طوسی، محمد بن حسن(1417هـ)، الفهرست، تحقیق: شیخ جواد قیومی، چاپ اول، بیجا، مؤسسه نشر الفقاهه.
عسگری، مرتضی(1375)، عبدالله بن سبأ و دیگر افسانه های تاریخی، ترجمه عطا محمد سردارنیا، بی جا: مجمع علمی اسلامی.
العکبری(شیخ مفید)، محمد (بی¬تا)، النکت الاعتقادیه، چاپ دوم، بیروت، دارالمفید.
العکبری(شیخ مفید)، محمد (بی¬تا)، اوائل المقالات، تحقیق: چرندابی، قم، مکتبة الداوری.
العکبری(شیخ مفید)، محمد(بی¬تا)، المسائل العشر في الغیبه، تحقیق فارس-الحسون، قم، مرکز پژوهش¬های اعتقادی.
العکبری، محمد بن محمد (شیخ مفید) (هـ1414)، تصحیح اعتقادات الامامیه، تحقیق حسین درگاهی، چاپ دوم، بیروت، دار المفید.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1381هـ)، خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، چاپ دوم، نجف، مطبعة الحیدریة. گرج
غزنوی، ابوالمعالی احمد بن محمد(1389) تراجم الاعاجم، به اهتمام مسعود قاسمی و محمد مدبری، تهران، انتشارات اطلاعات.
القفاری، ناصر بن عبدالله(1415هـ/1994)، اصول مذهب الشیعه الامامیه الاثنی عشریه، بی جا: دار الرضا.
مجلسي، محمد باقر (1987)، بحارالانوار، بيروت: مؤسسه التاريخ لدار الاحياء التراث للعربي.
محمد کامل حسین، أدب مصر الفاطمیة، ص7. حسین، محمد کامل، ادب مصر الفاطمیه، القاهره، دارالفکر العربی، الطبعة الاولی، 1970.
محي الدين عبدالرزاق() ، شخصيت ادبي سيدمرتضي، ترجمه: جواد محدثي، تهران: امير كبير.
الموسوی، علی بن الحسین (سید مرتضی)( 1409)، تنزيه الانبياء چاپ دوم، بيروت: دارالاضواء.
الموسوی، علی بن الحسین (سید مرتضی)( 1410 هـ) الشافي في الامامة(سيد مرتضي)، تحقيق سيد عبدالزهراء الحسيني الخطيب، چاپ دوم، تهران: مؤسسه الصادق.
الموسوی، علی بن الحسین (سید مرتضی)( 1410 هـ)، الشافی فی الامامة، تحقیق: سید عبدالزهراء الحسینی الخطیب، ج1، چاپ دوم، تهران، مؤسسه الصادق.
الموسوی، علی بن الحسین (سید مرتضی)( 1411هـ) الذخيرة في علم الکلامتحقيق: سيد أحمد الحسيني، قم: مؤسسه نشر اسلامي.
الموسوی، علی بن الحسین (سید مرتضی)( 1411هـ)، الذخیرة فی علم الکلام، تحقیق: سید احمد الحسینی، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
النجاشي، أحمد بن علي (1408/1365)ـ رجال نجاشي، تحقيق: محمد جواد النائيني، بيروت: دار الاضواء.
الهذلی الحلی، جعفر بن حسن (محقق حلی)(1414هـ )، المسلک فی اصول الدین، تحقیق: رضا استادی، چاپ اول، مشهد، آستان قدس رضوی.