بررسی کفر مخالفين از ديدگاه روايات و علمای اماميه
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
احسان عوض پور
1
(دانشجوی دکتری، گروه حقوق و الهيات و معارف اسلامی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد ايران )
علی پورجواهری
2
(دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج)
محمدعلی حيدری
3
(دانشگاه‌آزاد اسلامی، نجف‌آباد)
کلید واژه: کفر مخالف, کفر, اسلام, ايمان,
چکیده مقاله :
در بسیاری از روایات شیعی، مسأله کفر مخالفان مطرح شده است و برخی از علمای امامیه نیز بر اساس همین روایات، حکم به کفر مخالف نموده، آنها را از حوزه اسلام خارج دانسته‌اند. در خصوص حوزه معنایی مخالف، از روایات و کلام علمای امامیه برداشت می‌شود که مقصود مسلمانی است که شیعه اثناعشری نباشد. مخالفت نیز گرچه می‌تواند در حوزه‌های مختلفی، مانند اعتقاد به تجسیم و تشبیه و جبر و تفویض باشد، لکن بارزترین مصداق مخالفت، مخالفت در مسأله امامت و ولایت است. از سویی، در روایات بسیاری نیز تصریح شده که هر کس توحید و نبوت را بپذیرد، مسلمان است و تمام احکامی که برای مسلمان ثابت است، بر او نیز جاری می‌شود. بررسی روایات مرتبط در هر دو سو و نیز مراجعه به سایر روایات و کلام علمای امامیه نشان می‌دهد که هیچ‌یک از دو حکم اسلام و کفر را نمی‌توان به طور مطلق برای تمام مخالفان ثابت نمود؛ بلکه هم در حوزه حکم به اسلام و کفر و هم در معنای مخالف باید حکم به تفصیل نمود. آنچه می‌توان به طور یقینی ثابت نمود این است که کفر به معنای خروج از اسلام تنها برای مخالف معاند ثابت است، اما برای سایر اصناف مخالف، یعنی مخالف جاهل و منکر، حکم به اسلام می‌شود و اطلاقات و عموماتی که در روایات وارد شده و کفر را برای مطلق مخالف ثابت می‌کند، بر مراتب و درجات مختلف کفر و ایمان حمل می‌شود.
The issue of the disbelief (Kufr) of the Shia's opposition (Mukhaalif) has been raised in many Shiite traditions, based on which, some Imami scholars considered the mukhaalif to be disbeliever (kaafir) and out of the realm of Islam. In terms of the meaning of mukhaalif, Shiite narrations and the writings of Shi'ite scholars convey that mukhaalif includes all Muslims other than twelver Shiites. Though opposing (mukhaalafah) can be in various fields, such as believing in anthropomorphism (tajsim), materialization of Allah (tashbih), predestination (jabr) or delegation (tafwid), however, the most striking instance of opposing is the rejection of the Imamate and leadership of the twelve Imams. On the other hand, many traditions explicitly affirm that anyone who accepts the belief of the unity of God (tawhid) and the prophethood of Prophet Muhammad (s), is considered as a Muslim and all of the rulings of a Muslim are applicable to him/ her. The analysis of these two groups of traditions and referring to the other relevant traditions and the writings of Shiite scholars indicate that neither of Islam and kufr can be proved for the mukhaalif in an absolute manner, nevertheless, a separation between the various meanings of kufr and the different types of mukhaalif is necessary. What can be certainly proved is that kufr, in the sense of being out of the realm of Islam, is only applicable to the prejudiced mukhaalif, and the other two types of mukhaalif, being ignorant and denier, are considered Muslims. However, the inclusiveness of some traditions to all types of mukhaalif, and categorizing them as disbelievers is justified by the different levels and degrees of belief and disbelief.
قرآن کريم
ابن بابویه، صدوق، محمد بن علی(1376ش)، الأمالی (للصدوق)، کتابچی، تهران ، چاپ ششم.
ابن بابویه، صدوق، محمد بن علی(1406ق)، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، دار الشریف الرضی للنشر دوم، قم.
ابن بابویه، صدوق، محمد بن علی(1398ق)، التوحید، تحقیق هاشم حسینی، ی جامعه مدرسین، قم، چاپ اول.
ابن بابویه، صدوق، محمد بن علی(1378ق)، عیون أخبار الرضا علیه السلام، نشر جهان اول، تهران، چاپ اول.
انصاری دزفولی، مرتضی بن محمد امین(1419ق)، فرائد الأصول، مجمع الفکر الإسلامی، قم، چاپ اول.
انصاری دزفولی، مرتضی بن محمد امین(1415ق)، کتاب الصلاة، تحقیق گروه پژوهش کنگره، 3 جلد، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، قم.
بجنوردی، سید حسن(1419ق)، القواعد الفقهیة، تحقیق مهدی مهریزی و محمد حسن درایتی، الهادی، قم، چاپ اول.
بحرانی، آل عصفور، یوسف بن أحمد(1405ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، تحقیق محمد تقی ایروانی و سید عبد الرزاق مقرم، 25 جلد، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ اول.
برقی، احمد بن محمد بن خالد(1371ق)، المحاسن، 2 جلد، دار الکتب الإسلامیة ،قم، چاپ دوم.
حر عاملی، محمد بن حسن(1409ق)، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، 30 جلد، موسسة آل البیت علیهم السلام، قم، چاپ اول.
حمیری، عبدالله بن جعفر(1413ق)، قرب الإسناد، تحقیق مؤسسة آل البیت علیهمالسلام، یک جلد، مؤسسة آل البیت علیهمالسلام، قم، چاپ اول.
شریف مرتضی، علی بن حسین موسوی(1411ق)، الذخیرة فی علم الکلام، یک جلد، موسسة النشر الاسلامی، قم.
شعیری، محمد بن محمد(بی تا)، جامع الأخبار، یک جلد، المطبة الحیدریة، نجف، چاپ اول.
شيخ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن(1387ق) ، المبسوط فی فقه الامامیة، 8 جلد، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، تهران، چاپ سوم.
شيخ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن(1406ق)، الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، یک جلد، دار الأضواء، بيروت، چاپ دوم.
طباطبایی، علامه، سید محمد حسین(1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، 20 جلد، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ پنجم.
طبرسی، احمد بن علی(1403ق)، الاحتجاج علی أهل اللجاج، تحقیق محمدباقر خرسان، 2 جلد،نشر مرتضی، مشهد، چاپ اول.
علامه حلی، حسن بن یوسف(1414ق)، تذکرة الفقهاء، تحقیق گروه پژوهش مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 17 جلد، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم، چاپ اول.
فتال نیشابوری، محمد بن احمد(1376ش)، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، 2 جلد، انتشارات رضی، قم، چاپ اول.
کلینی، محمد بن یعقوب(1407ق)، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، محمد آخوندی، 8 جلد،دارالکتب الإسلامیة، تهران، جلد چهارم.
مازندرانی، محمد صالح بن أحمد(1382ق)، شرح الکافی- الأصول و الروضة، تحقیق ابوالحسن شعرانی، 12 جلد، المکتبة الإسلامیة، تهران، چاپ اول.
مازندرانی، ابن شهرآشوب، محمد بن علی(1369ق)، متشابه القرآن و مختلفه، 2 جلد، دار بیدار للنشر، قم، چاپ اول.
مجلسی، علامه، محمد باقر بن محمد تقی(1404ق) ، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، 26 جلد، دار الکتب الاسلامیة، تهران، چاپ دوم.
موسوی خمینی، سید روح الله(1421ق)، کتاب الطهارة، 4 جلد،موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره، تهران، چاپ اول.
نوری، حسین بن محمد تقی(1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، 28 جلد، مؤسسة آل البيت عليهم السلام، قم، چاپ اول.