هنرسازه‌های مفید در سوره‌های الرحمن، حدید و حشر
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
حسین کاشف
1
(دانشگاه آزاد اسلامی)
سیدفضل الله رضوی پور
2
(دانشگاه آزاد اسلامی، بناب)
حسن محمدی
3
(دانشگاه آزاد اسلامی)
جعفر نجف‌پور
4
(دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه)
کلید واژه: هنرسازه‌ها, صورتگرایان, الرحمن, حشر, حدید,
چکیده مقاله :
هنرسازه های ادبی از مهم ترین مباحث مطرح در حوزه نقد ادبی، علی الخصوص علم بلاغت هستند که صورتگرایان روس نیز بدان‌ها توجه داشته‌اند. اصطلاح «هنرسازه» به مجموعه فنون بلاغی اطلاق می شود که در عربی با اصطلاح «الفنون الادبیه» شناخته می شود و در مطالعات فرمالیسم به جای «priem» روسی و «device» انگلیسی به کار گرفته می‌شود. این مقاله با رویکرد صورتگرایان روسی نوشته شده مبنی بر این که صورت گرایان روس معتقدند هنر در مرتبه نخست، موضوع سبک و تکنیک است؛ تکنیک علاوه بر اینکه شیوه است، موضوع هنر نیز هست؛ بنابراین «آنچه» نویسنده می گوید مهم نیست، بلکه اینکه «چگونه» می‌گوید اهمیت دارد. همچنین آنچه صورت گرایان روس در ادبیات و هنر قابل مطالعه و بررسی می دانند، فقط حوزه هنرسازه‌هاست و ارتباطی به مباحث دیگری ندارد. در این مقاله تلاش بر این است که میزان مفیدبودن هنرسازه‌ها در سه سوره الرحمن، حدید و حشر بررسی شود، سپس با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به تبیین نقش این هنرسازه‌های بدیعی در به شگفتی آوردن مخاطب، با تکیه بر مقوله صورتگرایان روس پرداخته شود. مهم ترین نتیجه مقاله نشان می دهد بیشترین هنرسازه های به کاررفته در سه سوره یادشده، مفید هستند که با توجه به ویژگی‌های آنها، در حوزه های چهارگانه فرمالیسم روسی یعنی: ادبیت، فرم، جادوی مجاورت، و ساختار ساختارها، به شکل شگفت انگیزی نمایان می‌شوند و درنتیجه باعث جذب و به شگفتی‌آورنده شنونده و خواننده می شوند.
أنیس، ابراهیم، (1965م)، فی اللهجات العربیة، قاهرة، مکتبة الأنجلو المصریة.
پورنامداریان، تقی ،(1386)، رمز و داستان‌های رمزی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
خرقانی، حسن،(1391) زیبایی‌شناسی قرآن، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران.
درویش، محی‌الدین،(1998م) اعراب القرآن و بیانه، بیروت، دارالیمامه.
زحيلى، وهبة بن مصطفى، التفسير المنير فى العقيدة و الشريعة و المنهج، انتشارات دارالفکر معاصر، بیروت دمشق، سوریه.
شفیعی کدکنی، (1391)، "رستاخیز کلمات." تهران، سخن.
صابونی، محمدعلی، (1428ق)، صفوة التفاسير، بیروت، مكتب الهلال.
ضیایی، بهاره، بررسی جادوی مجاورت در شعر معاصر فارسی، پایان نامه، دانشگاه شهرکرد.
طاهرخانی، جواد،(1383): بلاغت و فواصل قرآن، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی.
عرفان، حسن،(1388) ترجمه و شرح جواهر البلاغة، قم، بلاغت.
فشارکی، محمد،(1379) نقد بدیع، انتشارات تهران، سمت.
قائمی، مرتضی، سیری در زیبایی‌های نهج‌البلاغه، انتشارات ذوی‌القربی، 1388
قطب،(1389) قلمرو اسلام، ترجمه زاهد ویسی، تهران، سامرند.
گرگانی، محمدحسین، أبداع البدایع، انتشارات احرار، تبریز، 1413ق: 256)
لاشین، عبدالفتاح( 1979م)، التراکیب النحویة من الوجهة البلاغیة عبدالقاهر، الریاض: دار المریخ.
محبتی، مهدی،(۱۳۸۱)، فارسی عمومی؛ تهران، سخن.
میرصادقی، جمال؛(۱۳۸۷)، راه‌نمای داستان‌نویسی، تهران، انتشارات سخن.
هانتس، برتنس، (۱۳۸۳) مبانی نظریه‌ی ادبیات، ؛ ترجمه‌ی محمدرضا ابوالقاسمی، تهران، نشر ماهی