هنرسازه‌های مفید در سوره‌های الرحمن، حدید و حشر
محورهای موضوعی : کلام اسلامیحسین کاشف 1 , سیدفضل الله رضوی پور 2 * , حسن محمدی 3 , جعفر نجف‌پور 4
1 - دانشگاه آزاد اسلامی
2 - دانشگاه آزاد اسلامی، بناب
3 - دانشگاه آزاد اسلامی
4 - دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه
کلید واژه: هنرسازه‌ها, صورتگرایان, الرحمن, حشر, حدید,
چکیده مقاله :
هنرسازه های ادبی از مهم ترین مباحث مطرح در حوزه نقد ادبی، علی الخصوص علم بلاغت هستند که صورتگرایان روس نیز بدان‌ها توجه داشته‌اند. اصطلاح «هنرسازه» به مجموعه فنون بلاغی اطلاق می شود که در عربی با اصطلاح «الفنون الادبیه» شناخته می شود و در مطالعات فرمالیسم به جای «priem» روسی و «device» انگلیسی به کار گرفته می‌شود. این مقاله با رویکرد صورتگرایان روسی نوشته شده مبنی بر این که صورت گرایان روس معتقدند هنر در مرتبه نخست، موضوع سبک و تکنیک است؛ تکنیک علاوه بر اینکه شیوه است، موضوع هنر نیز هست؛ بنابراین «آنچه» نویسنده می گوید مهم نیست، بلکه اینکه «چگونه» می‌گوید اهمیت دارد. همچنین آنچه صورت گرایان روس در ادبیات و هنر قابل مطالعه و بررسی می دانند، فقط حوزه هنرسازه‌هاست و ارتباطی به مباحث دیگری ندارد. در این مقاله تلاش بر این است که میزان مفیدبودن هنرسازه‌ها در سه سوره الرحمن، حدید و حشر بررسی شود، سپس با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به تبیین نقش این هنرسازه‌های بدیعی در به شگفتی آوردن مخاطب، با تکیه بر مقوله صورتگرایان روس پرداخته شود. مهم ترین نتیجه مقاله نشان می دهد بیشترین هنرسازه های به کاررفته در سه سوره یادشده، مفید هستند که با توجه به ویژگی‌های آنها، در حوزه های چهارگانه فرمالیسم روسی یعنی: ادبیت، فرم، جادوی مجاورت، و ساختار ساختارها، به شکل شگفت انگیزی نمایان می‌شوند و درنتیجه باعث جذب و به شگفتی‌آورنده شنونده و خواننده می شوند.
Literary aesthetics are one of the most important topics in the field of literary criticism, especially rhetoric science, to which Russian formalists have also paid attention. The term " aesthetic" refers to a set of rhetorical techniques known in Arabic as "the art of literature" and is used in formalism studies instead of the Russian "priem" and the English "device". The present research is written with the approach of Russian formalists stating that Russian formalists believe that art is primarily a matter of style and technique; in addition to being a way, technique is also a subject of art; so it does not matter "what" the author says, but rather it matters "how" he says. Also, what Russian formalists consider to be studied and reviewed in literature and art is only the field of aesthetics and has nothing to do with other topics. The present study aimed to examine the usefulness of the aesthetics in the three Surahs of Al-Rahman, Hadid, and Hashar, then, by using a descriptive-analytical method, to explain the role of these original aesthetics in surprising the audience, relying on the category of Russian formalists. The most important result of the study indicated that most of the aesthetics used in the three mentioned Surahs are useful, which due to their characteristics, are surprisingly prominent in the four areas of Russian formalism: literature, form, magic of proximity, and embedded structures, and as a result, attract and amaze the listener and the reader.
أنیس، ابراهیم، (1965م)، فی اللهجات العربیة، قاهرة، مکتبة الأنجلو المصریة.
پورنامداریان، تقی ،(1386)، رمز و داستان‌های رمزی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
خرقانی، حسن،(1391) زیبایی‌شناسی قرآن، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران.
درویش، محی‌الدین،(1998م) اعراب القرآن و بیانه، بیروت، دارالیمامه.
زحيلى، وهبة بن مصطفى، التفسير المنير فى العقيدة و الشريعة و المنهج، انتشارات دارالفکر معاصر، بیروت دمشق، سوریه.
شفیعی کدکنی، (1391)، "رستاخیز کلمات." تهران، سخن.
صابونی، محمدعلی، (1428ق)، صفوة التفاسير، بیروت، مكتب الهلال.
ضیایی، بهاره، بررسی جادوی مجاورت در شعر معاصر فارسی، پایان نامه، دانشگاه شهرکرد.
طاهرخانی، جواد،(1383): بلاغت و فواصل قرآن، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی.
عرفان، حسن،(1388) ترجمه و شرح جواهر البلاغة، قم، بلاغت.
فشارکی، محمد،(1379) نقد بدیع، انتشارات تهران، سمت.
قائمی، مرتضی، سیری در زیبایی‌های نهج‌البلاغه، انتشارات ذوی‌القربی، 1388
قطب،(1389) قلمرو اسلام، ترجمه زاهد ویسی، تهران، سامرند.
گرگانی، محمدحسین، أبداع البدایع، انتشارات احرار، تبریز، 1413ق: 256)
لاشین، عبدالفتاح( 1979م)، التراکیب النحویة من الوجهة البلاغیة عبدالقاهر، الریاض: دار المریخ.
محبتی، مهدی،(۱۳۸۱)، فارسی عمومی؛ تهران، سخن.
میرصادقی، جمال؛(۱۳۸۷)، راه‌نمای داستان‌نویسی، تهران، انتشارات سخن.
هانتس، برتنس، (۱۳۸۳) مبانی نظریه‌ی ادبیات، ؛ ترجمه‌ی محمدرضا ابوالقاسمی، تهران، نشر ماهی