نقد تطبيقي رابطه ايمان و عمل صالح در انديشه سلفيه وهابي و جهادي
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
امیرعباس مهدوی فرد
1
(دانشگاه قم)
امید امیدیان
2
کلید واژه: سلفيه وهابي, سلفيه جهادي, ايمان, عمل صالح, سلف,
چکیده مقاله :
علی‌رغم قرابت مباني عام کلامی سلفيان وهابي و جهادي، انكار مدخليت عمل در تحقق ايمان از سوي وهابيت و اصرار بر مدخليت عمل در تحقق ايمان از سوي جهاديون، اين دو گرايش سلفيه معاصر را در مسئله ايمان و كفر در مقابل يكديگر قرار داده است. اين نوشتار با روش تحليل كتابخانه اي پس از تبیین محل نزاع سلفيان وهابي و جهادي، به واكاوي اهم نقدهاي متقابل اين دو جريان سلفي در اين مسئله پرداخته است. تحليل نقدهاي متقابل سلفيان وهابي و جهادي روشن مي دارد كه هر دو گروه ادعاي استناد باورهاي خود به فهم سلف از كتاب و سنت را دارند و در عين حال بر دو موضع كاملا متضاد پافشاري مي-كنند كه همين امر گواه روشني بر تشتت مباني فكري سلفيه معاصر به طور عام و سلفيان وهابي و جهادي به طور خاص است. از سوی دیگر تشبیه جهادیون به خوارج از طرف وهابیون و تشبیه وهابیون به مرجئه از طرف جهادیون به این معناست که بطلان باورهاي خوارج و مرجئه را واضح مي دانند و در نتیجه هر دو جریان اجماع مرکب بر فاسدالعقیده بودن خود دارند. اگرچه مرتبا علماي وهابي، ضمن تبرئه خود از تكفيرگرايي، سلفيان جهادي را بدليل تكفير اهل معصيت، مروج تكفيرگرایی معرفي مي كنند، اما عملكرد تاريخي سلفيه وهابي و جهادي نشان می‌دهد هر دو طيف نوعي از خوارج مسلكي را در مسئله ايمان و كفر اتخاذ کرده و بدون پشتوانه منطقی به تکفیر مسلمین رو آورده‌اند. با این تفاوت که جنس تكفير وهابيت، كفر در امور عبادي فردي و جنس تكفير جهاديون عموما كفر در امور اجتماعي و حكومتي است.
قرآن كريم
ابن‌تیمیه، احمد بن عبدالحليم، (1423)، تفسير الکامل، بيروت: دارالفکر.
ابن‌کثیر، اسماعيل بن عمر، (1419)، تفسير القرآن العظيم، بيروت: دار الكتب العلمية.
آل شريف، سيد امام، (بی‌تا الف)، العمده فی اعداد العده، بي جا: سايت منبر توحيد و جهاد.
آل شريف، سيد امام، (بی‌تا ب)، الجامع في طلب العلم الشريف، بي جا: سايت منبر توحيد و جهاد.
آلوسي، شهاب الدين، (1415)، روح المعاني، بيروت: دار الكتب العلمية.
بن‌باز، عبدالعزيز، (1420)، مجموع فتاوی و مقالات متنوعه، رياض: دارالقاسم.
بن‌باز، عبدالعزيز، (1414)، المعلوم من واجب العلاقة بين الحاكم و المحكوم، رياض: دارالمنار.
بن‌لادن، اسامه، (2006)، الارشيف الجامع لكلمات و خطابات إمام المجاهدين، بي جا: مكتبة خير أمة الإسلامية.
رفعت، سيد احمد، (1991)، النبی المسلح، لندن: ریاض الریس للکتب و النشر.
سوری، ابو مصعب، (بی‌تا)، دعوة المقاومة الاسلامیة، بي جا: سايت نوربوك.
سيد قطب، ابراهيم، (1413)، فی ظلال القرآن، بیروت: دارالشروق.
صنهاجی، ابو جندل، (بی‌تا)، اثر ابن‌‌عباس کفر دون کفر، بي جا: سايت آرشيو.
الظواهری، ايمن، (بی‌تا)، فرسان تحت رأیة النبی، بی جا: مؤسسة السحاب الإعلامية.
اللجنة الدائمة للبحوث العلمية والإفتاء، (بی‌تا)، فتاوى اللجنه الدائمة - المجموعة الأولى، رياض: رئاسة إدارة البحوث العلمية والإفتاء.
محمد بن جرير طبري، (بی‌تا)، جامع البيان في تفسير القرآن، مكه: دار التربية والتراث.
عبدالوهاب، محمد، (1418)، کشف الشبهات، ریاض: وزارة الشؤون الإسلامية والأوقاف والدعوة والإرشاد.
محمد قطب، (1410)، منهج علم توحيد، الجزائر: دار البعث للطباعة والنشر.
مدخلی، ربيع هادي، (بی‌تا)، من أصول سيد قطب الباطلة المخالفة لأصول السلف، بي جا: سايت ربيع نت.
مقدسی، ابو محمد، (1420)، إمتاع النظر في كشف شبهات مرجئة العصر، بي جا: جهاد اصدرات غرفه الفجر.
مقدسی، ابو محمد، (بی‌تا)، الرسالة الثلاثينية في التحذير من الغلو في التكفير، بي جا: سايت منبر توحيد جهاد.
نيشابوري، حاكم، (1411)، المستدرك علي الصحيحين، بيروت: دار الكتب العلمية.
نيشابوري، مسلم، (1374)، صحيح مسلم، بيروت: دار إحياء التراث العربي.
صفحات 226 ـ 207
نقد تطبيقي رابطه ايمان و عمل صالح در انديشه سلفيه وهابي و جهادي
اميرعباس مهدوي فرد 1
اميد اميديان 2
چکيده
علی‌رغم قرابت مباني عام کلامی سلفيان وهابي و جهادي، انكار مدخليت عمل در تحقق ايمان از سوي وهابيت و اصرار بر مدخليت عمل در تحقق ايمان از سوي جهاديون، اين دو گرايش سلفيه معاصر را در مسئله ايمان و كفر در مقابل يكديگر قرار داده است. اين نوشتار با روش تحليل كتابخانهاي پس از تبیین محل نزاع سلفيان وهابي و جهادي، به واكاوي اهم نقدهاي متقابل اين دو جريان سلفي در اين مسئله پرداخته است. تحليل نقدهاي متقابل سلفيان وهابي و جهادي روشن ميدارد كه هر دو گروه ادعاي استناد باورهاي خود به فهم سلف از كتاب و سنت را دارند و در عين حال بر دو موضع كاملا متضاد پافشاري ميكنند كه همين امر گواه روشني بر تشتت مباني فكري سلفيه معاصر به طور عام و سلفيان وهابي و جهادي به طور خاص است. از سوی دیگر تشبیه جهادیون به خوارج از طرف وهابیون و تشبیه وهابیون به مرجئه از طرف جهادیون به این معناست که بطلان باورهاي خوارج و مرجئه را واضح ميدانند و در نتیجه هر دو جریان اجماع مرکب بر فاسدالعقیده بودن خود دارند. اگرچه مرتبا علماي وهابي، ضمن تبرئه خود از تكفيرگرايي، سلفيان جهادي را بدليل تكفير اهل معصيت، مروج تكفيرگرایی معرفي ميكنند، اما عملكرد تاريخي سلفيه وهابي و جهادي نشان می‌دهد هر دو طيف نوعي از خوارج مسلكي را در مسئله ايمان و كفر اتخاذ کرده و بدون پشتوانه منطقی به تکفیر مسلمین رو آورده‌اند. با این تفاوت که جنس تكفير وهابيت، كفر در امور عبادي فردي و جنس تكفير جهاديون عموما كفر در امور اجتماعي و حكومتي است.
واژگان کلیدی
[1] . استاديار دانشکده الهیات، دانشگاه قم، قم، ايران. (نویسنده مسئول)
Email: aa.mahdavifard@qom.ac.ir
[2] . دانشجوي دكتري رشته مدرسي معارف اسلامي گرايش مباني نظري اسلام، دانشگاه قم، قم، ايران.
Email: Omidian.ac@gmail.com
تاریخ دریافت: 30/2/1401 پذیرش نهایی: 27/5/1401