تبیین حق ولایت الهی در مناشدات امیرالمومنین(ع) با تاکید بر مناشده در روز شُورا (یوم الشوری)
محورهای موضوعی : کلام اسلامیعلی اصغر قربانی 1 , جواد سلیمانی امیری 2 *
1 - دانش‌آموخته حوزه علمیه قم؛ دانشجوی دکتری تاریخ تشیع اثنی‌عشری مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، ایران
2 - دانشیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، ایران
کلید واژه: حق, ولایت, فضایل, امیرالمومنین(ع), مناشده, یوم الشوری.,
چکیده مقاله :
ولایت و حاکمیت بر مردم، به¬طور ذاتی و اوّلی در انحصار خدای متعال است. او این حقّ خویش را در اختیار برگزیدگانش، یعنی پیامبران و اوصیای آنان(ع)، قرار داده است. فضایل و امتیازات بیان¬شده در قرآن کریم و روایات نبوی(ص) در شأن امامان اهل¬بیت(ع)، گویای شایستگی آنان - و نه دیگران- در برخورداری از این حق الهی است. امیرالمومنین علی(ع) با تبیین فضایل خویش در قالب احتجاج و مناشده، پیگیر حق و تکلیف الهی خویش بود و از آن کوتاه نیامد - حتی¬الامکان؛ چنانکه پس از خلافت نیز، مناشدات روشنگرانه را ادامه داد. مناشده حضرت در روز شورا (یوم الشوری) از مهم¬ترین مناشدات ایشان پیش از خلافت خویش است. هدف این پژوهش، بازیابی و بررسی تطبیقی این مناشده در منابع فریقین است. این تحقیق به روش توصیفی تطبیقی و گردآوری مطالب به¬صورت کتابخانه¬ای سامان یافته است. یافته¬های این پژوهش حاکی از تلاش¬های رفتاری و گفتاری امیرالمومنین(ع) در مسیر دست¬یابی به حق و تکلیف الهی خود در ولایت بر مردم است؛ که این امر، ازجمله با تبیین فضایل اختصاصی خود در قالب مناشدات و به¬ویژه مناشده در روز شورا انجام گرفته بود.
The authority and sovereignty over the people are intrinsically and primarily the exclusive property of the Almighty God. He has given this right to his chosen ones, i.e. the prophets and Imams (pbuh). The virtues and privileges stated in the Holy Qur'an and the traditions of the Prophet (pbuh) regarding the Imams of the Ahl al-Bayt (pbuh) show that they - and not others - deserve this divine right. By explaining his virtues in the form of argumentation and Munashada (making argument by swearing an oath), Amir al-Mominin Ali (pbuh) pursued his divine right and duty and did not retreat from it - as much as possible; As after the caliphate, he continued his enlightening Munashadat. Imam's Munashada on consultation Day (Yum al-Shura) is one of his most important Munashadat before his caliphate. The purpose of this research is to recover and compare this Munashada in Shia and Sunni sources. This research is organized by comparative descriptive method and collection of mate rials in library form. The findings of this research indicate the behavioral and speech efforts of Amir al-Mominin (pbuh) in the path of achieving his divine right and duty in the authority over the people; This was done, among other things, by explaining his specific virtues in the form of Munashadat and especially Munashada on the day of the Shura.
قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
نهج البلاغة، گردآوری سیّدمحمد شريف-رضي، (1414ق) تحقیق صبحي صالح، هجرت، قم.
ابن¬أبي¬الحديد، عبدالحميد، (1404ق) شرح نهج البلاغة، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهيم، 20جلد، مكتبة آية الله المرعشي النجفي، قم.
ابن¬حجر عسقلانی، احمد بن علی،(1406ق) لسان الميزان، ۷جلد، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، بیروت.
ابن¬حجر هَیتَمی، احمد، (1425ق) الصواعق المحرقه فی الرد اهل البدع و الزندقه، المکتبه العصریه، بیروت.
ابن¬طاووس، سیّدرضی¬الدین على بن موسى، (1400ق) الطرائف في معرفة مذاهب الطوائف، تحقیق عاشور على، 2جلد، خيام، قم.
ابن¬قتيبه الدينوري، عبدالله، (1410ق) الإمامة و السياسة (تاريخ الخلفاء)، تحقيق علي شيري، دارالأضواء، بيروت.
ابن¬مردويه اصفهانى، (1424ق) مناقب على بن أبى طالب عليهما السلام، چ دوم، دار الحديث، قم.
ابن¬المغازلي، على بن محمد الجلابى، (1424ق) مناقب الإمام على بن أبى طالب عليهما السلام، تحقیق محمدباقر بهبودی، چ سوم، دار الأضواء، بيروت.
ابن¬المغازلي، على بن محمد الجُلابى، (1414ق) مناقب أهل البيت عليهم السلام، تحقیق محمدکاظم محمودی، المجمع العالمى للتقريب بين المذاهب الإسلامية، تهران، 1427ق.
ابن¬منظور، محمد، لسان العرب، تحقیق جمال¬الدين ميردامادى، چ سوم، 15جلد، دار الفكر للطباعة و النشر و التوزيع- دار صادر، بيروت.
اخطب خوارزم، موفق بن احمد، (1388ق) المناقب، با مقدمه سیّدمحمدرضا موسوی خرسان، المطبعة الحيدرية، نجف. (کتابخانه دیجیتال نور)
اخطب خوارزم، موفق بن احمد، (1411ق) المناقب، تحقیق مالک محمودی، با مقدمه جعفر سبحانی، چ دوم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم. (نرم¬افزار نور)
استادی، کاظم، (1400) اسرار آل¬محمد-صلَّی الله علیه و آله- و سلیم بن قیس، با مقدمه محمدهادی یوسفی غروی، مؤسسه بوستان کتاب، قم.
امينى، عبدالحسين، (1416ق) الغدير في الكتاب و السنة و الأدب، 11جلد، مركز الغدير للدراسات الاسلاميه، قم.
باقرزاده، عبدالرحمن و حسینی، زینب السادات، «یوم الرحبه و تحلیل مواجهه شاهدان غدیر خم با آن»، پژوهش¬نامه امامیه، سال سوم، ش ششم، پاییز و زمستان 1396، ص53-78.
البلاذرى، أحمد بن يحيى، (1400ق) انساب الأشراف، تحقيق احسان عباس، ج5، جمعية المستشرقين الألمانية، بيروت. (نرم¬افزار نور السیرة)
البلاذرى، أحمد بن يحيى، (1936م) انساب الأشراف، ج5، دانشگاه اورشلیم.
حموئی جوینی، ابراهيم، (1400ق) فرائد السمطين في فضائل المرتضى و البتول و السبطين و الأئمة من ذريتهم عليهم السلام، تحقیق محمدباقر محمودی، 2جلد، مؤسسة المحمود، بيروت.
دیاری بیدگلی، محمدتقی، تجری، محمد علی، دهقان منشادی، مهدی، «تحلیل رویکردهای حدیثی علامه امینی پیرامون احادیث مناشَدَه در کتاب الغدیر»، مطالعات قرآن و حدیث سفینه، سال هجدهم، ش70 «ویژه کتابشناخت متون امامیه« ، بهار 1400، ص133-165.
سُلَيم بن قيس، (1415ق) كتاب سليم بن قيس، تحقیق محمدباقر انصاری زنجانی، 3جلد، الهادى، قم.
طباطبائى، سیّدعبدالعزيز، (1417ق) أهل البيت في المكتبة العربية، آل البيت، قم.
طبرسى، احمد بن على، (1403ق) الإحتجاج على أهل اللجاج، تحقیق سیّدمحمدباقر موسوی خرسان، نشر مرتضى، مشهد.
طوسى، ابوجعفر محمد بن الحسن، (1414ق) الأمالي، دار الثقافة، قم.
عسکری، سیّدمرتضی، (1424ق) سقیفه، به¬کوشش مهدی دشتی، دانشکده اصول الدین، [قم].
الفراهیدی، الخلیل بن احمد، (1409ق) العین، تحقیق مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، چ دوم، 9جلد، مؤسسه دار الهجره، قم.
مجلسی، محمدباقر، (1404ق) مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول، تحقیق هاشم رسولى محلاتى، چ دوم، 26جلد، دار الكتب الإسلامية، تهران.
مظفر، محمدحسن، (1422ق) دلائل الصدق لنهج الحق، 6جلد، مؤسسة آل البيت ع، قم.
معرفت، محمدهادى، (1418ق) التفسير و المفسرون في ثوبة القشيب، 2جلد، الجامعة الرضوية للعلوم الإسلامية، مشهد.
مُقاتل بن عطیّه، (1423ق) أبهَی المِداد فی شرح مؤتَمر علماء بغداد، شرح محمّد جمیل حمّود عامِلی، با مقدمه سیّد شهاب¬الدین مرعشی نجفی، 2جلد، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، بیروت.
نسائى، احمد بن شعيب، (1382) خصائص أمير المؤمنين[ع]، ترجمه فتح¬الله نجارزادگان (محمدی)، بوستان كتاب، قم.
هدایت¬پناه، محمدرضا، (1395) منابع تاریخی شیعه تا قرن پنجم، چ دوم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم.
انتصاری، محمدحسین و یوسفی، مجتبی، «بررسی اشکالات وارده به کتاب سلیم بن قیس هلالی»، 5/11/1389:https://pajoohe.parsiblog.com/Posts//27.
http://mojeroya.blogfa.com/page/a3.
انصاری، حسن، «مناقب خوارزمی و نسخه ای کهنه از آن»، 22/4/1390:
بررسی های تاریخی - مناقب خوارزمی و نسخه ای کهنه از آن (kateban.com).
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 191 - 171
تبیین حق ولایت الهی در مناشدات امیرالمومنین(ع)
با تاکید بر مناشده در روز شُورا (یوم الشوری)
علی‌اصغر قربانی 1
جواد سلیمانی امیری 2
|
ولایت و حاکمیت بر مردم، بهطور ذاتی و اوّلی در انحصار خدای متعال است. او این حقّ خویش را در اختیار برگزیدگانش، یعنی پیامبران و اوصیای آنان(ع)، قرار داده است. فضایل و امتیازات بیانشده در قرآن کریم و روایات نبوی(ص) در شأن امامان اهلبیت(ع)، گویای شایستگی آنان - و نه دیگران- در برخورداری از این حق الهی است. امیرالمومنین علی(ع) با تبیین فضایل خویش در قالب احتجاج و مناشده، پیگیر حق و تکلیف الهی خویش بود و از آن کوتاه نیامد - حتیالامکان؛ چنانکه پس از خلافت نیز، مناشدات روشنگرانه را ادامه داد. مناشده حضرت در روز شورا (یوم الشوری) از مهمترین مناشدات ایشان پیش از خلافت خویش است. هدف این پژوهش، بازیابی و بررسی تطبیقی این مناشده در منابع فریقین است. این تحقیق به روش توصیفی تطبیقی و گردآوری مطالب بهصورت کتابخانهای سامان یافته است. یافتههای این پژوهش حاکی از تلاشهای رفتاری و گفتاری امیرالمومنین(ع) در مسیر دستیابی به حق و تکلیف الهی خود در ولایت بر مردم است؛ که این امر، ازجمله با تبیین فضایل اختصاصی خود در قالب مناشدات و بهویژه مناشده در روز شورا انجام گرفته بود.
واژگان کلیدی
[1] . دانش‌آموخته حوزه علمیه قم؛ دانشجوی دکتری تاریخ تشیع اثنی‌عشری مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، ایران.
Email: aqorbani@anjomedu.ir
[2] . دانشیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: soleymaniamiri@iki.ac.ir
تاریخ دریافت: 29/4/1403 پذیرش نهایی: 18/7/1403