کثرت گرایی دینی (نجات شناختی) در مثنوی مولوی
محورهای موضوعی : کلام اسلامیجدیدالاسلام قلعه نویی 1 , علی وفایی 2
1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد سیستان و بلوچستان
2 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد سیستان و بلوچستان
کلید واژه: مثنوی, مولوی, کثرت‌گرایی دینی, مدارای دینی.,
چکیده مقاله :
پلورالیسم دینی (Religious Pluralism) از جمله مباحث مرتبط با فلسفه‌ی دین است که به سبب توجه به مسأله‌ی نجات و زندگی مسالمت‌آمیز میان پیروان ادیان، مورد توجه صاحب نظران زیادی قرار گرفته و دارای رویکردها و تقریرهای متفاوتی است. توجه عمیق مولانا به «وحدت وجود»-به عنوان‌یکی از ارکان اصلی اعتقادات وی- و القای روحیه‌ی تسامح و تساهل به مخاطبان خود، باعث شده تا عده‌ای وی را «کثرت‌گرا» بنامند؛ امّا اینکه وی، واقعاً واجد چنین نامگذاری بوده‌یا نه و اگر بوده، پلورالیسم دینی از دیدگاه او چه کیفیّتی دارد و چه مواردی را شامل می‌شود، از جمله سؤالاتی است که در مورد مولانا مطرح است. مقاله‌ی حاضر در جستجوی پاسخ این سؤالات، بر اساس مثنوی است. بنابراین، در این مقاله، ضمن تعریف پلورالیسم دینی و بیان رویکردهای آن، آرای کثرت گرایان در باب حقانیت ادیان مطرح شده و بازتاب این آرا در اندیشه‌های مولوی آمده است. بازخوانی اندیشه‌های مولوی بیانگر این نکته است که ردّپای نظریه‌ی پلورالیسم دینی، کم و بیش در اندیشه‌های او دیده می‌شود؛ امّا پلورالیسم را به معنای امروزی آن نمی‌پذیرد و در نهایت‌یک دین را حق می‌داند. هدف از این جستار آن است که مخاطبان مثنوی با پیروی از شیوه‌ی مولوی در مسائل معرفتی و دینی، در جهت تقریب بین ادیان و تفاهم میان صاحبان آن‌ها گام برداشته و همچنین برای رفع اختلافات و دشمنی‌های دینی و عقیدتی نوعی آمادگی ذهنی ایجاد شود.
Religious Pluralism is one of the concepts concerning philosophy of religion. It gives attention to subject of salvation and peaceful life among followers of different religions which is significance by many thinkers and it includes different viewpoints and recitals. Profound attention to pantheism (by Molavi) which is one of the fundamental pillars of his belief and ispiring morale of neligence and indulgence among his devotees have made some people call him pluralist. With this in mind , whether he deserve such calling or not , and if so , how does he consider religious pluralism , there will be such questions about Molavi. Present study will look over answers of these questions on the basis of Masnavi. So, in this study , meantime of definition of religious pluralism and presentation of its viewpoints , there will be come opinions of pluralists concerning legitimacy of pre-said religious and reflecies of these opinions in thoughts of Molavi. Restudy of thoughts of Molavi shows footprints of theory of religions pluralism , more or less by Molavi but he doesn't accept pluralism in the way we use it today and finally he just considers one religion rightful. The purpose of this study is that devotees of Molavi following his way in religious and insight subjects try to bring near religions and their followers together and there also create a kind of mental readiness for destroying religious and in-belief disputes.
1. الیاده، میرچا، (1375)، دین پژوهی، ترجمه بهاء الدین خرمشاهی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ دوم.
2. پترسون، مایکل و دیگران، (1377)، عقل و اعتقاد دینی، ترجمه ابراهیم سلطانی و احمد نراقی، تهران: انتشارات طرح نو، چاپ اول.
3. سروش، عبدالکریم، (1377)، صراط‌های مستقیم، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط، چاپ اول.
4. ــــــــــ، (1375)، قبض و بسط تئوریک شریعت، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط، چاپ پنجم.
5. کامران، حسن، (1382)، تکثر ادیان در بوته نقد، قم: دفتر نشر معارف، چاپ اول.
6. لگنهاوزن، محمد، (1379)، اسلام و کثرت‌گرایی دینی، ترجمه نرجس جواندل، قم: مؤسسه فرهنگی طاها، چاپ اول.
7. مشیدی، جلیل،(1384)، کلام در کلام مولوی، اراک: انتشارات دانشگاه اراک، چاپ دوم.
8. مولوی، جلال الدین محمد بلخی، (1369)، فیه ما فیه، تصحیح فروزانفر، تهران: امیرکبیر، چاپ اول.
9. ــــــــــ، (1375)، مثنوی معنوی، تصحیح رینولد نیکلسون، تهران: انتشارات بهنود.
10. نبویان، سیدمحمود، (1381)، پلورالیسم دینی، تهران: نشر دانش و اندیشه معاصر، چاپ اول.