فهرست مقالات
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - عقلگرایی اعتدالی در آراء شهید مرتضی مطهری
سید حمداله اکوانی قباد محمدی شیخی سید سعید میریاندیشه سیاسی و اجتماعی در ساحت معرفت شناسانه در عصری که به مدرنیته نامبردار شده همواره با پرسش از رابطه عقل و دین مواجه بوده است. در تعریف نسبت این دو بایکدیگر گروهی با نفی و طرد جایگاه عقل در نظام معرفتی و ساحت اجتماع و سیاست، شریعت را منزلتی برتر ارزانی داشته و برخی چکیده کاملاندیشه سیاسی و اجتماعی در ساحت معرفت شناسانه در عصری که به مدرنیته نامبردار شده همواره با پرسش از رابطه عقل و دین مواجه بوده است. در تعریف نسبت این دو بایکدیگر گروهی با نفی و طرد جایگاه عقل در نظام معرفتی و ساحت اجتماع و سیاست، شریعت را منزلتی برتر ارزانی داشته و برخی دیگر در توجیه و تبیین اندیشههای مدرن، عقل را منبع معرفتی برتر تلقی کردهاند. در میان اندیشمندان مسلمان شهید مرتضی مطهری در نوشتههای خود به این دغدغه معرفت شناسانه توجهی مداوم داشته است. آیت الله مطهری با تکیه بر نص و سنت(متن) به ترسیم رابطهای از عقل و دین میپردازد که میتوان از آن با عنوان عقل گرایی اعتدالی نام برد. در این مقاله با استفاده از رویکرد هرمنوتیک، آراء این فیلسوف مسلمان در مورد رابطه عقل و دین و صورتبندی استدلالات وی در باب نظام عقلانیت اعتدالی پرداخته میشود پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - بررسی نظریه ابدان روحانی از منظر روایات شیعی (با تکیه بر دیدگاه نهج البلاغه)
حامد پور رستمی صفر نصیریاننظریه ابدان روحانی، یک نظریه جدید کلامی در باب سرشت انسان است که برای اولین بار توسط خانم ننسی مورفی (الهی دان آمریکایی) مطرح شده است. بر اساس این نظریه انسان دارای ساحتی به نام روح نیست؛ ولو آنکه موصوف به روحانیت و دارای استعدادهای عالی است. این نظریه بر مبنای نظریه تک چکیده کاملنظریه ابدان روحانی، یک نظریه جدید کلامی در باب سرشت انسان است که برای اولین بار توسط خانم ننسی مورفی (الهی دان آمریکایی) مطرح شده است. بر اساس این نظریه انسان دارای ساحتی به نام روح نیست؛ ولو آنکه موصوف به روحانیت و دارای استعدادهای عالی است. این نظریه بر مبنای نظریه تکامل داروین،یک تبیین فیزیکال و متکی بهیافتههای تجربی، درباره سرشت انسان ارائه میدهد. از نظر نویسنده، استعدادهای مخصوص به انسان مثل سایر استعدادهای مشترک با حیوانات، از نوع فیزیکال هستند؛ با این تفاوت که به استعدادهای عالی، تحوّلیافتهاند. اما این نظریه از دو جهت مورد نقد است. اولا روایات شیعی علی الخصوص نهج البلاغه ضمن صحه گذاشتن بر اصل تکامل در خلقت انسان، برخلاف نظریه تکامل، خلقت جسم و روح آدم را دفعی میدانند؛ نه تدریجی. ثانیا بر اساس این روایات، روحانیت انسانیک جنبه حقیقی از انسان است نه آنکه صرفا وصف بدن آن باشد. این روایات حتی خلقت ساحت روحانی انسان را مقدم بر خلقت جسمانیاش قرار داده و استعدادهای عالی را به روح منتسب میکنند، نه بدن پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - تأملی بر مفهوم آزادی و اختیار از منظر اگزیستانسیالیسم (با تكیه بر آراء کییرکگور)
حمید رضانیا شیرازی مجتبی اعتمادینیااين نوشتار با اشارهاي گذرا به مباني فكري اگزيستانسياليسم و ضمن مرور پارهاي از مهمترين آراء انسانشناسانه کییرکگور، ميكوشد تا با بررسي نقادانه مفهوم آزادي و اختيار از منظر وي، به برخی تأملات نظري بايسته در مبانی اگزیستانسیالیسم اشاره نمايد. بررسيهاي ما در اين نوشتا چکیده کاملاين نوشتار با اشارهاي گذرا به مباني فكري اگزيستانسياليسم و ضمن مرور پارهاي از مهمترين آراء انسانشناسانه کییرکگور، ميكوشد تا با بررسي نقادانه مفهوم آزادي و اختيار از منظر وي، به برخی تأملات نظري بايسته در مبانی اگزیستانسیالیسم اشاره نمايد. بررسيهاي ما در اين نوشتار نشان ميدهد كه به رغم دقتنظرهاي عميق و قابلتأمل كييركگور در باب شرايط انضمامي حيات انسان و التفات به اصل اختيار و انتخاب در مسير تحقق هويت اصيل آدمي، اما رويكرد او به مفهوم آزادي انسان با چالشهايي فلسفي و تعارضاتي با برخي مباني انسانشناسي اسلامي دست به گريبان است. مهمترين اين موارد مناقشهبرانگيز عبارتند از: عدم التفات جدي به رابطه ميان آزاديهاي فردي و اجتماعي، ناسازگاري ميان مفهوم فرديت و ذهني بودن حقيقت، عدم التفات به محدوديتهاي ذاتي آزدي و اختيار بشري و بيتوجهي به ماهيت منفعلانه پارهاي از انتخابها و گزينشهاي انساني. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - قلمرو عصمت فاطمه زهراء(ع) در حدیث «فاطمة بضعة منی»
کاوس روحی برندقجايگاه ويژه و گستردگي فضايل حضرت فاطمه زهرا در قرآن و احاديث بسيار چشمگير است. این مقاله با تبيين، تحليل و نقد ديدگاههاي دانشمندان اهل تسنن و شيعه در زمينه حدیث «فاطمةُ بَضعَةٌ مِنّی» كه به صورتهاي گوناگون در جوامع روايي اهل تسنن و شيعه از پيامبر اكرم نقل شده است، ب چکیده کاملجايگاه ويژه و گستردگي فضايل حضرت فاطمه زهرا در قرآن و احاديث بسيار چشمگير است. این مقاله با تبيين، تحليل و نقد ديدگاههاي دانشمندان اهل تسنن و شيعه در زمينه حدیث «فاطمةُ بَضعَةٌ مِنّی» كه به صورتهاي گوناگون در جوامع روايي اهل تسنن و شيعه از پيامبر اكرم نقل شده است، به اثبات و تبيين گسترده و قلمرو عصمت فاطمه زهرا پرداخته و به این نتیجه دستیافته است که از میان تفسیرها و خوانشهای گوناگون از این حدیث، برمیآید که فاطمه زهرا در تمامی کمالات به جز نبوت و رسالت وارث کمالات نبوی است و با توجّه به پس گزارههای متعدّد حدیث نه تنها از این حدیث، عصمت فاطمه زهرا از گناه و انجام عمل مکروه و ترک اولی که عصمت آن حضرت از هر گونه تمايل و صفت نفساني ناپسند كه مورد خشنودي خداوند نيست، اثبات ميگردد پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - مبانی کلامی نظریهی ولایت فقیه
علی شمسبر اساس ادلهی کلامی، منشأ حاکميت و ولايت، خداوند متعال است، اوست که خالق، مالک، وليّ و ربّ مطلق در عالم است. بر همين اساس هر گونه حاکميت و ولايت از جانب غير خدا باطل، ظلم و تجاوز به حقوق ديگران است، مگر اين که در طول حاکميت خداوند و با اذن او باشد. بعثت انبيا و حفظ خطّ چکیده کاملبر اساس ادلهی کلامی، منشأ حاکميت و ولايت، خداوند متعال است، اوست که خالق، مالک، وليّ و ربّ مطلق در عالم است. بر همين اساس هر گونه حاکميت و ولايت از جانب غير خدا باطل، ظلم و تجاوز به حقوق ديگران است، مگر اين که در طول حاکميت خداوند و با اذن او باشد. بعثت انبيا و حفظ خطّ نبوّت به وسیلهی امامان معصوم، اين ولایت را متجلّي ساخته است. در عصر غيبت، اين حكمت و لطفْ پابرجاست؛ چرا كه لطف از صفات الهي است و صفات خداوند در طول زمان و در آبستن حوادث، دست¬خوشِ تغيير و تحوّل نخواهد شد. بنابراين اِعمال اين لطف از سوي خداوند، در زمان غيبت نیز، همانند زمان حضور معصومين لازم و ضروري است؛ و اين جاست كه ضرورت وجود فقها به عنوان نزديكترين افراد به ويژگيهاي معصومين، و امينترين افراد در جهت به دست گرفتن عنانِ اسبِ سركشِ قدرتْ، براي حفظ خطّ امامت، شريعت و رهبريِ مردم احساس مي¬شود و اين نيز لطفي است كه از جانب خداوند ضروري به نظر میرسد پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - جستجوی مفهوم امامت در حدود وسطای ادله قاعده لطف
اصغر غلامی علینقی خدایاریامامت یکی از آموزههای بنیادین اسلام به شمار میرود و شناخت آن مبتنی بر تحلیل و تبیین صحیح مفهوم آن است. در مقاله پیش رو با رویکرد کلامی به مفهوم شناسی امامت سعی شده مفهوم این آموزه دینی از منظر متکلمان شیعه بررسی شود. متکلمان شیعه عموماً در مباحث کلامی مربوط به امامت ب چکیده کاملامامت یکی از آموزههای بنیادین اسلام به شمار میرود و شناخت آن مبتنی بر تحلیل و تبیین صحیح مفهوم آن است. در مقاله پیش رو با رویکرد کلامی به مفهوم شناسی امامت سعی شده مفهوم این آموزه دینی از منظر متکلمان شیعه بررسی شود. متکلمان شیعه عموماً در مباحث کلامی مربوط به امامت به طور مستقل به مفهوم شناسی امامت نپرداخته وتنها تعریفی مشابه با تعریف سنیان از آن ارائه دادهاند. به این معنا که تقریبا همه متکلمان شیعه پس از تعریف امامت به «ریاست عامه در امور دین و دنیا» بلا فاصله، با استناد به قاعده لطف، به اثبات وجوب نصب امام بر خداوند پرداخته اند. نگارنده پس از بررسی تعاریف متکلمان از امامت به جستجوی مفهوم آن در حدود وسطای ادله قاعده لطف پرداخته و نتیجه می¬گیرد که از نظر متکلمان شیعه امامت مقام افتراض طاعت است که برای تربیت و قرار گرفتن بندگان در مسیر عبودیت و کمال برای برخی بندگان برگزیده الهی جعل میشود پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - کثرت گرایی دینی (نجات شناختی) در مثنوی مولوی
جدیدالاسلام قلعه نویی علی وفاییپلورالیسم دینی (Religious Pluralism) از جمله مباحث مرتبط با فلسفهی دین است که به سبب توجه به مسألهی نجات و زندگی مسالمتآمیز میان پیروان ادیان، مورد توجه صاحب نظران زیادی قرار گرفته و دارای رویکردها و تقریرهای متفاوتی است. توجه عمیق مولانا به «وحدت وجود»-به عنوانیکی چکیده کاملپلورالیسم دینی (Religious Pluralism) از جمله مباحث مرتبط با فلسفهی دین است که به سبب توجه به مسألهی نجات و زندگی مسالمتآمیز میان پیروان ادیان، مورد توجه صاحب نظران زیادی قرار گرفته و دارای رویکردها و تقریرهای متفاوتی است. توجه عمیق مولانا به «وحدت وجود»-به عنوانیکی از ارکان اصلی اعتقادات وی- و القای روحیهی تسامح و تساهل به مخاطبان خود، باعث شده تا عدهای وی را «کثرتگرا» بنامند؛ امّا اینکه وی، واقعاً واجد چنین نامگذاری بودهیا نه و اگر بوده، پلورالیسم دینی از دیدگاه او چه کیفیّتی دارد و چه مواردی را شامل میشود، از جمله سؤالاتی است که در مورد مولانا مطرح است. مقالهی حاضر در جستجوی پاسخ این سؤالات، بر اساس مثنوی است. بنابراین، در این مقاله، ضمن تعریف پلورالیسم دینی و بیان رویکردهای آن، آرای کثرت گرایان در باب حقانیت ادیان مطرح شده و بازتاب این آرا در اندیشههای مولوی آمده است. بازخوانی اندیشههای مولوی بیانگر این نکته است که ردّپای نظریهی پلورالیسم دینی، کم و بیش در اندیشههای او دیده میشود؛ امّا پلورالیسم را به معنای امروزی آن نمیپذیرد و در نهایتیک دین را حق میداند. هدف از این جستار آن است که مخاطبان مثنوی با پیروی از شیوهی مولوی در مسائل معرفتی و دینی، در جهت تقریب بین ادیان و تفاهم میان صاحبان آنها گام برداشته و همچنین برای رفع اختلافات و دشمنیهای دینی و عقیدتی نوعی آمادگی ذهنی ایجاد شود. پرونده مقاله