تفسیر سوره حمد در مقارنه بین دیدگاه امام خمینی(ره) و علامه طباطبایی
محورهای موضوعی : کلام اسلامیعقیله موسی نیا 1 , علی اکبر افراسیاب پور 2 * , مریم بختیار 3
1 - دانشجوی دکتری گروه عرفان اسلامی و اندیشه های امام خمینی (ره)، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
2 - تربیت دبیر شهید رجایی، تهران
3 - دانشگاه آزاد اسلامی اهواز
کلید واژه: سوره حمد, روش تفسیر, هنر , امام خمینی, علامه طباطبایی. ,
چکیده مقاله :
مهم‌ترین منبع آموزه‌های دینی اسلام، قرآن است که تفسیر و بررسی سورهها و آیات آن از صدر اسلام تاکنون محور بحث محافل علمی و دینی بوده است. یکی از مهم‌ترین سوره‌های قرآن سوره حمد است که عالمان دینی و مفسران حتی اگر تمامی سورهها و آیات قرآن را تفسیر نکرده‌اند اهتمام خاصی به تفسیر این سوره داشته و با روش‌ها و منابع گوناگون به تبیین و تفسیر آیات نورانی آن پرداخته‌اند. امام خمینی به‌عنوان یکی از شخصیت‌های اثرگذار در قرن اخیر و علامه طباطبایی از مفسران برجسته قرآن کریم از جهات مختلفی موردتوجه بوده‌اند و یکی از نمونه‌های بارز آثار امام خمینی)ره( تفسیر هنرمندانه سوره حمد است. در این تحقیق که به شیوه کتابخانه‌ای و تحلیلی و توصیفی بوده به بررسی ویژگی‌های تفسیر امام در این زمینه پرداخته‌شده و تفاوت‌های تفسیر ایشان با تفسیر علامه طباطبایی تبیین می‌شود. از ویژگی‌های مشترک هر دو مفسر استناد به روایات در تفسیر آیات و از وجوه افتراقشان، مختلف بودن روش تفسیر در این سوره می‌باشد.
The most important source of Islamic religious teachings is the Qur'an, whose interpretation and study of chapters and verses has been the focus of discussion in scientific and religious circles since the beginning of Islam. One of the most important surahs of the Qur'an is surah Hamd, which religious scholars and commentators, even if they have not interpreted all the chpters and verses of the Qur'an, have paid special attention to the interpretation of this chapter and explained it with various methods. Imam Khomeini as one of the influential personalities in the last century and Allameh Tabatabai, one of the prominent commentators of the Holy Quran, have been considered in various ways and one of the prominent examples of Imam Khomeini's works is the interpretation of Artistic interpretation of Surah Hamad. In this research, which is in the form of library, analytical and descriptive methods, the characteristics of Imam Tafsir's interpretation in this field are examined and the differences between their interpretations and Allameh Tabatabai's interpretations are explained. One of their differences is the different methods of interpretation in this surah.
امام خمینی ،آداب الصلوة، (1378) ، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران،
امام خمینى(ره)، (1370) آداب الصلاة، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ7.
امام خمینی، ( 1379) صحیفه امام، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، جلد3
امام خمینى(ره)، (1375) تفسیر سوره حمد، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار الامام الخمینى، چاپ اول.
ابن فارس، احمد، (1410)؛ معجم المقاییس اللغه، دارالفکر.
ازهری، محمد بن احمد(بی¬تا)؛ تهذیب اللغه، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
برنامه ی تلویزیونی حضرت ا امام خمینی،( 1358) قسمت اول ، نفسیر سوره حمد، شبکه ی یک سال.
خرمشاهی، بهاء الدین(1377)؛ «سوره فاتحه»، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، تهران: دوستان-ناهید.
ججة الاسلام جوادمحدثى، بهمـن (1391) امام خميني و هنر متعهد ،سال يازدهم، شمـاره 67.
خمینی، روح الله (1394)، آداب الصلواه، تهران: موسسه تنطیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ 22.
________ (1375)؛ تفسیر سوره حمد، تهران: موسسه تنطیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول.
رضایی اصفهانی، محمد علی(1389)؛ سیمای سوره های قرآن، قم: انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن.
رابطه خدا و خلق در تفسیر عرفانی امام خمینی، (پاییز و زمستان 1398)، پژوهشنامه عرفان دوفصلنامه علمی، سال یازدهم، شماره بیست ویکم.
سید حیدر علوى نژاد، پژوهش های قرآنی (1378) شماره 19 و 20 ویژه نامه امام خمینی (ره).
طباطبایی، محمد حسین(1390ق)؛ المیزان فی تفسیر القرآن،بیروت: مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، چاپ دوم.
غلام علی رجائی،( 1382) برداشت هایی ازسیره امام خمینی(س) چاپ ششم، تهران: مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی(س)، مؤسسه چاپ ونشر عروج، ، جلد 3.
طبرسی، فضل بن حسن(1372)؛ مجمع البيان في تفسير القرآن، تهران: ناصر خسرو، چاپ سوم.
فراهیدی، خلیل بن احمد، (1410ق )کتاب العین، محقق، مصحح، مخزومى، مهدى، سامرائى، ابراهیم، ج 7، ص 247، قم، انتشارات هجرت، چاپ دوم،
فیومی، احمد بن محمد(1987م)؛ المصباح المنیر ، مکتبه البنان، بیروت.
معرفت، محمدهادی(1410)؛ التمهید فی علوم القرآن، قم: حوزه علمیه.
مؤدب، سیدرضا (1380)؛ روشهای تفسیر قرآن، قم: دانشگاه قم.
هنر در اندیشه امام خمینی رحمه الله(1385) (روز هنر انقلاب اسلامی) مجله / گلبرگ/ شماره 73.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 258 ـ 237
تفسیر سوره حمد در مقارنه بین دیدگاه امام خمینی(ره)
و علامه طباطبایی
عقیله موسی نیا 1
علی اکبر افراسیاب پور 2
مریم بختیار 3
چکيده
مهم‌ترین منبع آموزه‌های دینی اسلام، قرآن است که تفسیر و بررسی سورهها و آیات آن از صدر اسلام تاکنون محور بحث محافل علمی و دینی بوده است. یکی از مهم‌ترین سوره‌های قرآن سوره حمد است که عالمان دینی و مفسران حتی اگر تمامی سورهها و آیات قرآن را تفسیر نکرده‌اند اهتمام خاصی به تفسیر این سوره داشته و با روش‌ها و منابع گوناگون به تبیین و تفسیر آیات نورانی آن پرداخته‌اند. امام خمینی به‌عنوان یکی از شخصیت‌های اثرگذار در قرن اخیر و علامه طباطبایی از مفسران برجسته قرآن کریم از جهات مختلفی موردتوجه بوده‌اند و یکی از نمونه‌های بارز آثار امام خمینی)ره( تفسیر هنرمندانه سوره حمد است. در این تحقیق که به شیوه کتابخانه‌ای و تحلیلی و توصیفی بوده به بررسی ویژگی‌های تفسیر امام در این زمینه پرداخته‌شده و تفاوت‌های تفسیر ایشان با تفسیر علامه طباطبایی تبیین می‌شود. از ویژگی‌های مشترک هر دو مفسر استناد به روایات در تفسیر آیات و از وجوه افتراقشان، مختلف بودن روش تفسیر در این سوره می‌باشد.
واژگان کلیدی
[1] . دانشجوی دکتری گروه عرفان اسلامی و اندیشه های امام خمینی (ره)، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران. Email: Musania1401@yahoo.com
[2] . دانشیار گروه عرفان اسلامی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران / استاد مدعو، گروه عرفان اسلامی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: Ali412003@yahoo.com
[3] . استادیار گروه عرفان اسلامی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
Email: Bakhtyarmaryam@yahoo.com
تاریخ دریافت: 12/6/1401 پذیرش نهایی: 9/9/1401