سیمای حضرت زینب کبری (س) در شعر آیین فارسی
محورهای موضوعی : کلام اسلامیاحمد ذاکری 1 , محمدعلی رحیمی 2
1 - دانشگاه آزاد اسلامي، واحد كرج
2 - دانشگاه آزاد اسلامي ساوه
کلید واژه: زینب کبری(س), عزتمند, شعر آیینی,
چکیده مقاله :
معارف حسین(ع) از قرن سه و چهار و تقریبا همزمان با تولد زبان فارسی وارد شعر فارسی شد. اما معارف و نام ملیکه عرش نور النور حضرت زینب تا دوره صفویه در شعر فارسی حضور كمي دارد اگرچه همزمان با ورود نام امام حسين در شعر فارسي نام حضرت زينب نيز وارد شعر فارسي شده است. اما شعرا تا آن دوره موارد کلی از حسین و کربلا را مدنظر داشتند. در عهد صفویه نیز آنچنان که باید به شخصیت ایشان اشاره ای نشد .اما پس از صفویه و به ویژه از دوره قاجار نام و یاد این بانوی بزرگ در شعر فارسی رواج پیدا کرد و در دوره پهلوی نیز رواج بیشتری یافت. اما در سراسر این ادوار متاسفانه تنها چهره‌ای که از این بانوی بزرگ توسط شعرا به تصویر کشیده شد چهره ای غم زده، تازیانه خورده، افسرده و گریان است و نهایتا ایشان را در موضع ضعف نشان داده‌اند. اما با پیروزی انقلاب اسلامی، نگاه شعرا به یک باره تغییر می کند و گویا روح انقلاب در ذهن شعرا رسوخ می کند و چهره بانوی کربلا از زنی محزون و غمزده به زنی عزتمند، باشکوه، مقتدر و پیامبرگونه تبدیل می شود و اگر چه هنوز جایگاه واقعی خود را نیافته؛ اما سیمای واقعی حضرت زینب(س) تا حدودی در شعر فارسی به جایگاه اصلی خود نزدیک می شود و شعرایی در مقام ایشان قلم فرسایی می کنند که نسبت به شعرای دوره های پیش آگاه تر و به تکامل زبانی در شعر نزدیکترند.
Though the cognitions of Imam Hossein entered into Persian poetry from third and fourth centuries and almost synchronous with Persian language birth, the name of Hazrat Zeinab has been used very limited and in very few cases in Persian poetry. In Safavi Dynasty, her name has been entered into Persian Poetry a bit more serious. However, still the poets do not refer to her properly. In Ghajar dynasty, referring to the Karbala Lady’s character becomes prevail in Persian poetry and reaches its climax in the late part of Ghajar and the beginning part of Pahlavi time. Unfortunately, despite the willing of the poets in eulogizing and parsing Hazrat Zeinab, the picture of this great lady is only described as a grief-stricken, flagged, depressed, and crying. Even this honored lady is described as a weak, and disabled woman, hence her glory, respect, and magnificence are affected drastically. From the late part of Pahlavi dynasty which the contexts of Islamic revolution is formed, the poets’ view starts to change gradually and finally with Iranian Islamic Revolution the spirit of revolution penetrates into Zeinab poetries and the poets’ view is attracted to the glorious aspects of this heaven and earth lady. Therefore, some great works which deserve the position and personality of this lady have been created. This dissertation has investigated the spiritual picture of Hazrat Zeinab in Persian Poetry.
1. آنتون بارا، زینب فریاد فرمند، انصاری غلامحسین ترجمه، ویراسته، ویرایش اول، تهران، شرکت چاپ و نشر بین المللی، 1393.
2. اسپرهم داوود، فصلنامه پژوهش های کلامی، شماره 8، زمستان 91.
3. اشراقی زیبا، یادمان همزاد عاشقان جهان قیصر امین پور، تهران، نشر مروارید، 1390.
4. بابا ميري سيدمحمد،پلك صبوري،قم ،نشرگنج عرفان،1391.
5. حسیني کوهساری سید اسحاق، پژواک اسارت، ویرایش اول قم، مرکز چاپ و نشر تبلیغات اسلامی، 1394.
6. دستغیب شیرازی سید عبدالحسین، زندگانی فاطمه زهرا (س) و زینب کبری، تهران، انتشارات علمیه اسلامیه، 1393.
7. سابقی محمد حنین، مرقد عقیله بنی هاشم، سلیم پور اهری ترجمه، ویرایش اول تهران انتشارات قدیم الاحسان، 1394.
8. سامانی عمان، دیوان عمان سامانی، ویرایش دوم، تهران، انتشارات نهاوندی، 1382.
9. شرفشاهي كامران،فصلنامه كتاب نقد،شماره 67و68،مقاله تجلي حضرت زينب در شعر عاشورايي،تهران،1392.
10. عليزاده حسين،جلوه صبر،مشهد،نشر علي زاده،1379.
11. غزوه عليرضا،من مي گويم شما بگرييد،تهران،انتشارات سوره مهر،1393.
12. غلامی محمد، قهرمان صبر مجموعه اشعار زینبی، تهران، موسسه چاپ و انتشارات علمی، 1351.
13. فاطميان مصطفي،از سنگ ناله خيزد،تهران ،شركت چاپ ونشر بين المللي،1393.
14. لطیفیان علی اکبر، 1393، داریم با حسین حسین پیر می شویم، تهران، نشر جمهوری.
15. قائمی علی، زندگانی حضرت زینب (س)، تهران انتشارات امیری، 1386.
16. محمدزاده مرضیه، دانشنامه شعر عاشورایی، ویراست، جلد دوم، ویرایش دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1386.
17. مقیمی محمد، خطابه زینب کبری پشتوانه انقلاب حسین بن علی (ع)، تهران، انتشارات سعدی، 1360.
18. هاشمی جواد، جرس فریاد می دارد، 720 غزل عاشورایی، تهران، شرکت تعاونی کار آفرینان فرهنگ و هنر، 1389.
19. پایگاه اشعار مذهبی آیات غمزه www.ayateghamze.ir
20. پایگاه حوزه هنری انقلاب اسلامی www.artfest.ir
21. پایگاه تبیان زنجان www.tebyan-zn.ir