بررسی مناسبات کلام امامیه و عرفان شیعی در قلمرو مبادی و مبانی
محورهای موضوعی : کلام اسلامیزهره برقعی 1 * , عباس ایزدپناه 2 , مرضیه دست مرد 3
1 - دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم
2 - دانشگاه قم
3 - دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم
کلید واژه: کلام, عرفان, امامیه, تشیع, مبانی, مسائل,
چکیده مقاله :
در مناسبات دو علم در قلمرو مبادی و مبانی، هر دو علم به یکدیگر وابسته هستند. موضوع علم کلام امامیه هم توحید و نبوت و امامت است که پایه برای موضوع عرفان شیعی است که توحید و ولایت است. روش تحقیق در علم عرفان نظری هم شهود و تحلیل و برهان است. غایت عرفان و کلام وصول الی الله است که به تعمیق نظر در غایت کلام هم می‌انجامد. مباحث معرفت شناسی و ضرورت شناخت حضرت حق از مبادی هر دو علم است. معرفت شهودی عرفانی مبنای معرفت غیبی اهل بیت (ع) و انبیای الهی و تزکیه نفس عرفانی مبنای عصمت انبیا و امامان است. دو علم کلام امامیه و عرفان شیعی، در حوزه مبادی و مبانی باید مورد سنجش مقایسه ای قرار گیرد تا نقاط اجتماع و افتراق تبیین شود، این امر تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته بر همین اساس نگارنده در این اثر با روشی توصیفی ـ تحلیلی به دنبال بررسی مناسبات کلام امامیه و عرفان شیعی در قلمرو مبادی و مبانی است و در نهایت بدین نتیجه رسیده است که در حوزه قلمرو مبانی و مبادی، هر دو مبتنی بر آیات و روایات بوده، هر دو تکیه بر روح توحیدی دارند، رهیافت موضوعی این دو در امور بسیاری مشترک است و... هرچند تفاوت هایی نیز در این زمینه مشاهده می شود که شامل رویکردی شهودی و تجربی در عرفان برخلاف کلام است، رسالت این دو علم در هدایت گری متفاوت است.
In the relationship between the two sciences in the realm of principles, both sciences are interdependent. The subject of Imami theology is monotheism, prophethood and Imamate, which is the basis for the subject of Shiite mysticism, which is monotheism and guardianship. The method of research in theoretical mysticism is intuition, analysis and argument. The end of mysticism and theology is the attainment of God, which also leads to a deepening of the view of the end of theology. Epistemological topics and the necessity of knowing Hazrat Haqq are the principles of both sciences. Mystical intuitive knowledge is the basis of the occult knowledge of the Ahl al-Bayt (AS) and the divine prophets, and the cultivation of the mystical soul is the basis of the infallibility of the prophets and imams. The two sciences of Imami theology and Shiite mysticism, in the field of principles and foundations, should be compared comparatively to explain the points of community and differentiation, this matter has been less considered so far. Seeks to study the relationship between Imami theology and Shiite mysticism in the realm of principles and foundations, and finally came to the conclusion that in the realm of principles and foundations, both are based on verses and hadiths, both rely on the monotheistic spirit, the thematic approach of the two It is common to many things, and ... although there are differences in this area, which include an intuitive and empirical approach to mysticism as opposed to theology, the mission of these two sciences is different in guidance.
قرآن کریم
نهج¬البلاغه
آملی، سیدحیدر(1394) نص‌النصوص فی شرح فصوص‌الحکم، تهران، بیدار.
انصاری شیرازی، یحیی(1380) دروس شرح منظومه حکیم متأله حاج ملاهادی سبزواری، قم، بوستان کتاب.
جامی، عبدالرحمن(1380) نفحات الانس من حضرات القدس، تهران، نی.
حسینی¬طهرانی، سیدمحمدحسین(1382) معادشناسی، تهران، انتشارات علامه طباطبائی(ره).
حلی، ابن فهد(1407) عده¬الداعی، بیروت، دارالکتب العربی.
حلّي، حسن‌بن يوسف(1413) کشف المراد في شرح تجريد الاعتقاد، تحقيق حسن حسن‌زاده‌آملي، قم، دفتر انتشارات اسلامي.
حلی، حسن بن یوسف(1363) انوار الملکوت، قم، منشورات شریف الرضی.
خمینی، روح الله(1382) اربعین حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
شیخ حر عاملی، محمد بن حسن(1389) وسائل الشیعه، قم، جامعه مدرسین.
شیخ صدوق، ابن بابویه(1383) معانی الاخبار، قم، بوستان کتاب.
شیخ صدوق، ابن بابویه(1410) من لایحضره الفقیه، بیروت، اعلمی.
مفید، محمد بن محمد(1384) اوائل المقالات، تهران، موسسه مطالعات اسلامی.
شیرازی، سیدرضی(1384) درس¬های شرح منظومه حکیم سبزواری، قم، نی.
شیرازی، صدرالدین محمد(1415) الحکمة المتعالیة، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
طوسی، خواجه نصیرالدین(1380) آغاز و انجام، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
طوسی، خواجه نصیرالدین(1386) کشف المراد، قم، بوستان کتاب.
طوسی،نصیرالدین(1385) اجوبه المسائل‌النصیریه، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
فیض کاشانی، ملامحسن(1390) علم الیقین، قم، بوستان کتاب.
کاشانی، ملاعبدالرزاق(1370) شرح فصوص الحكم، قم، انتشارات بيدار.
کلینی، محمدبن یعقوب(1413) اصول کافی، بیروت، دارالاضواء.
مجلسی، محمدباقر(1430) بحارالانوار، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 48 ـ 31
بررسی مناسبات کلام امامیه و عرفان شیعی در قلمرو مبادی و مبانی
زهره برقعی 1
عباس ایزدپناه 2
مرضیه دست مرد 3
چکیده
در مناسبات دو علم در قلمرو مبادی و مبانی، هر دو علم به یکدیگر وابسته هستند. موضوع علم کلام امامیه هم توحید و نبوت و امامت است که پایه برای موضوع عرفان شیعی است که توحید و ولایت است. روش تحقیق در علم عرفان نظری هم شهود و تحلیل و برهان است. غایت عرفان و کلام وصول الیالله است که به تعمیق نظر در غایت کلام هم می‌انجامد. مباحث معرفت شناسی و ضرورت شناخت حضرت حق از مبادی هر دو علم است. معرفت شهودی عرفانی مبنای معرفت غیبی اهلبیت (ع) و انبیای الهی و تزکیه نفس عرفانی مبنای عصمت انبیا و امامان است. دو علم کلام امامیه و عرفان شیعی، در حوزه مبادی و مبانی باید مورد سنجش مقایسهای قرار گیرد تا نقاط اجتماع و افتراق تبیین شود، این امر تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته بر همین اساس نگارنده در این اثر با روشی توصیفی ـ تحلیلی به دنبال بررسی مناسبات کلام امامیه و عرفان شیعی در قلمرو مبادی و مبانی است و در نهایت بدین نتیجه رسیده است که در حوزه قلمرو مبانی و مبادی، هر دو مبتنی بر آیات و روایات بوده، هر دو تکیه بر روح توحیدی دارند، رهیافت موضوعی این دو در امور بسیاری مشترک است و... هرچند تفاوتهایی نیز در این زمینه مشاهده میشود که شامل رویکردی شهودی و تجربی در عرفان برخلاف کلام است، رسالت این دو علم در هدایتگری متفاوت است.
واژگان کلیدی
[1] . استادیار و عضو هیئت علمی گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه
قم، قم، ایران. (نویسنده مسئول) Email: Z.borghei@yahoo.com
[2] . استادیار و عضو هیئت علمی گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم ، ایران. Email: Abbas-izadpanah@yahoo.com
[3] . دانشجوی دکتری کلام اسلامی، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم ، قم ، ایران. Email: marzeyeh.dastmard@gmail.com
تاریخ دریافت: 20/10/1400 پذیرش نهایی: 17/1/1401