جستاری در مبانی جواز همکاری شیعیان با حکومت‌های غیر شیعی ایران
محورهای موضوعی : کلام اسلامیحجت رحیمی 1 , فیض الله بوشاسب گوشه 2 * , محمد دشتی 3
1 - دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، گروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
2 - دانشیار گروه تاریخ ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی ، نجف آباد ، ایران
3 - استادیار گروه تاریخ ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی ، نجف آباد، ایران
کلید واژه: همکاری سیاسی, تشیع, حکومت غیرشیعی, جواز شرعی, نظم سیاسی اجتماعی.,
چکیده مقاله :
در ادوار مختلف تاریخ ایران،به ویژه در عصر غیبت، که جامعه‌ی شیعیان دسترسی ظاهری به امام عصر(عج) نداشتند و نظام‌های سیاسی حاکم در این مرز بوم هم همگی یا سنی مذهب بودند و یا اگر شیعه هم بودند؛ تاییده‌ی امام عصر(عج) را نداشتند؛ و به تعبیری حکومت‌های ظالم و جائر به حساب می‌آمدند؛ بحث همکاری شیعیان با این حکومت‌ها، چیستی و چرایی این همکاری به یکی از سرفصل‌های مهم اندیشه‌ی سیاسی شیعیان تبدیل شده است و به سبب حمایت از مردمان شیعه و فراهم آوردن زمینه‌های اشاعه‌ی فرهنگی، علمای شیعه بر آن شدند تا همکاری با حکومت‌های غیر شیعی را سهل گردانند و وجه شرعی بدان نهند. پژوهش حاضر به بررسی این نظر را در کلام ائمه و بزرگان پرداخته است. یافته‌های این پژوهش که با روش توصیفی - تحلیلی و به کمک ابزار کتابخانهای انجام شده است؛ نشان می‌دهد عدم تایید حاکمان ظالم، همواره یکی از اصول اساسی سیره و حیات پر خیر و برکت ائمه بوده و اگر هم ارتباطی دیده می‌شد، قطعاَ همراه بوده با مخالفت با آن حاکمان و نیز دفاع از حریم تشیع. این امر خود سبب بسط نوعی نظم سیاسی اجتماعی بوده و این نوع نگاه،اسباب لازم را برای حضور و همکاری شیعیان در دولت‌های غیر شیعی ایران را فراهم آورده است.
In diverse periods of Iran's history, especially during the occultation, the Shia community did not have access to the Hidden Imam, Muhammad al-Mahdi, (AjllallahTaaliFarjah Al-Sharif) and the ruling political systems of that era were either Sunni, or if they were Shia, they did not have the approval of Imam Mahdi (A) and were considered as cruel and oppressive governments. The issue of Shia cooperation with these governments and what and why this cooperation happened, has become one of the significant subjects of Shia political thought. The Shia scholars. due to the support of the Shia people and the provision of cultural diffusion, decided to facilitate cooperation with non-Shia governments and justified it through the Sharia. The present paper examines this opinion in the words of Imams and Islamic Jurists and made the best use of descriptive-analytical as well as library research method. The findings show that the disapproval of oppressive rulers has always been one of the basic principles of Imams’ blessed life; and If a connection was seen, it was definitely associated with the opposition to those cruel rulers and also the defense of the Shia. This very idea has caused the development of a kind of social political order and provided the necessary means for the presence and cooperation of Shiites in the non-Shiite governments of Iran.
قرآن کریم.
ابن ادریس،(۱۳۹۰)، السرائر، تهران، انتشارات اسلامیه .
ابن منظور،(۱۴۱۶)، لسان العرب، چاپ اول، بیروت، انتشارات، احیا‌‌التراث .
ابوالقاسم، جعفربن‌حسن، محقق حلی(۱۳۶۱)، شرایع اسلام، ترجمه ابوالقاسم‌بن‌حسن تبریزی، به کوشش محمد تقی دانش‌پژوه، تهران، امتشارات دانشگاه تهران .
حر عاملی، محمد حسن، (۱۴۱۴) ، وسائل‌الشیعه، قم، موسسه آل البیت.
دهخدا، علی اکبر، (1377)، لغت‌نامه دهخدا، چاپ دوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، سازمان لغت‌نامه.
سید مرتضی، (۱۴۰۵)، وسائل الشریف المرتضی، به کوشش احمد حسینی و مهدی رجایی، قم دارالقرآن الکریم .
شیخ صدوق، (1377)، المقنع و الهدایه، تصحیح و تعلیق محمدبن‌مهدی واعظ خراسانی، تهران، مکتب الاسلامیه .
شیخ صدوق، (۱۳۹۰)، عیون اخبار الرضا، ترجمه محمد صالح روغنی قزوینی، چاپ دوم، انتشارات مسجد مقدس جمکران .
شیخ طوسی، (بیتا)، النهایه فی المجرد الفقه و الفتاوی، قم انتشارات محمدی .
طباطبایی، سید محمد حسین، (۱۳۸۴)، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، چاپ بیستم، قم، دفتر انتشارات اسلامی .
علامه حلی، (بیتا)، قواعد الاحکام، قم، منشورات رضی .
فیرحی، داوود، (۱۳۷۸)، قدرت دانش و مشروعیت در اسلام، تهران، نشر نی .
مجلسی، محمدباقر، (۱۳۶۸)، عین الحیات، چاپ دوم، تهران، انتشارات رشیدی .
مجلسی، محمدباقر، (۱۳۸۱)، حلیة المتقین، چاپ اول، تهران، موسسه انتشاراتی امام‌عصر(عج).
محمد بن محمد بن نعمان، شیخ مفید، (۱۴۱۳) اوائل المقالات، تحقیق شیخ ابراهیم انصاری، قم، مطبع مهر .
محمد بن مکی، شهید اول، (بیتا) الدوروس، قم، چاپ صادق .
معلوف، لویس، (۱415)، المنجد، لبنان، بیروت، دارالمشرق.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 107- 95
جستاری در مبانی جواز همکاری شیعیان
با حکومت‌های غیر شیعی ایران1
حجت رحیمی 2
فیض الله بوشاسب گوشه 3
محمد دشتی 4
|
در ادوار مختلف تاریخ ایران،به ویژه در عصر غیبت، که جامعه‌ی شیعیان دسترسی ظاهری به امام عصر(عج) نداشتند و نظام‌های سیاسی حاکم در این مرز بوم هم همگی یا سنی مذهب بودند و یا اگر شیعه هم بودند؛ تاییده‌ی امام عصر(عج) را نداشتند؛ و به تعبیری حکومت‌های ظالم و جائر به حساب می‌آمدند؛ بحث همکاری شیعیان با این حکومت‌ها، چیستی و چرایی این همکاری به یکی از سرفصل‌های مهم اندیشه‌ی سیاسی شیعیان تبدیل شده است و به سبب حمایت از مردمان شیعه و فراهم آوردن زمینه‌های اشاعه‌ی فرهنگی، علمای شیعه بر آن شدند تا همکاری با حکومت‌های غیر شیعی را سهل گردانند و وجه شرعی بدان نهند. پژوهش حاضر به بررسی این نظر را در کلام ائمه و بزرگان پرداخته است. یافته‌های این پژوهش که با روش توصیفی - تحلیلی و به کمک ابزار کتابخانهای انجام شده است؛ نشان می‌دهد عدم تایید حاکمان ظالم، همواره یکی از اصول اساسی سیره و حیات پر خیر و برکت ائمه بوده و اگر هم ارتباطی دیده می‌شد، قطعاَ همراه بوده با مخالفت با آن حاکمان و نیز دفاع از حریم تشیع. این امر خود سبب بسط نوعی نظم سیاسی اجتماعی بوده و این نوع نگاه،اسباب لازم را برای حضور و همکاری شیعیان در دولت‌های غیر شیعی ایران را فراهم آورده است.
واژگان کلیدی
همکاری سیاسی،تشیع،حکومت غیرشیعی،جواز شرعی، نظم سیاسی اجتماعی.
[1] . برگرفته از رساله دکتری تاریخ تبیین و تحلیل و تحلیل نقش شیعیان امامیه در حکومت های غیر شیعی ایران از ابتدای قرن 3 تا حمله مغول.
[2] . دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، گروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.
Email: rahimi.1401@shu.iaun.ac.ir
[3] . دانشیار گروه تاریخ ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی ، نجف آباد ، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: f-boushasb@iaun.ac.ir
[4] . استادیار گروه تاریخ ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی ، نجف آباد، ایران.
Email: mdashti@miu.ac.ir
تاریخ دریافت: 2/8/1402 پذیرش نهایی: 30/10/1402