بررسی تطبیقی تخطئه و تصویب با رویکردکلامی
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
مسیح محمودی سوق
1
(دانشگاه آزاد اسلامي (خوراسگان)، )
هرمز اسدی کوه باد
2
(آزاد اسلامی رامهرمز)
سیامک بهارلویی
3
(خوراسگان اصفهان)
کلید واژه: تخطئه و تصویب, مقایسه و تطبیق, تشریع بشری و علم الهی, تقریب و تفاهم,
چکیده مقاله :
تخطئه و تصویب، دو نگرش موجود و پرسابقه میان متکلمان مسلمان و فقیهان فریقین است. خاستگاه تصویب در میان اهل سنت و تخطئه نیز ریشه و مبنایی شیعی دارد. از آن جا که دو طایفه شیعه و اهل سنت در مسئله خلافت و جانشینی پیامبر دچار تعارض و اختلاف بوده اند، مسائلی از این دست نیز به تقابل بیشتر دیدگاه های آن ها انجامیده است. مطالعات موجود میان حوزویان و پژوهشگران دانشگاه ها در این زمینه غالباً رنگ و بوی توصیف و تبیین صِرف دارد. نگاه عمیق و دقیق به هر دو مساله تصویب و تخطئه برای شناسایی چالش های کلامی وکارکردی این نظریات دلیل اصلی پژوهش بوده است. در این تحقیق علاوه بر توصیف و تبیین هر دو مقوله، اشکالات کلامی این دیدگاه ها با بررسی جامعیت یا نقص دین در نگاه تصویب و نیز مشکل تکفیر و نسبت آن با تخطئه مورد بررسی قرار گرفته است. در کنار تعارض و تنافی دو دیدگاه، همسانی و وحدت محتوایی دو نظریه و نیز برخی ابعاد مثبت و سازنده فکر تصویب نیز از دیگر یافته‌های محقق بوده است.
Proscription and approval are two precedent approaches among the Muslim petitioners and clergymen. Approval originates from Sunni principles while proscription has a root in Shiite ones. Since two tribes of shiite and Sunnite have had disputes on the issue of the caliphate of prophet this kind of above -mentioned issues caused a distinction between their approaches more and more. The studies done by researchers in academic centers and religeous schools are often descriptive and merely illustrative. A deep and precide look at both the issue of proscription and approval of kalami functional challenges of these views was the main reason for the study. In this research, in addition to descriping and explaining both categories. The kalami errors of these views are reviewed by examining the comprehensiveness or deficiency of religion from the perspective of approval and also the problem of excommunication and its relation with the proscription has been examined. Bisides the contrast and paradox of the tow approaches, equality and unity of the content of tow views and some of the positive and constructive aspects of the thought of approval have been other findings from the researcher.
قرآن کریم.
نهج¬البلاغه.
آشتیانی، میرزااحمدبن¬جعفر، (1403)، بحر الفوائد فی¬شرح الفرائد، ج1، کتابخانه عمومی حضرت آیت¬اله مرعشی¬نجفی، قم.
ابن¬النجیم الحنفی، زین-الدین¬بن ابراهیم، (2010)، البحر الرائق شرح کنز الدقایق، ج 1، دارالمعرفه، بیروت.
ابن¬حجر عسقلانی، احمدبن¬علی،(1407)، لسان¬المیزان. ج1، دارالفکر، بیروت.
ابن¬فارس، احمد، (1362)، مقاییس اللغه، نشر مکتب الاعلام الاسلامی، قم.
ابن¬منظور، محمدبن مکرم، (1414) لسان العرب، ج8، چاپ سوم، دارصادر، بیروت.
ابن¬منظور، محمدبن¬مکرم بم علی، (1375)، لسان¬العرب، ج1، نشر دار صادر، بیروت.
استرآبادی، محمدامین، (1387)، فوائدالمدنیه، محقق: رحمت¬اله رحمتی اراکی، موسسه فرهنگی و اطلاع¬رسانی تبیان، قم.
اشعری، ابوالحسن، (1411)، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، ج 1، مکتبه العصریه، بیروت.
آمدی، الامام¬العلامه علی¬بن¬محمد سیف¬الدین، (بی¬تا)، ابکار الافکار فی¬اصول¬الدین، ج5، دارالکتب و الوثایق القومیه، قاهره.
انصاری، شیخ مرتضی، (1391)، الرسائل، ترجمه و شرح محمدی خراسانی، علی، ج1، دارالفکر، قم.
انصاری، شیخ¬مرتضی، (1370)، فرائد الاصول، ترجمه و شرح علی محمدی، دارالفکر، قم.
بخاری، حافظ ابوعبدالله محمدبن¬اسماعیل، (1406)، صحیح¬البخاری. ج1، بیروت، دارالفکر، بیروت.
بصری، ابوالحسن محمد، (1385)، المعتمد، به کوشش محمد حمیدالله و دیگران، ج 2، دمشق.
تفتازانی، سعدالدین، (1409)، شرح المقاصد فی¬علم الکلام، ج 1، الشریف¬رضی، قم.
جصاص، احمدبن¬علی¬اکبر الرازی، (1414)، الفصول فی الاصول، ج4، چاپ دوم، وزارت¬الاوقات، کویت.
جوهری، ابونصر اسماعیل¬بن¬حماد، (1410)، صحاح اللغه (تاج اللغه و صحاح العربیه)، ج1، چاپ اول، دارالعلم، بیروت.
جوینی، عبدالملک عبداله¬بن یوسف، (1418)، البرهان، ج2، دارالکتب¬العلمیه، بیروت.
حائری اصفهانی، شیخ¬محمدحسین، (1387)، فصول الغرویه فی الاصول الفقهیه، موسسه فرهنگی و اطلاع¬رسانی تبیان، قم.
خضری¬بک، شیخ¬محمد، (1424)، اصول الفقه، دارالفکر، بیروت.
خضری¬بک، شیخ¬محمد، (1424)، اصول الفقه، دارالفکر، بیروت.
خویی، ابوالقاسم، مصباح الاصول، (1422)، ج 2، چاپ اول، موسسه آثار السید الخویی، قم.
رازی، محمدتقی، (1420)، هدایه المسترشدین، ج1، موسسه النشرالاسلامی، قم.
رجبی، حسین، (1388)، بررسی فتوای تکفیر در نگاه مذاهب اسلامی. مشعر، تهران.
سبحانی، جعفر، (1390)، دانشنامه کلام اسلامی، ج1، موسسه نشر امام صادق، قم.
شهیدثانی، زین¬الدین¬بن¬علی، (1385)، الروضه البهیه، ترجمه علی شیروانی، ج9، قم: دارالعلم، چاپ چهارم.
شیخ¬طوسی، ابوجعفر محمد بن¬حسن (1364)، تهذیب الاحکام، ج1، دوره 2 جلدی، دارالکتب الاسلامیه، تهران.
شیخ¬طوسی، ابوجعفر محمد بن¬حسن، (1382)، تلخیص الشافی، ج1، دوره 4 جلدی، نشر محبین، قم.
ضیایی¬فر، سعید، (1390)، مقاله شئون معصوم و تاثیر آن بر شناخت تعالیم دین، مجله نقد و نظر، سال شانزدهم، شماره 2.
طحاوی، احمدبن-محمد، (1426)، ترتیب و تقریب شرح العقیده الطحاویه. شرح عبدالغنی میدانی و عبدالغنی¬بن-طالب، موسسه علمی و فرهنگی دارالحدیث، قم.
علامه¬حلی، ابومنصور جمال¬الدین حسین¬بن یوسف، (بی¬تا)، مبادی¬الاصول، چاپ نهم، انتشارات اسلامی، قم.
عماره، محمد، (1388)، مقاله شریعت الهی واحد و حاکمیت¬های متعدد انسانی، ترجمه محمدحسن معصومی، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره4.
غدیری، عبدالله عیسی، (1418)، القاموس الجامع للمصلحات الفقهیه، دارالحجه البیضاء، بیروت.
غروی تبریزی، میرزاعلی، (بی¬تا)، الاجتهاد و التقلید (تقریرات درس آیت¬اله خویی)، ج2، قم، موسسه آل¬البیت.
غزالی طوسی، ابوحامد محمد، (1413)، المستصقی فی علم الاصول، ج 2، الطبعه الولی، دارالکتب المعلمیه، بیروت.
غزالی طوسی، ابوحامدمحمد، (1413)، المستصفی فی علم الاصول. الطبعه الاولی، ج 2، دارالکتب العلمیه، بیروت.
غزالی طوسی، ابوحامدمحمد، (1416)، مجموعه رسائل الامام الغزالی، چاپ اول، دارالفکر، بیروت.
غزالی¬طوسی، ابوحامد محمد، (1324)، المستصفی فی علم الاصول، دارالمکتب العلمیه، بیروت.
فاضل مقدادسیوری، عبدالله¬بن¬محمد، (1363)، ارشادالطالبین، مکتبه آیت¬الله¬العظمی مرعشی نجفی، قم.
فخررازی، محمدبن عمر، (1314)، المحصول، ج6، چاپ چهارم، دفترتبلیغات اسلامی، قم.
فراهیدی، خلیل¬بن احمد، (1362)، العین، ج7 و ج3، نشر مکتب الاعلام الاسلامی، قم.
فضلی، عبدالهادی، (1420)، دروس فی اصول فقه الامامیه، موسسه ام¬القری، بیروت.
فیض کاشانی، ملامحسن (1389)، اصول الاصلیه، مصحح: سیدابوالقاسم نقیبی، مدرسه عالی شهید مطهری.
فیومی، احمدبن¬محمدبن¬علی المقری، (1383)، المصباح المنیر. قم: موسسه دارالحجره، ج1.
قرطبی، یوسف¬بن عبدالبر، (1415)، الاستیعاب فی معرفه الصحابه، چاپ اول، دارالکتب العلمیه، بیروت.
کلینی¬رازی، ابی¬جعفر محمدبن¬یعقوب، (1375)، اصول کافی، ترجمه جواد مصطفوی، ج1، ولی¬عصر، تهران.
لویس¬معلوف، (1387)، المنجدفی اللغه و الادب و العلوم. ترجمه محمدبندر ریگی، نشر اسلامی، تهران.
محمودعبدالرحمان المنعم، (2010)، معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهی، ج13، الموسوعه الفقهیه، کویت.
مسلم بن حجاج نیشابوری، (1394)، صحیح مسلم. ترجمه خالدایوبی نیاوحسین رستمی، ج 1، نشر حسینی، ارومیه.
مشکینی، علی، (1374)، اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثها، الهادی، قم.
مفید، شیخ¬محمدبن¬محمدبن¬نعمان، (2012)، اوائل المقالاتفی المذاهب و المختارات، تحقیق شیخ¬ابراهیم انصاری، موتمرالعالمی، بیروت.
مکارم¬شیرازی، ناصر، (1428)، انوارالاصول، ج3، چاپ دوم، مدرسه الامام علی بن ابیطالب، قم.
وحید بهبهانی، محمدباقر، (1373)، فوائد الحائریه، چاپ دوم، مجمع الفکر اسلامی، قم.
یوسفی، محمدصادق، (1387)، درآمدی بر اجتهاد از منظر قرآن، موسسه بوستان کتاب، تهران