واکاوی مفهوم عقل نظری و عقل عملی مبتنی بر رویکرد اسلامی
محورهای موضوعی : کلام اسلامینسیبه نیک پور 1 , نرگس کشتی آرای 2 * , سید حسین واعظی 3
1 - دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان (خوراسگان)، ایران
2 - واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان (خوراسگان)، ایران
3 - خوراسگان
کلید واژه: عقل, عقل نظری, عقل عملی, رویکرد اسلامی,
چکیده مقاله :
عقل نظری و عقل عملی در بستر تاریخ در اسلام، از ارزش و اعتبار زیادی برخوردار است. با توجه به رویکرد اسلامی و واکاوی در اندیشه های فیلسوفان اسلامی این نتیجه حاصل می شود که هر یک از منظری خاص به این مقوله پرداخته اند. بنابر این تبیین آرای چند تن از این اندیشمندان اسلامی معاصر و غیر معاصر در مورد عقل نظری و عملی از اهمیّت ویژه ای برخوردار است. در این مقاله به روش تحلیلی توصیفی سعی شده است به طور اختصار به اندیشه های ایشان پرداخته شود. نتایج حاصل از این مقاله نشان می دهد که آنها از دو دیدگاه به عقل نظری و عملی نظر کرده اند و در این اتفاق نظر دارند که عقل نظری را در چهار مرتبۀ هیولایی، بالملکه، بالفعل، و بالمستفاد در نظر می گیرند. و ادراک کلیات را جزو کارکرد های آن می دانند و عقل عملی را به چهار مرتبه تجلیه، تخلیه، تحلیه، و فنا تقسیم می کنند و کارکرد اصلی آن را تشخیص خوب و بد اعمال و رسید به خلق نیکو می-دانند. اختلاف نظر آنها درنحوه ادراک مفاهیم به صورت کلّی و جزئی و و ارتباط میان عقل نظری و عملی می باشد.
Theoretical intellect and practical intellect in the context of history in Islam have great value and credibility. According to the Islamic approach and analysis of the thoughts of Islamic philosophers, it is concluded that each of them has addressed this issue from a specific perspective. Therefore, explaining the views of some of these contemporary and non-contemporary Islamic thinkers on theoretical and practical reason is of particular importance. In this article, a descriptive analytical method has been tried to briefly address his thoughts. The results of this article show that they have considered theoretical and practical reason from two perspectives and in this agreement they consider theoretical reason in four levels: monster, queen, actual, and utilitarian. They consider the perception of generalities as one of its functions and divide practical reason into four levels of manifestation, emptying, emptying, and annihilation. . Their differences are in the perception of concepts in general and in particular and the relationship between theoretical and practical reason.
اعلائی،غلام¬حسین .( 1391) . تحلیل معرفت عقلانی مطرح شده در آیات قرآن کریم (بر اساس تفسیر المیزان) و دلالت¬های تربیتی آن بر برنامۀ درسی، پایانامه دکتری دانشگاه آزاد خوراسگان.
خیر اللهی، زهرا. (1390) . ماهیت عقل و توانایی آن در امر شناخت، پژوهش-های فلسفی- کلامی،13(2): 149-175 .
هدایتی محمد¬علی،شمالی محمد.( 1388 ). جستاری در عقل نظری و عقل عملی، معرفت فلسفی،6(3): 262-213.
شیبانی، محمد. ( 1388). کارکرد های عقل نظری و عملی از نگاه ابن سینا،پژوهش¬های فلسفی و کلامی، 11(2): 273-257.
مظاهری، مهدی؛ نوروزی، رضا علی؛ نجفی، محمد.( 1388). بایسته¬ها و پیامد-های تربیتی عقل نظری و مراتب آن در فلسفۀ ملاصدرا، تعلیم و تربیت اسلامی،17 (78) : 28-9.
بهشتی، سعید.(1380). آیین خرد پروری؛ پژوهشی در نظام تربیت عقلانی بر مبنای سخنان امام علی، تهران: مؤسسۀ فرهنگی دانش و اندیشۀ معاصر.
الهی، فاطمه؛ مهدوی¬نژاد، علی؛ دلشاد-تهرانی، مصطفی.( 1394). جايگاه عقل در معرفت ديني از نگاه امام علي(ع)، پژوهشنامۀ علوی،6 (2) :1-27.
قربانی گلشن¬آبادی، محمد.( 1389) . جایگاه عقل در اندیشه¬ سیاسی حضرت امام خمینی(ره)، کنگره ملی بررسی اندیشه¬های فرهنگی و اجتماعی حضرت امام خمینی(ره).
اصلانی یاسر. 1389. روش¬های تربیت عقلانی بر اندیشۀ امام خمینی(ره)، دانشور،1 (42): 148-129.
احمدی، حسین؛ مدرسی، محمد¬رضا.(1395). بررسی دیدگاه¬ آیت¬الله جوادی آملی در مسئلۀ باید و نباید، پژوهش¬نامه اخلاق، 9 (32) :120-105.
رضایی، محمد جعفر؛ نوروزی، رضا¬علی؛ سپاهی، مجتبی.(1393). غایت شناسی تربیت عقلانی در ساحت فردي از دیدگاه آیت الله جوادي آملی، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 22( 25): 39-57.
ذولحسنی، فرزانه.(1393). جایگاه معرفت شناختی عقل عملی نزد ابن سینا، حکمت سینوی(مشکوت النور)، 11(35 ): 5-17.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 196ـ 175
واکاوی مفهوم عقل نظری و عقل عملی مبتنی بر رویکرد اسلامی
نسیبه نیک پور 1
نرگس کشتی آرای 2
سید حسین واعظی 3
چکيده
عقل نظری و عقل عملی در بستر تاریخ در اسلام، از ارزش و اعتبار زیادی برخوردار است. با توجه به رویکرد اسلامی و واکاوی در اندیشههای فیلسوفان اسلامی این نتیجه حاصل میشود که هر یک از منظری خاص به این مقوله پرداختهاند. بنابر این تبیین آرای چند تن از این اندیشمندان اسلامی معاصر و غیر معاصر در مورد عقل نظری و عملی از اهمیّت ویژهای برخوردار است. در این مقاله به روش تحلیلی توصیفی سعی شده است به طور اختصار به اندیشههای ایشان پرداخته شود. نتایج حاصل از این مقاله نشان میدهد که آنها از دو دیدگاه به عقل نظری و عملی نظر کردهاند و در این اتفاق نظر دارند که عقل نظری را در چهار مرتبۀ هیولایی، بالملکه، بالفعل، و بالمستفاد در نظر میگیرند. و ادراک کلیات را جزو کارکردهای آن میدانند و عقل عملی را به چهار مرتبه تجلیه، تخلیه، تحلیه، و فنا تقسیم میکنند و کارکرد اصلی آن را تشخیص خوب و بد اعمال و رسید به خلق نیکو میدانند. اختلاف نظر آنها درنحوه ادراک مفاهیم به صورت کلّی و جزئی و و ارتباط میان عقل نظری و عملی میباشد.
واژگان کلیدی
[1] . دانشجوی‌دکتری‌فلسفه‌تعلیم و تربیت، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامي، اصفهان، ایران.
Email: nasibeh.nikpoor@khuisf.ac.ir
[2] . دانشیار گروه‌علوم‌تربیتی،واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه‌آزاداسلامي، اصفهان،ایران.(نویسنده‌مسئول)
Email: narges.keshtiaray@vatanmail.ir
[3] . دانشیار گروه الهیات، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامي، اصفهان، ایران.
Email: vaezi1340@gmail.com
تاریخ دریافت: 27/12/1399 پذیرش نهایی: 12/3/1400