نقد ادلة قرآنی اشاعره در باب رؤیت خدا با تکیه بردیدگاه علامه حلّی وعلامه طباطبایی
محورهای موضوعی : کلام اسلامیفرحناز رزمی 1 , نفیسه فیاض بخش 2 * , بابک عباسی 3 , علیرضا دارابی 4
1 - دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی
2 - دانشگاه آزاد اسلامی،تهران
3 - دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحدعلوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
4 - دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
کلید واژه: رؤیت خدا, اشاعره, علامه طباطبایی, علامه حلّی, ادله قرآنی.,
چکیده مقاله :
موضوع رؤیت خدا از قدیمی‌ترین مباحث کلامی است که همواره مورد توجه ادیان و مکاتب فکری بشر بوده است. در اسلام نیز اشاعره به عنوان بزرگترین فرقه ی کلامی اهل سنت، دیدگاه خاصی دراین خصوص دارند و رؤیت خدا با چشم را در دنیا محال ولی در آخرت جائز می دانند در مقابل امامیه و از جمله علامه حلی با نقد این نظریه و با بررسی ابعاد مختلف آن، با استفاده از آموزه های فلسفی و عرفانی این امر را ناممکن می داند. در عصر ما علامه طباطبائی نیز دقیقترین تحلیل را در مسئله رؤیت با تکیه بر فطرت الهی انسان و رفع حجب و موضوع شهود ارائه نموده است. در این مقاله که از نوع استنادی و روش آن، تحلیل و تبیین محتوا از نوع مقایسه‌ای است، برای اولین بار دیدگاه علامه حلی که در این باب مستدل بحث نموده و حجم بسیاری از آثارش را به خود اختصاص داده در مقابل با دیدگاه اشاعره را مورد بررسی قرار می دهد. سپس به بررسی مقایسه آرای متکلم قرن یازدهم (علامه حلی) با مفسر قرن پانزدهمی (علامه طباطبایی) می پردازد که بیانگر سیر تطور نگاه کلامی فلسفی و تفسیری طی این چهار قرن می باشد.
The topic of seeing God is one of the oldest theological matters that has always been considered by religions, and school of human thoughts. In Islam, the Ash'arites, as the largest theological sect of the Tradition, have a unique view in this regard and consider it impossible to see God with the bare eye in this world, but it is allowed in hereafter. It uses philosophical and mystical teachings to make this impossible. During our time, Allama Tabatabie Provided the most accurate analysis on the subject of relying on the divine nature of human, removing the veil, and the subject of intuition. In this article, which is of evidence type and its method, content analysis and clarification is of comparative type, for the first time, the point of view of Allama Helli, who has argued in this regard and devoted many of his works to himself compare to the view of Ash'arites. Therefore, he compares the views of the eleventh century theologian (Allama Helli) with the fifteenth century commentator (Allama Tabatabaie) which shows the evolution of philosophical and interpretive theological view during these four centuries.
50.فخر رازی، محمد عمر، بی تا، تفسیر الکبیر و مفاتیح الغیب، دارالاحیا التراث العربی، بیروت.
فخر رازی، (1420ق)، مفاتیح الغیب، دارالاحیا التراث العربی، بیروت.
قوشچی، علاءالدین علی بن محمد، (1301ش)، شرح قوشچی بر تجرید العقاید خواجه نصیر، موسسه النشرالاسلامی، قم.
مصطفوی، حسن، (1368ش)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران.
مطهری، مرتضی، (1371ش)، آشنایی با علوم اسلامی: کلام، عرفان، حکمت عملی، انتشارات صدرا، تهران.
مفید، محمدبن نعمان، (1413ق)، فی المذاهب والمختارات، الموتمر العالمی للشیخ المفید، قم.
مفید، محمد بن نعمان، (1413ق)، اوائل المقالات، کنگره شیخ مفید، قم.
نجفی، محمدجواد و بهشتی، بهار و تابستان (1392ش)، نرگس، تطور نظریه اشاعره درباره رؤیت خدا، نشریه تحقیقات کلامی، دوره 1، شماره 1.
نشریه فلسفه و کلام، تیر (1370ش)، درس‌هایی از مکتب اسلام، سال 31، شماره 3.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 156 ـ 133
نقد ادلة قرآنی اشاعره در باب رؤیت خدا
با تکیه بر دیدگاه علامه حلّی و علامه طباطبایی
فرحناز رزمی 1
نفیسه فیاض بخش 2
بابک عباسی 3
علیرضا دارابی 4
چکیده
موضوع رؤیت خدا از قدیمی‌ترین مباحث کلامی است که همواره مورد توجه ادیان و مکاتب فکری بشر بوده است. در اسلام نیز اشاعره به عنوان بزرگترین فرقه ی کلامی اهل سنت، دیدگاه خاصی دراین خصوص دارند و رؤیت خدا با چشم را در دنیا محال ولی در آخرت جائز می دانند در مقابل امامیه و از جمله علامه حلی با نقد این نظریه و با بررسی ابعاد مختلف آن، با استفاده از آموزه های فلسفی و عرفانی این امر را ناممکن می داند. در عصر ما علامه طباطبائی نیز دقیقترین تحلیل را در مسئله رؤیت با تکیه بر فطرت الهی انسان و رفع حجب و موضوع شهود ارائه نموده است. در این مقاله که از نوع استنادی و روش آن، تحلیل و تبیین محتوا از نوع مقایسه‌ای است، برای اولین بار دیدگاه علامه حلی که در این باب مستدل بحث نموده و حجم بسیاری از آثارش را به خود اختصاص داده در مقابل با دیدگاه اشاعره را مورد بررسی قرار می دهد. سپس به بررسی مقایسه آرای متکلم قرن یازدهم (علامه حلی) با مفسر قرن پانزدهمی (علامه طباطبایی) می‌پردازد که بیانگر سیر تطور نگاه کلامی فلسفی و تفسیری طی این چهار قرن می‌باشد.
واژگان کلیدی
رؤیت خدا، اشاعره، علامه طباطبایی، علامه حلّی، ادله قرآنی.
[1] . دانشجوی دکتری رشته کلام- فلسفه دین و مسایل جدید کلامی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران. Email: farahrazmi111@gmail.com
[2] . استادیار گروه فلسفه واحدتهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: nafisefayazbakhsh@yahoo.com
[3] . استادیار گروه فلسفه، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحدعلوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. Email: babbasi@gmail.com
[4] . استادیار گروه فلسفه، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
تاریخ دریافت: 2/6/1400 پذیرش نهایی: 25/8/1400