اندیشههای ایرانی در عرفان ابن عربی
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
اردلان زمانی
1
(دانشکدگان فارابی، تهران)
محمد محمد رضایی
2
(پردیس فارابی دانشگاه تهران)
کلید واژه: امشاسپندان. زروان. فروهر. انسان نخستین. وحدت وجود, عرفان ابن عربی.,
چکیده مقاله :
این پژوهش بر آن است تا ارتباط اندیشههای باستانی سرزمین ایران را با عرفان مسلمانان نشان دهد و از بررسی ارتباط این ایدهها با سایر مکاتب سخنی نمی‌رود. روش این بررسی توصیفی ـ تحلیلی و موضوعمحور است و چندان از ارتباط تاریخی این اندیشهها سخنی گفته نمی شود. همچنین برای دوری از پراکندگی بحث و پرهیز از بررسی تاریخی چرخش ایدههای عارفانه میان اهل عرفان در اینجا تنها ابن‌عربی بهعنوان نقطهای از عرفان نظری در میان مسلمانان گزیده شده است که ایدههای عرفانی در آن به نحوی ساختارمند در کنار هم قرار می گیرند. واژه نظری اشاره به نظری بودن این ایدهها دارد و عرفان عملی را از قلم میاندازد. در این نوشته چند انگاره کلان عرفانی که مبانی اصلی عرفان مسلمانان هستند از جمله اسماء و صفات، اعیان ثابته و عالم خیال، انسان کامل و هسته اصلی این انگارهها یعنی وحدت وجود مورد واکاوی قرار میگیرد و پیش از آن آنچه که گمان می‌شود که قرین این ایدهها در فرزانش ایرانی است یعنی سخن از امشاسپندان،زروان، فروهرها و انسان نخستین بررسی خواهد شد. نتیجهای که از این نوشته گرفته می‌شود این است که ارکان اصلی عرفان مسلمانان کم و بیش تفصیلی بر انگارههای فرزانش ایرانی است.
in this paper, it is attempted to highlight the ancient living Iranian thoughts which have entered the Muslims’ mysticism. The current paper has a subject-oriented method and does not address the historical relations of thoughts. In other words, the purpose is not to delineate the identity of ideas. Rather, it is attempted to trace these ideas in ancient Iran. In addition, to avoid a confusion of ideas as well as a historical survey of the circulation of mystical ideas amongst the mystics, only Ibn Arabi’s mysticism (as a point of theoretical mysticism amongst the Muslims at which mystical ideas are systematically conjoined) was selected and discussed in this paper. In addition, the term ‘theoretical’ tends to omit ‘practical’ mysticism. In this paper, some of the macro-notions which are the foundations of the Muslims’ mysticism including names and attributes, immutable entities and the world of imagination, the perfect man, and the oneness of being (which is the heart of these concepts) are investigated. Before this, their parallel correspondences in Iranian philosophy, i.e. Amesha Spentas, Zurvan, Faravahars, and the primitive man are discussed. It will be concluded from all these discussions that the main foundations of the Muslims’ mysticism are more or less a exegesis to Iranian philosophy.
ابن‌عربی، محی‌الدین. (1946). فصوص الحکم، تعلیقات ابوالعلاء عفیفی. دار الکتاب العربی، بیروت.
ابن‌عربی، محی‌الدین. (بیتا). فتوحات المکیة، دار الصادر، بیروت
ابن‌عربی، محی‌الدین. (2003). کتاب المعرفة، محقق و مصحح محمد امین ابوجوهر، دار التکوین للطباعة و النشر، دمشق
آذرفرنبغ و آذرپاد. (1397). دینکرد، کتاب ششم تا نهم. به اهتمام فریدون فضیلت. ناشر برسم
بدوی، عبدالرحمن. (1976). الانسان الکامل فی الاسلام. الناشر وکالة المطبوعات. الکویت
پورداوود، ابراهیم.الف(1377). گات‌ها ، انتشارارت اساطیر، تهران
پورداوود، ابراهیم. ب(1377). یسنا، انتشارات اساطیر، تهران
پورداوود، ابراهیم. پ(1377). یشت‌ها، انتشارات اساطیر، تهران
دادگی، فرنبغ. (1369). بندهش. گزارنده مهرداد بهار، انتشارات توس، تهران
رضی، هاشم. (1379).حکمت خسروانی. نشر بهجت. تهران
سهروردی، یحیی بن حبش. (1372). مجموعه مصنفات شیخ اشراق. مصححین هانری کربن، نجفقلی حبیبی، سید حسین نصر، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه) تهران
شهرستانی، عبدالکریم. (1968). الملل و النحل ،تحقیق: عبدالعزیز محمد الوکیل، موسسة الحلبی و شرکاء للنشر و التوزیع، قاهره
شیرازی، محمد بن حسین بن حسن. (1396). تبصرة العوام فی معرفة مقامات الانام، مقدمه و تصحیح جعفر واعظی، نشر سخن، تهران.
عالیخانی، بابک. (1379). بررسی لطایف عرفانی در نصوص عتیق اوستایی، انتشارات هرمس، تهران
قبادیانی، ناصر خسرو. (1363). جامع الحکمتین. تصحیح و مقدمه فارسی و فرانسوی محمد معین و هانری کربن، کتابخانه طهوری، شرکت گلشن، تهران
قیصری، داوود. (1375). شرح فصوص الحکم، محقق و مصحح سید جلال الدین آشتیانی، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران
کربن، هانری. (1394). ارض ملکوت: کالبد انسان در روز رستاخیز از ایران مزدایی تا ایران شیعی. ترجمه انشاء‌الله رحمتی. نشر سوفیا. تهران
کربن، هانری.(1400) چشم‌اندازهای معنوی و فلسفی اسلام ایرانی.جلد یکم. نشر سوفیا. تهران.
کریستین‌سن، آرتور. (1345). ترجمه ذبیح‌الله صفا. نشر دانشگاه تهران
لاهوری، محمد اقبال. (1380) سیر فلسفه در ایران، ترجمه ا ح آریان پور، انتشارات نگاه،تهران
ملاصدرا، صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی. (1360). شواهد الربوبیة فی مناهج السلوکیه، مصحح جلال الدین آشتیانی. محشی هادی بن مهدی سبزواری، مرکز نشر دانشگاهی، تهران
مولایی، چنگیز. (1382). بررسی فروردین یشت، انتشارات دانشگاه تبریز، تبریز
میرزایی، محمد؛ قادری، تیمور. (1392). مقایسه مفاهیم گاهانی اسپنته مینیو و اسپنیشته مینیو با فیض مقدس و فیض اقدس در نظام عرفانی ابن‌عربی. مجله ادیان و عرفان. سال چهل و پنجم. پاییز و زمستان.
همایی، جلال‌الدین. (1342). غزالی نامه، ،کتابفروشی فروغی، تهران
همدانی، عین‌القضات، (1373). تمهیدات. مقدمه و تصحیح عفیف عسیران، نشر گلشن، تهران.
Aristotle. (2018).Metaphysics. Translated by W. D. Ross. Digireads.com
Browne, Edward G. (1908). A Literary History of Persia. London. (1908). T. Fisher Unwin Ltd: Adelphi Terrace.
Chittick, William C. (1989). The Sufi Path of Knowledge. State University of New York Press
Eliade, Mircea. (1978). A History of Religious Ideas. Volume 1. Translated from the French by Willard R. Trask. The University of Chicago Press, Chicago
Eliade, Mircea. (1954). Cosmos and History, The Myth of The Eternal Return. Translated from the French by Willard R Trask. Harper and Brothers. New York
Nicholson, Reynold A. (1923). The Idea of Personality in Sufism. Cambridge, University Press
Plutarch. (1936). Isis and Osiris. Loeb Classical Library edition.
Russell, James R. (1993). On Mysticism and Esotericism among the Zoroastrians. Iranian Studies. Vol. 26. No 1/2 (winter-Spring,).
Shaked, Shaul. (1969). Esoteric Trends in Zoroastrianism. Proceedings of the Israel Academy of Science and Humanities. Volume Three. Jerusalem
Takeshita, Masataka. (1983). The Theory of Perfect man in Ibn Arabi’s Fusus AL-Hikam. Lecture of Islamic Studies. Faculty of Letters. Tokyo University.
Zaehner, R C. Zurvan. (1972) A Zoroastrian Dilemma. Biblo and Tannen. New York.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 174 ـ 151
اندیشههای ایرانی در عرفان ابن‌عربی
اردلان زمانی 1
محمد محمدرضایی 2
چکيده
این پژوهش بر آن است تا ارتباط اندیشههای باستانی سرزمین ایران را با عرفان مسلمانان نشان دهد و از بررسی ارتباط این ایدهها با سایر مکاتب سخنی نمی‌رود. روش این بررسی توصیفی ـ تحلیلی و موضوعمحور است و چندان از ارتباط تاریخی این اندیشهها سخنی گفته نمی شود. همچنین برای دوری از پراکندگی بحث و پرهیز از بررسی تاریخی چرخش ایدههای عارفانه میان اهل عرفان در اینجا تنها ابن‌عربی بهعنوان نقطهای از عرفان نظری در میان مسلمانان گزیده شده است که ایدههای عرفانی در آن به نحوی ساختارمند در کنار هم قرار می گیرند. واژه نظری اشاره به نظری بودن این ایدهها دارد و عرفان عملی را از قلم میاندازد. در این نوشته چند انگاره کلان عرفانی که مبانی اصلی عرفان مسلمانان هستند از جمله اسماء و صفات، اعیان ثابته و عالم خیال، انسان کامل و هسته اصلی این انگارهها یعنی وحدت وجود مورد واکاوی قرار میگیرد و پیش از آن آنچه که گمان می‌شود که قرین این ایدهها در فرزانش ایرانی است یعنی سخن از امشاسپندان،زروان، فروهرها و انسان نخستین بررسی خواهد شد. نتیجهای که از این نوشته گرفته می‌شود این است که ارکان اصلی عرفان مسلمانان کم و بیش تفصیلی بر انگارههای فرزانش ایرانی است.
واژگان کلیدی
امشاسپندان. زروان. فروهر. انسان نخستین. وحدت وجود، عرفان ابن عربی.
[1] . دانشجوی دکتری فلسفه دین، دانشگاه تهران، دانشکدگان فارابی، تهران، ایران.
Email: Ardalanzamani@ut.ac.ir
[2] . استاد فلسفه دین، دانشگاه تهران. دانشکدگان فارابی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: Mmrezai@ut.ac.ir
تاریخ دریافت: 27/5/1401 پذیرش نهایی: 29/8/1401