عقل‌گرایی اعتدالی در آراء شهید مرتضی مطهری
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
سید حمداله اکوانی
1
(دانشگاه یاسوج)
قباد محمدی شیخی
2
(دانشگاه یاسوج)
سید سعید میری
3
کلید واژه: دین, عقل گرایی فطری, عقل‌گرایی اعتدالی, هرمنوتیک, مرتضی مطهری.,
چکیده مقاله :
اندیشه سیاسی و اجتماعی در ساحت معرفت شناسانه در عصری که به مدرنیته نامبردار شده همواره با پرسش از رابطه عقل و دین مواجه بوده است. در تعریف نسبت این دو با‌یکدیگر گروهی با نفی و طرد جایگاه عقل در نظام معرفتی و ساحت اجتماع و سیاست، شریعت را منزلتی برتر ارزانی داشته و برخی دیگر در توجیه و تبیین اندیشه‌های مدرن، عقل را منبع معرفتی برتر تلقی کرده‌اند. در میان اندیشمندان مسلمان شهید مرتضی مطهری در نوشته‌های خود به این دغدغه معرفت شناسانه توجهی مداوم داشته است. آیت الله مطهری با تکیه بر نص و سنت(متن) به ترسیم رابطه‌ای از عقل و دین می‌پردازد که می‌توان از آن با عنوان عقل گرایی اعتدالی نام برد. در این مقاله با استفاده از رویکرد هرمنوتیک، آراء این فیلسوف مسلمان در مورد رابطه عقل و دین و صورت‌بندی استدلالات وی در باب نظام عقلانیت اعتدالی پرداخته می‌شود
The political and social thought in the realm of epistemological, in the era known as modernity, has always been faced with the question of the relationship between reason and religion. By Denying and rejecting the perch of reason in the epistemological knowledge of order and domain of society and politics, some consider the “sharia” in a high worth, and the others, had consider the reason as a superior epistemological source in justifying and explaining modern thoughts. Among the muslim scholars, morteza motahari, had a continuous consideration with this epistemological concern in his works. Motahari, with reliance on text and tradition (context), has drawing a type of relationship between reason and religion that have alignment with moderate rationalism. In this essay, the theories of this Muslim philosopher about the relationship between reason and religion, and his reasoning about moderator rationalism checked by using a hermeneutic approach.
. قرآن
2. نهج‌البلاغه
3. آروانه، بهزاد و داودي، محمد، (1390)، تحليل و بررسي فطرت در آثار استاد شهيد مطهّري، سال دوم، شماره اول، بهار 1390، ص 101ـ126.
4. ابراهيمزاده، نبى الله، (1380)، عقل در تفكر اسلام و غرب، پيام حوزه - شماره شماره 32.
5. بیدهندی، محمد، (1379)، عقل و دين و رابطه آن دو در قرآن و سنت، http://maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,3245
6. پيترسون، مايكل و ديگران، (1379)، «عقل و اعتقادات ديني»، ترجمه احمد نراقي و ابراهيم سلطاني، چاپ دوم، تهران: طرح نو.
7. عالم، عبدالرحمان، (1390)، تاریخ فلسفه سیاسی در غرب؛ عصر جدید و سده نوزدهم، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
8. علی اکبرزاده، حامد و محمدرضایی، محمد، (1393)، نقد عقل در معرفت دینی و کاستی‌های آن، دو فصلنامه انسان پژوهی دینی، شماره 32، صص 29-47.
9. حاجی صادقی، عبدالله، (1384)، فطری بودن گرایش به دین، قبسات، شماه 36، صص 53-75.
10. جوادي زاويه، سيده معصومه، عقل گرايي حداكثري يا افراطي http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=40764
11. خامه گر، محمد، (1379)، جایگاه عقل در قرآن کریم از نظر شهید مطهری، http://www.rasekhoon.net/article/Show-19146.aspx
12. قربانی، قدرت الله، (1387)، فلسفه دین از نظر شهید مطهری، مجله تخصصی کلام، سال هفدهم شماره 65. صص 105–120.
13. صادقی، هادی، (1383)، در آمدی بر کلام جدید، قم، کتاب طه و نشر معارف.
14. محمدرضایی، محمد، (1384)، رابطه عقل و دین و عقل و ایمان، قبسات، شماره 35، صص 11-34.
15. مبینی، محمد علی، عقل در قران کریم، http://www.hawzah.net/Per/Magazine
16. مخلص، عباس، (1378)، شهيد مطهري و رويايي عقل و دين در تاريخ غرب، حوزه، فروردين، شماره 91.
17. مخلص، عباس، (1379)، عقلانیت دین در قرائت شهید مطهری، حوزه، شماره 97.
18. مطهري، مرتضي، (1366)، مقالات فلسفي، جلد دوم، تهران: صدرا.
19. مطهري، مرتضي، (1367)، انسان و ايمان، قم: انتشارات صدرا.
20. مطهري، مرتضي، (1368)، مجموعه آثار، انتشارات صدرا.
21. مطهري، مرتضي، (1370)، تكامل اجتماعي انسان، چاپ ششم، تهران انتشارات صدرا.
22. مطهري، مرتضي، (1370) و. فطرت، چاپ دوم، جلد دهم، تهران: انتشارات صدرا.
23. مطهري، مرتضي، (1371) الف، مقدمه‌اي بر جهان‌بيني اسلامي، جلد1، اسنان و ايمان، چاپ هشتم، انتشارات صدرا.
24. مطهري، مرتضي، (1371) ب، وحي و نبوت، جلد سوم، چاپ ششم، بنياد علمي، فرهنگي استاد شهيد مرتضي مطهري.
25. مطهري، مرتضي، (1371) ج، آشنايي با علوم اسلامي، قم: انتشارات صدرا.
26. مطهري، مرتضي، (1377)، مجموعه آثار، جلد4، نبوت، انتشارات صدرا.
27. مطهري، مرتضي، (1380)، مجموعه آثار، چهارم، تهران: انتشارات صدرا.
28. مطهري، مرتضي، (بي تا) الف، مجموعه آثار، جلد سوم، كلام، انتشارات صدرا.
29. ملک اف، علاء الدین، (1390)، مقایسه رابطه عقل و دین از نظر ابوحامد غزالی و شهید مطهری، مجلة کوثر معارف، شماره 18.
30. معلمي، حسين و ديگران، (1385)، تاريخ فلسفه اسلامي، انتشارات مركز جهاني علوم اسلامي.
31. موسوی، سیدمحمد، (1384)، هرمنوتیک: پیش‌زمینه‌ها و تحولات آن، پژوهش‌های فلسفی کلامی، شماره 26.
32. نوری، نسیبه، (1393)، مقایسه انسان‌شناسی آیت الله مصباح یزدی و محمد مجتهد شبستری و تاثیر آن بر آراء سیاسی آنها، پایان نامه کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه یاسوج.
33. واعظی، احمد، (1380)، درآمدی بر هرمنوتیک، تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
34. هادوی‌تهرانی، مهدی، (1385)، مبانی کلامی اجتهاد در برداشت از قرآن کریم، قم: خانه خرد.
35. هاشمی، سید حسن، (1378)، مطهری و فطرت در قرآن، مجله پژوهش‌های قرآنی بهار و تابستان 1378، شماره 17 و 18، صص30-58.
36. يوسفيان، حسن و ديگران، (1382)، عقل و وحي، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و انديشه.
37-Geivett, R. Douglas & Sweetman, Brendan (1992), Contemporary Perspective on Religious Epistemology, New York: Oxford university press
38- Wainwright, William (1999), philosophy of Religion, Canada: Wadsworth Publishing Compan.
39. www.Islampedia.ir