مقایسه تطبیقی آرای اعتقادی عمر خيام و ابوالعلاي معري
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
عزت ملاابراهیمی
1
تغرید زعیمیان
2
(دانشگاه تهران)
کلید واژه: مبانی اعتقادی, خيام, ابوالعلاء, عقل, جبر.,
چکیده مقاله :
شاعران و نویسندگان در هر گوشه‌اي از جهان و در هر دورانی، پیوسته از آرا، افكار و اندیشه‌های یکدیگر تأثیر می‌پذیرند. این پژوهش که به روشی توصیفی – تحلیلی و برپایه‌های اصول مکتب آمریکایی تدوین شده، مقايسه‌اي تطبیقی میان مبانی فکری و زیرساختهای اعتقادی دو شاعر نامور ایرانی و عرب است. نگارندگان در این مقاله نخست به بررسی اوضاع سياسي، اجتماعي و فكري اين دو اندیشمند برجسته پرداخته‌اند. چه اینها در شكل‌گيري شخصيت فردی و ادبی آن دو نقش به سزایی داشتند. تا بدانجا كه آرا و افكار دو شاعر متاثر از اوضاع و احوال زمانه‌شان بوده است. بي‌شك ميان اندیشه‌های آن دو تشابه‌اي نزديك وجود دارد، به طوري كه در بيشتر موارد شبح سخنان ابوالعلاء در آرای خيام جان مي‌گيرد. دو شاعر با وجود ديدگاه‌هاي فلسفي مشابه غالباً هم‌صدا، هم‌سخن و هم‌عقيده با یکدیگر بوده‌اند؛ البته گاهی نگرش آن دو با یکدیگر تفاوت داشته که بیان اين تشابه‌ها و اختلافها از دستاوردهای اصلی این پژوهش است
The summary of the article that you will read in these pages entitled: "philosophical views of Abul Ala Al-Ma'rri and Omar Khayyam" contains a comparison between these two great poets of Arab and Persia lands and it's among comparative literature research which has always been of great interest to researchers of Arab and Persia literature world. Many articles have been written so far on the influence of Abul Ala Al-Ma'rri on Khayyam, because every researcher who studies on the life and works of these two great poets would undoubtedly find a close similarity between them, as in most cases, Khayyam's ghost appears in front of them by studying Abul Ala Al's words. Because these two poets with the same philosophical viewpoints were often unanimous, concordant and agreed. Although, they occasionally fell apart. Before entering the world of philosophy of these two poets, what should be considered in this comparison are the political, social, economic and intellectual conditions of the two poets' time which played an important role in the formation of their personality. As far as, it can be stated that all the ideas and thoughts of the two poets were rooted in their time's circumstances
۱. آقایانی چاووشی، جعفر، (1385)، سیری در افکار علمی و فلسفی حکیم عمر خیام نیشابوری، انجمن فلسفه ایران، تهران.
۲. ابن الأنباری، عبدالرحمان، (1985)، نزهة الألباء في طبقات الأدباء، به کوشش ابراهیم سامرائی، مکتبة المنار، زرقاء.
۳. ابن خلكان، شمس الدين ابوالعباس، (بى‌تا)، وفيات الأعيان في أنباء أبناء الزمان، به کوشش احسان عباس، دار الثقافه، بيروت.
۴. ابوالعلاء معری، احمد بن عبدالله، (1992)، لزوم مالايلزم، به کوشش كمال يازجي، دار الجيل، بیروت.
۵. ــــــــــــ، (1993)، سقط الزند، دار صادر، بيروت.
۶. اونامونو، ميگل، (1380)، درد جاودانگي، ترجمه بهاءالدين خرمشاهي، انتشارات ناهيد، تهران.
۷. بستاني، پطرس، (1997)، أدباء العرب، دار الجيل، چاپ سوم، بيروت.
۸. بنت الشاطئ، عائشه عبدالرحمن، (بی‌تا)، مع أبي العلاء في رحلة حياته، دار المعارف، قاهره.
۹. جعفری، محمد تقی، (1365)، تحلیل شخصیت خیام، انتشارات کیهان، تهران.
۱۰. جندی، محمد سليم، (1992)، الجامع في أخبار أبي العلاء المعري و آثاره، به کوشش عبدالهادي هاشم، دار صادر، بيروت.
۱۱. حبابي، فاطمه، (بی‌تا)، لغة أبي العلاء المعري في رسالة الغفران، دار المعارف، قاهره.
۱۲. حسن‌لی، کاووس و سعید حسام‌پور، (1388)، «کارنامه خیام پژوهی در سده چهاردهم»، فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره 14.
۱۳. حسین، طه، (1991)، من تاریخ الأدب العربی، دار العلم للملایین، چاپ پنجم، بیروت.
۱۴. حفني، عبدالمنعم، (1992)، شخصيات قلقة في الإسلام، دار الرشاد، قاهره.
۱۵. حقی، احسان، (1987)، عمر الخیام بین الکفر و الایمان، دار النفائس، چاپ دوم، بیروت.
۱۶. خیام، عمر، (1991)، رباعیات، به کوشش احمد صافی نجفی، مؤسسه البلاغ، بيروت.
۱۷. شرف الدین، خلیل، (1405)، أبوالعلاء المعری مبصر بین عمیان، مکتبة الهلال، قاهره.
۱۸. سيوطى، جلال الدين، (1979)، بغية الوعاة في طبقات اللغويين و النحاة، دارالفكر، بيروت.
۱۹. عريض، ابراهیم، (1966)، رباعيات الخيام، دار العلم للملايين، بيروت.
۲۰. فاخوري، حنا، (1991)، الموجز في الأدب العربي و تاريخه، دار الجيل، چاپ دوم، بيروت.
۲۱. فرزانه، محسن، (1975)، خيام شناخت، نشر خوشه. تهران.
۲۲. محمدي، محمد، (1995)، الأدب الفارسي في أهم أدواره و أشهر أعلامه، انتشارات توس، چاپ دوم، تهران.
۲۳. ناصر خسرو قبادیانی، (1370)، سفرنامه، به کوشش دبیر سیاقی، انتشارات زوار، تهران.
۲۴. هدایت، صادق، (1342)، ترانه‌های خیام، امیر کبیر، چاپ چهارم، تهران.
۲۵. يازجي، کمال، (1988)، أبوالعلاء و لزومياته، دار الجيل، بيروت.