مولفه‌های اندیشه سیاسی خواجه نظام الملک و تاثیر آن از مبانی فکری ایرانشهری
محورهای موضوعی : کلام اسلامیزهره علوی دقیق 1 , محمد سپهری 2 * , مهرناز بهروزی 3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
2 - دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
3 - دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
کلید واژه: خواجه نظام الملک, اندیشه سیاسی, ایرانشهر, سلطنت. ,
چکیده مقاله :
اندیشه هر ملتی در طول تاریخ شکل می گیرد و در این مسیر از بسیاری از پدیده ها تأثیر می‌پذیرد. نسل ها، شخصیت ها، حکومت ها و همه و همه به عنوان سازنده اندیشه ها در پیدایش رشد و با زوال یا افول انديشه ها مؤثر واقع می شوند؛ به همین جهت اندیشه هر ملتی مجموعه ای ترکیبی و ساخته از اجزا و عناصر بی شمار است. خواجه نظام الملک یکی از وزراء مهم و تاثیر گذار در مناسبات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی دولت سلجوقیان است که نقش مهم وتعیین کننده‌ای در دستگاه دیوانسالاری آن دولت بر عهده داشت. بررسی سیاست نامه خواجه نشان می‌دهد که اندیشه سیاسی وی بشدت متاثر از مبانی فکری ایرانشهری است. سوال محوری پژوهش حاضر آن است که اندیشه سیاسی خواجه نظام الملک در بردارنده چه مولفه های است؟ فرضیه مطرح شده این است که حاکم و نوع حکومت مهمترین شاخص های اندیشه های سیاسی خواجه می‌باشد. نوشتار پیش روی با استناد به منابع کتابخانه و روش توصیفی – تحلیلی سامان یافته است.
The thought of every nation is formed throughout history and it is affected by many phenomena along the way. Generations, personalities, governments and all are effective as creators of ideas in the emergence of growth and with the decline or decline of ideas; For this reason, the thought of every nation is a composite collection made of countless parts and elements. Khwaja Nizam al-Mulk is one of the important and influential ministers in the political, social and cultural relations of the Seljuk government, who played an important and determining role in the bureaucracy of that government. Examining Khawaja's policy paper shows that his political thought is heavily influenced by Iranshahri's intellectual foundations. The central question of the current research is that what elements does Khwaja Nizam al-Mulk's political thought contain? The proposed hypothesis is that the ruler and the type of government are the most important indicators of Khajah's political thoughts. The following text is organized by referring to library sources and descriptive-analytical method.
ابن طقطقی(1367)،تاریخ فخری، ترجمه محمدوحید گلپایگانی، تهران، شرکت علمی و فرهنگی
باسورث و دیگران، ادموند کلیفورد(1381)، سلجوقیان، ترجمه یعقوب آژند، تهران، انتشارات مولی
بویل، جی(1366)، تاریخ ایران کمبریج، ترجمه حسن انوشه، تهران، امیرکبیر
بیرونی، ابوریحان(1363)، آثار الباقیه، ترجمه اکبر دانا سرشت، تهران، امیرکبیر
پورداوود، ابراهیم(1356)، یادداشت های گاهان، به کوشش ابراهیم فره وشی، تهران، دانشگاه تهران
حلبی، علی اصغر(1372)، تاریخ اندیشه های سیاسی در ایران،تهران، انشارات بهبهانی
خسروبیگی،هوشنگ(1373)،اندیشه های خواجه نظام الملک طوسی در سیاست نامه،تهران، مجله شماره 72، کتاب ماه و جغرافیا
خواندمیر(بی تا)،دستورالوزراء، تهران، اقبال
راوندی، محمدبن علی بن سلیمان(1374)، راحة الصدور و آیة السّرور در تاریخ آل سلجوق تصحیح محمد اقبال با حواشی مجتبی
رستم و ندی(1388)،اندیشه ایرانشهری در عصر اسلامی، تهران، امیرکبیر
زیدان، جرجی(1333)، تاریخ تمدن اسلام، ترجمه علی جواهر کلام، تهران، امیرکبیر
شريف،میان محمد(1373)،تاریخ فلسفه در اسلام، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، تهران، مرکز نشر دانشگاهی
طباطبایی، سید جواد(1357)، خواجه نظام الملک طوسی، گفتار در تداوم فرهنگی ایران، تهران، نگاه معاصر
طوسی، نظام الملک(1340)، سیاست نامه، به اهتمام هیوبرت دارک، تهران، ترجمه و نشر کتاب
عنایت،حمید(1365)،اندیشه های سیاسی در اسلام معاصر، تهران، خوارزمی
کلوزنز،کارلا(1363)، دیوانسالاری در عهد سلجوقی، ترجمه یعقوب آژند، تهران، امیرکبیر
مینوی خرد(1380)، ترجمه احمد تفضلی، به کوشش ژاله آموزگار، تهران، قومس.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 272 ـ 251
مولفه‌های اندیشه سیاسی خواجه نظام الملک
و تاثیر آن از مبانی فکری ایرانشهری
زهره علوی دقیق 1
محمد سپهری 2
مهرناز بهروزی 3
چکيده
اندیشه هر ملتی در طول تاریخ شکل می گیرد و در این مسیر از بسیاری از پدیده ها تأثیر می‌پذیرد. نسل ها، شخصیت ها، حکومت ها و همه و همه به عنوان سازنده اندیشه ها در پیدایش رشد و با زوال یا افول انديشه ها مؤثر واقع می شوند؛ به همین جهت اندیشه هر ملتی مجموعه ای ترکیبی و ساخته از اجزا و عناصر بی شمار است. خواجه نظام الملک یکی از وزراء مهم و تاثیر گذار در مناسبات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی دولت سلجوقیان است که نقش مهم وتعیین کننده‌ای در دستگاه دیوانسالاری آن دولت بر عهده داشت. بررسی سیاست نامه خواجه نشان می‌دهد که اندیشه سیاسی وی بشدت متاثر از مبانی فکری ایرانشهری است. سوال محوری پژوهش حاضر آن است که اندیشه سیاسی خواجه نظام الملک در بردارنده چه مولفه های است؟ فرضیه مطرح شده این است که حاکم و نوع حکومت مهمترین شاخص های اندیشه های سیاسی خواجه می‌باشد. نوشتار پیش روی با استناد به منابع کتابخانه و روش توصیفی – تحلیلی سامان یافته است.
واژگان کلیدی
[1] . دانشجوی دکتری گروه تاریخ و باستان شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
Email: alavizohree769@gmail.com
[2] . استاد گروه تاریخ، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: Sephran55@gmail.com
[3] . استادیار گروه تاریخ، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
Email: mehrnaz_behroozi@yahoo.com
تاریخ دریافت: 2/4/1402 پذیرش نهایی: 28/6/1402