حکمت وفسلفه گذاری آموزههای عبادی اسلام با معیار شاخصههای لفظی
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
معصومه السادات حسيني ميرصفي
1
(دانشگاه آزاد اسلامي، تهران)
کلید واژه: حکمت, هدف, اولویت, آموزه¬هاي عبادی, شاخصه¬های لفظی,
چکیده مقاله :
انسان، با دارابودن ساحت فردي و اجتماعي، در طول زندگي خود، همواره اجتماعي بودن را بر تنهايي رجحان داده است. از آن جايي كه گزينش زندگي اجتماعي اختياري است و در حدود اختياري بودن آن، دینی نيز هست؛ بنابراين انسان به منظور پيشبرد اهداف حيات اجتماعي خود نيازمند دین مي باشد. ظهور و بروز بسياري از فضايل و رذايل اخلاقي و عبادات با پشتوانه اعتقادی، در بستر اجتماع و در رابطه با زندگي اجتماعي انسان‌ها شكل مي‌گيرد و اثرات خود را بر اجتماع و مسائل اجتماعي می‌گذارد. در این مقاله نگارنده به هدف پاسخ به این سؤال که «حکمت وفسلفه گذاری آموزههای عبادی اسلام با معیار شاخصه های لفظی چگونه است؟»، با استفاده از معیار شاخصه های لفظی، به تبيين حکمت و اهداف آموزه هاي عبادی پرداخته است. یافته های این تحقیق بعد از استخراج شاخصه های لفظی و آموزه های عبادی با استناد به آیات قرآن کریم و روایات معصومین (علیهم السّلام)، عبارت از بیان فسلفه و حکمت این آموزه هاست که در قالب اهداف غایی و اهداف واسطه ای به رسیدن به منافع دنیوی و اخروی بیان می گردد. این پژوهش از نظر هدف، پژوهش کاربردی و از نظر جمع آوری داده ها، یک پژوهش کیفی است. از نظر روش پژوهش نیز توصیفی - تحلیلی می باشد.
قرآن کریم
ابن منظور، محمدبن‌مكرم، لسان العرب، بيروت: دارصادر، چاپ سوم، 1414.
اسفندياري، محمد، بعد اجتماعي اسلام، قم: نشر خرم، 1375.
الأنصاری، ابن‌هشام، مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب، تحقیق و شرح: الدکتور عبد اللطیف محمد الخطیب، کویت: التراث العربی،الطبعة الأولی، 1421.
بيرو، آلن، فرهنگ علوم اجتماعي، مترجم: دكتر باقر ساروخاني، انتشارات كيهان، چاپ چهارم، 1380.
تميمى آمدى، عبد الواحد، تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، قم: دفتر تبليغات، چاپ اول، 1366.
ثعلبى نيشابورى، ابو اسحاق احمد بن ابراهيم، الكشف و البيان عن تفسير القرآن، تحقيق: ابو محمد بن عاشور، بیروت: دار إحياء التراث العربي، الطبعة الأولی، 1422.
جوادي آملي، عبدالله، مفاتيح الحياة، قم: اسراء، چاپ سوم، 1391.
حائرى تهرانى، مير سيد على، مقتنيات الدرر و ملتقطات الثمر، تهران: دار الكتب الاسلاميه، چاپ اول، 1377.
حر عاملی، محمد بن حسن، تفصيل وسائل الشيعة إلى تحصيل مسائل الشريعة، آل البيت، قم، چاپ اول، 1409.
حقى بروسوى، اسماعيل، تفسير روح البيان، بیروت: دارالفكر، چاپ اول، بی تا.
حلّى، ابن ادريس، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوي لتحرير الفتاوى، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1410.
خراسانى، علم الهدى، نهج الخطابة- سخنان پيامبر (ص) و اميرالمؤمنين(ع)، تهران: كتابخانه صدر، چاپ دوم، 1374.
دخيل، على بن محمد على، الوجيز في تفسير الكتاب العزيز، بيروت: دار التعارف للمطبوعات، چاپ دوم، 1422.
درويش، محيى الدين، اعراب القرآن و بيانه، سوريه: دار الإرشاد، چاپ چهارم، 1415.
دعاس و حميدان و قاسم، اعراب القرآن الكريم، دمشق: دارالمنير و دارالفارابى، چاپ اول، 1425.
دهخدا، علي اکبر، لغت نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران، چاپ اول، 1372.
راغب اصفهاني، حسين بن محمد، المفردات غي غريب القرآن، تحقيق: صفوان عدنان داودی، دمشق: بيروت: دارالقلم، الدار الشاميه، الطبعة الأولی، 1374.
راوندى، قطب الدين، سعيد بن عبداللّه، فقه القرآن، قم:انتشارات كتابخانه آية الله مرعشى نجفى- رحمه الله، چاپ دوم، 1405.
زركشي، محمد بن عبد الله، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: دار المعرفة، چاپ اول، 1410.
السامرائي، ابراهيم، المعجم العربي الاساسي، تونس: لاروس، 1408.
السامرائي، فاضل صالح، معاني النحو، عمان: دارالفكر للطباعه و النشر و التوزيع، الطبعة الأولی، 1420.
سمرقندى، نصر بن محمد بن احمد، بحر العلوم، تحقيق: ابو سعيد عمربن غلامحسن عمروى، بیروت: دار الفکر، چاپ اول، 1420.
السیوطی، جلال الدین عبدالرحمن بن ابی بکر، الإتقان فی علوم القرآن، بیروت: دار الکتاب العربی، بی تا.
-------------- ، همع الهوامع في شرح جمع الجوامع، تحقيق: د.عبد العالم سالم مكرم، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1413.
-------------، شرح شواهد المغني، تصحيح و تعليل: العلامه الشنقيطي، قم: افست نشر ادب الحوزه، 1996.
سيد بن قطب بن ابراهيم شاذلی، فى ظلال القرآن ، قاهره: دارالشروق، چاپ هفدهم، 1412.
شريف مرتضى، على بن حسين موسوى، الانتصار في انفرادات الإمامية،قم:دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، 1415.
صابرى يزدى، على رضا و محمد رضا انصارى محلاتى، الحكم الزاهره، مترجم انصارى، قم: مركز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامى، چاپ دوم، 1375.
صدوق، محمّد بن على (ابن بابويه)، الهداية في الأصول و الفروع، قم: گروه پژوهش مؤسسه امام هادى عليه السلام، چاپ دوم، 1418.
طباطبايى، سيد محمد حسين، الميزان فى تفسير القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسين حوزه علميه قم، چاپ پنجم، 1417.
طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البيان فى تفسير القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو، 1372.
طريحي، فخر الدين، مجمع البحرين، تحقیق: قسم الدراسات الاسلامیة، تهران: مؤسسة البعثة، مرکز الطباعة و النشر، 1385.
طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن، الجمل و العقود في العبادات، مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه فردوسى مشهد، چاپ دوم، 1387.
---------------، تهذيب الأحكام،تهران: دار الكتب الإسلامية، چاپ چهارم، 1407.
---------------، التبيان في تفسير القرآن، بيروت: دار احياء التراث العربى، چاپ اول، بی‌تا.
فخررازى، محمد بن عمر، مفاتيح الغيب، بیروت: دار احياء التراث العربي، چاپ سوم، 1420.
الفراهيدي، الخليل بن احمد، العين، بيروت: داراحياء التراث العربي، الطبعة الأولي، 1421.
قرشی بنایی، علی اکبر، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الإسلامیه، چاپ نهم، 1381.
كلينى، يعقوب، الكافي، تهران: انتشارات اسلاميه، چاپ دوم، 1362.
مجلسى، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، تهران: اسلاميه، مكرر.
مصباح يزدي، محمد تقي، نقد و بررسي مكاتب اخلاقي، تحقيق و نگارش احمدحسين شريفي، قم: مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره)، 1384.
-------------، به سوي خود سازي، قم: انتشارات مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني، چاپ چهارم، 1384.
مصطفوى، حسن، التحقيق في كلمات القرآن الكريم، بيروت: دار الكتب العلمية- مركز نشر آثار علامه مصطفوي، چاپ سوم، 1430.
مطهری، مرتضی، آزادی معنوی، تهران: صدرا، 1384.
مفيد، محمّد بن محمد بن نعمان عكبرى، المقنعة، قم: كنگره جهانى هزاره شيخ مفيد- رحمة الله عليه، چاپ اول، 1413.
مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، دار الكتب الإسلامية، تهران، چاپ اول، 1374.
منسوب به امام جعفر صادق (علیه¬السّلام)، مصباح الشريعة، مترجم: عبد الرزاق گيلانى، تهران: انتشارات پيام حق، چاپ اول، 1377.
موسوي خميني، روح¬الله، البيع، قم: موسسه مطبوعاتي اسماعيليان، 1368.
نصيريان، يدالله، علوم بلاغت و اعجاز قرآن ، تهران: سمت، چاپ نهم، 1390.
الوكيلي، محمد، فقه الاولويات، دراسة في الضوابط، المعهد العالمي للفكر الاسلامي، 1416.
هوارى، هود بن¬محكم، تفسير كتاب الله العزيز، الجزایر: دار البصائر، چاپ اول، 1426.
يزدى، محمد، فقه القرآن، مؤسسه اسماعيليان، چاپ اول، 1415.
يوسف¬موسي، حسين و عبدالفتاح الصعيدي، الافصاح في فقه اللغه، قم: مركز النشر التابع لمكتب الاعلام الاسلامي، الطبعة الرابعة، 1410.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 100 ـ 75
حکمت وفسلفه گذاری آموزههای عبادی اسلام
با معیار شاخصههای لفظی
معصومه السادات حسيني ميرصفي 1
چکیده
انسان، با دارابودن ساحت فردي و اجتماعي، در طول زندگي خود، همواره اجتماعي بودن را بر تنهايي رجحان داده است. از آن جايي كه گزينش زندگي اجتماعي اختياري است و در حدود اختياري بودن آن، دینی نيز هست؛ بنابراين انسان به منظور پيشبرد اهداف حيات اجتماعي خود نيازمند دین مي باشد. ظهور و بروز بسياري از فضايل و رذايل اخلاقي و عبادات با پشتوانه اعتقادی، در بستر اجتماع و در رابطه با زندگي اجتماعي انسان‌ها شكل مي‌گيرد و اثرات خود را بر اجتماع و مسائل اجتماعي می‌گذارد.
در این مقاله نگارنده به هدف پاسخ به این سؤال که «حکمت وفسلفه گذاری آموزههای عبادی اسلام با معیار شاخصههای لفظی چگونه است؟»، با استفاده از معیار شاخصههای لفظی، به تبيين حکمت و اهداف آموزههاي عبادی پرداخته است.
یافتههای این تحقیق بعد از استخراج شاخصههای لفظی و آموزههای عبادی با استناد به آیات قرآن کریم و روایات معصومین (علیهمالسّلام)، عبارت از بیان فسلفه و حکمت این آموزههاست که در قالب اهداف غایی و اهداف واسطهای به رسیدن به منافع دنیوی و اخروی بیان میگردد. این پژوهش از نظر هدف، پژوهش کاربردی و از نظر جمع آوری دادهها، یک پژوهش کیفی است. از نظر روش پژوهش نیز توصیفی - تحلیلی می باشد.
واژگان کلیدی
حکمت، هدف، اولویت، آموزههاي عبادی، شاخصههای لفظی.
[1] 2. استاديار گروه معارف اسلامی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامي، تهران، ایران.
Email: hosseini_7@yahoo.com
تاریخ دریافت: 6/7/1400 پذیرش نهایی: 17/11/1400