تبیین اندیشه هاي سیاسی- كلامي ابوسهل اسماعيل بن علي نوبختی و نقش او در تحکیم مبانی کلامی امامیه در عصر غیبت
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
جواد حقیر مددی
1
(دانشگاه ادیان و مذاهب)
کلید واژه: ابوسهل نوبختی, خاندان نوبختی, کلام , عصر غیبت, امامت.,
چکیده مقاله :
ابوسهل اسماعیل بن علی نوبختی یکی از مشاهر مذهب شعیه و معروف به شیخ المتکلمین امامیه در عصر غیبت است که خدمات ارزنده ای در جهت ساختار مندی کلام شیعه، و دفاع از مذهب امامیه برجای گذاشته است و بسیاری از علما و فقهای قرون بعدی با واسطه شاگرد ایشان بوده اند. نظر به شکل گیری منازعه در دو حوزه اندیشه و کلام قبل از ابوسهل و باز تولید این اندیشه های در علما و متکلمین اعصار بعد، بررسی این دوره حائز کمال اهمیت است. چه آنکه بسیاری از اصول و معتقدات شعیه در مورد امامت و عصر غیبت در این دوره شکل می گیرد.با این وجود خدمات ابوسهل نوبختی را می توان در دو سطح خدمات سیاسی و خدمات علمی به جامعه شیعه توضیح داد. این مقاله با روش منطق بازسازی شده و با استناد به منابع دست اول به بررسی آراء و اندیشه های سیاسی – کلامی ابوسهل در دوره غیبت صغری می پردازد.
Abu Sahl Ismail Ibn Ali Nobakhti is one of the famous Shiites and is known as the Sheikh of the Imamiyya theologians in the Age of Absence. They have been. Considering the formation of conflict in the two fields of thought and theology before Abu Sahl and the reproduction of these ideas in the scholars and theologians of later ages, the study of this period is of utmost importance. Many Shiite principles and beliefs about the Imamate and the Age of Absence are formed in this period. However, the services of Abu Sahl al-Nubakhti can be explained in two levels: political services and scientific services to the Shiite community. This article is reconstructed by the method of logic and with reference to first-hand sources, examines the views and political-theological ideas of Abu Sahl during the period of his minor absence.
#اباذری ،عبد الرحیم(1376) ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی (سفیر سوم)،تهران: مرکز چاپ ونشر سازمان تبلیغات اسلامی
ابن بابویه،محمدبن علی (شیخ صدوق) (1416)کمال الدین و تمام النعمة، به تصحیح: علی اکبر غفاری، قم: انتشارات جامعه ی مدرسین حوزه علمیه قم.
ـــــــــــــــــــــــــ، (1415) الهدایه ، قم :موسسه الامام الهادی
ابن ندیم،محمد ابن اسحاق ،(1343) الفهرست،محمد رضا تجدد، تهران : نشر کتابخانه سینا.
اقبال آشتیانی، عباس)1357) خاندان نوبختی ، تهران: انتشارات طهوری .
بیرونی، ابوریحان (1923م؛ ) آثارالباقیه، به کوشش ادوارد زاخائو، لایپزیک
حسین ، جاسم،( 1367) تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم (عج )، ترجمه: سید محمد تقی آیت اللهی، تهران، امیر کبیر،
حسین ،جاسم و شاسادینا(1376) غیبت و مهدویت ، ترجمه محمود رضا افتخار زاده ،قم: دفتر نشر معارف اسلامی
-حسینزاده شانهچی،حسن(1386(اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شیعه در غیبت صغری ،تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی .
جبرئیلی ،محمد صف(1389)دفتر دوم سیر تطور کلام شیعه از عصرغیبت تا خواجه نصیر ، تهران : پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
صاحبی نخجوانی ، هندو شاه (1361) تجارب السلف ،به اهتمام امیر حسن روضاتی ،اصفهان، انتشارات مختوطات اصفهان.
طبرسی، ابو منصور احمد بن علی(1387)، احتجاج، ترجمه بهزاد جعفری، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم.
طوسی، محمد بن حسن(شیخ طوسی)،(1417ه.) الفهرست، تحقیق جواد قیومی، بیروت: نشر الفقاهه.
مکدرموت ،مارتین (1384)اندیشه کلامی شیخ مفید ، ترجمه احمد آرام ، تهران: انتشارات دانشگاه تهران،چاپ دوم .
مشکور ، محمد جواد(1379) تاریخ شیعه و فرقه های اسلام تا قرن چهارم ، تهران : انتشارات اشراقی.
مدرسی طباطبایی ،سیدحسین (1387) مقدمه ای بر فقه شیعه ، مترجم محمد آصف فکرت ، تهران : انتشارات پژوهشهای اسلامی .
ـــــــــــــــــــــ، (1386)مکتب در فرآیند تکامل ،ترجمه هاشم ایزد پناه ، تهران : انتشارات کویر.
مجلسی ، محمد باقر(1404ق.) بحار الانوار ، بیروت : دارالاحیاء التراث العربی .
__________________(بی تا) حیوه القلوب در امامت، تهران: کتابفروشی اسلامیه .
مفید ، محمد بن محمد بن نعمان(شیخ مفید)،(1371ه.ق.) اوائل المقالات فی مذهب المختارات، محقق فضل الله زنجانی، تبریز: چرندابی، چاپ دوم.
نجاشی، أبو العباس احمد بن على بن احمد بن العباس(بی تا) الرجال، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عابد جابری ، محمد(1389) سقراط های از گونه ای دیگر ،روشنکران در تمدن عربی ، ترجمه سید محمد آل مهدی ، تهران : انتشارات فرهنگ جاوید .
لمبتون ، آن ،کی ،اس (1374)دولت و حکومت در اسلام ، ترجمه سید عباس صالحی و محمد مهدی تهران: موسسه چاپ ونشر عروج .
نیومن ،آندرو ،جی(1386) دوره شکل گیری تشیع دوازده امامی گفتمان حدیثی میان بغداد و قم.
نوبختی ، ابو اسحاق ابراهیم بن نوبخت(1412ق.) الیاقوت فی علم الکلام، تحقیق علی اکبر ضیائی، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
نوبختی ،ابو محمد حسن بن موسی (1353)،فرق الشیعه ،ترجمه محمد جواد مشکور، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 106 ـ 85
تبیین اندیشه هاي سیاسی- كلامي ابوسهل اسماعيل بن علي نوبختی و نقش او در تحکیم مبانی کلامی امامیه در عصر غیبت
جواد حقیر مددی 1
چکیده
ابوسهل اسماعیل بن علی نوبختی یکی از مشاهر مذهب شعیه و معروف به شیخ المتکلمین امامیه در عصر غیبت است که خدمات ارزنده ای در جهت ساختار مندی کلام شیعه، و دفاع از مذهب امامیه برجای گذاشته است و بسیاری از علما و فقهای قرون بعدی با واسطه شاگرد ایشان بوده اند. نظر به شکل گیری منازعه در دو حوزه اندیشه و کلام قبل از ابوسهل و باز تولید این اندیشه های در علما و متکلمین اعصار بعد، بررسی این دوره حائز کمال اهمیت است. چه آنکه بسیاری از اصول و معتقدات شعیه در مورد امامت و عصر غیبت در این دوره شکل می گیرد.با این وجود خدمات ابوسهل نوبختی را می توان در دو سطح خدمات سیاسی و خدمات علمی به جامعه شیعه توضیح داد. این مقاله با روش منطق بازسازی شده و با استناد به منابع دست اول به بررسی آراء و اندیشه های سیاسی – کلامی ابوسهل در دوره غیبت صغری می پردازد.
واژگان کلیدی
ابوسهل نوبختی، خاندان نوبختی، کلام ، عصر غیبت،امامت.
[1] 1. عضو هیات علمی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.
Email: javad.madadi@yahoo.com
تاریخ دریافت: 10/2/1400 پذیرش نهایی: 13/5/1400