کنکاشی در تعامل انسان و محیط زیست در اسلام با تأکید بر آموزه نظام احسن
محورهای موضوعی : کلام اسلامی
مرتضی بیات
1
(عضو هیات علمی دانشگاه اراک، اراک)
کلید واژه: اسلام, محیط زیست, نظام احسن, تعامل انسان و طبیعت. ,
چکیده مقاله :
تعامل انسان و محیط زیست، از جمله مباحثی است که امروزه از سوی دولت‌ها و مردم بسیار مورد تأکید است. بررسی این تعامل از سوی ادیان به‌خصوص دین اسلام ازجمله مسائلی است که می‌تواند برای پیروان این دین آسمانی اهمیت فراوانی داشته باشد. نکته مهمِ رویکرد اسلام آن است که این دین، طبیعت را دارای نظام احسن به عنوان شریف‌ترین و برترین نظام ممکن می‌داند که تحت حاکمیت خداوند است و هیچ نقص و بدی در آن وجود ندارد. پژوهشگران در این مقاله برآنند که با روش کتابخانه‌ای پاسخی بر این سؤال بیابند که از دیدگاه اسلام چه تعاملی بین انسان و محیط زیست برقرار هست و باید باشد. پاسخی که به این پرسش داده شده است این است که براساس آموزه نظام احسن که اسلام تأکید فراوانی بر آن دارد، انسان حق تخریب سیر طبیعی محیط زیست را ندارد و اگر سعی کند که محیط زیست را به میل خویش تغییر دهد، باعث تأثیر شرّ در کل نظام خواهد بود. زیرا در نظام احسن انسان جزئی از نظام هستی و مهره ای از مهره های آن است و حق ندارید هر چه به حال او ملایم باشد خیر و هر چه به حال او ملایم نیست شرّ بداند.
The interaction between humans and the environment is one of the topics that is emphasized by governments and people today. Examining this interaction by religions, especially Islam, is one of the issues that can be very important for the followers of this heavenly religion. The important point of Islam's approach is that this religion considers nature to have a perfect system as the noblest and best possible system that is under the rule of God and there is no defect or evil in it. The researchers in this article intend to find an answer to the question of what kind of interaction exists between humans and the environment from the Islamic point of view and should be done using the library method. The answer that has been given to this question is that according to the doctrine of Nizam Ahsan, which Islam emphasizes a lot, man does not have the right to destroy the natural course of the environment, and if he tries to change the environment at will, it will cause evil effects in It will be the whole system. Because in Ahsan's system, man is a part of the system and a part of its parts, and you have no right to consider what is good for him as good and what is not good for him as evil..
ابن‌هشام انصاری(1404) مغنی اللبیب، کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، قم
آدامز، رابرت مریو(1372) تیمائوس، ترجمۀ رضا برنجکار، کیهان اندیشه، دوره ششم، ش 32، 1372، صص 62 و 57
آملی سید حیدر(1367) المقدّمات من كتاب نصّ النّصوص في شرح فصوص الحكم،توس،یکم
بهمنیار بن مرزبان(1375)التحصیل، چاپ مرتضی مطهری، تهران
بیضاوی، عبدالله(1418) انوار التنزیل و اسرار التأویل، دار احیاء التراث العربی، بیروت
توفیقی، حسن(1385) آشنایی با ادیان بزرگ، چ هشتم، مرکز جهانی علوم اسلامی، تهران
جامی، عبدالرحمن(1370) نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص، پژوهشگاه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران
جوادی آملی، عبدالله(1386 الف) اسلام و محیط زیست، اسراء، قم
جوادی آملی، عبدالله (1389الف) انتظار بشر از دین، اسراء، قم، ششم
جوادی آملی، عبدالله(1389 ب) تفسیر انسان به انسان، اسراء، قم، پنجم
جوادی آملی، عبدالله(1386 ب) سرچشمه اندیشه، اسراء قم، پنجم
جوهری، اسماعیل بن حماد(1407) الصحاح، دارالملایین للعلم، بيروت
حسين الخشن(1425) الاسلام و البيئه خطوات نحو فقه بيئي، دارالهادي، بيروت
رازی، حسین‌بن‌علی(1408)روض‌الجنان و روح‌الجنان فی تفسیر القرآن، بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، مشهد
راغب اصفهانی، حسین بن محمد،(1412) المفردات فی غریب القرآن، مدخل ملک، دارالعلم و الدار الشامیه، دمشق و بیروت
سهروردی(1372) محموعه مصنفات شیخ اشراق، وزارت فرهنگ و آموزش عالي، مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگی (پژوهشگاه)
شیرازی، صدرالدین محمد(1366) شرح اصول کافی، زارت فرهنگ و آموزش عالی، مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگی (پژوهشگاه)
صدوق، محمدبن علي(1385) من لا یحضره الفقیه، ترجمة محمدجواد غفاري، دارالکتب الاسلامیه، تهران
طباطبائی، سیدمحمدحسین(1402)المیزان فی التفسیر القرآن، چ چهارم، انتشارات اسلامی، قم
طبری، محمدبن جریر(1412) جامع‌البیان فی تفسیر القرآن، دارالمعرفه، بیروت
طوسی، محمدبن حسن(1409)التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق احمد حبیب قصیر العاملی، داراحیاء التراث العربی، بيروت
عابدی سروستانی، احمد(1386) جهت‌گیری ارزشی و اخلاقی زیست‌محیطی اسلامی، ماهیت و پیامدها، چاپ شده در کتاب اخلاق و محیط زیست، ناشر دانشگاه امام صادق- دکتر کاووس سیدامامی، 1386، ص 59058
عاملی، زین‌الدین بن علی (شهید ثانی)(1409) منیة المرید فی ادب المفید و المستفید، مکتب الاعلام الاسلامی، قم
علی بن محمد ترکه اصفهانی(1360)تمهیدالقواعد، چاپ جلال الدین آشتیانی، تهران
قرضاوي، يوسف(1421) رعاية البيئه في شريعة الاسلام، دارالشرق، قاهره
کاپلستون، فریدریک(1372) تاریخ فلسفه یونان و روم، ترجمۀ جلال‌الدین مجتبوی، سروش، تهران
کلارک کلی، جیمز(1388) بازگشت به عقل، ترجمۀ عباس یزدانی، دانشگاه زنجان، زنجان
كيس الكساندر(1384) حقوق محيط زيست، محمدحسن حبيبي، چ دوم، دانشگاه تهران، تهران
لستر راسل براون و ديگران(1369) جهان در آستانة سال 2000، ترجمۀ مهرسيما فلسفي، سروش، تهران
لویی پويمان(1384) اخلاق زیست‌محیطی، ترجمۀ محسن ثلاثی و همکاران، نشر توسعه، تهران
لواساني، احمد(1372) كنفرانس بين‌المللي محيط زيست در ريو، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، تهران
مصباح‌یزدی، محمدتقی(1376) معارف قرآن، خداشناسی- کیهان‌شناسی- انسان‌شناسی، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، قم
موسوی خمینی، سیدروح‌الله(1386)صحیفه نور، چ چهارم، مؤسسة نشر و تنظیم آثار امام خمینی، تهران
میبدی، رشیدالدین(1371) کشف‌الاسرار و عدةالابرار، امیرکبیر، تهران
نصری، عبدالله(1382) فلسفه آفرینش، نشر معارف، تهران.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 285 ـ 261
کنکاشی در تعامل انسان و محیط زیست در اسلام
با تأکید بر آموزه نظام احسن
مرتضی بیات 1
چکيده
تعامل انسان و محیط زیست، از جمله مباحثی است که امروزه از سوی دولت‌ها و مردم بسیار مورد تأکید است. بررسی این تعامل از سوی ادیان به‌خصوص دین اسلام ازجمله مسائلی است که می‌تواند برای پیروان این دین آسمانی اهمیت فراوانی داشته باشد. نکته مهمِ رویکرد اسلام آن است که این دین، طبیعت را دارای نظام احسن به عنوان شریف‌ترین و برترین نظام ممکن می‌داند که تحت حاکمیت خداوند است و هیچ نقص و بدی در آن وجود ندارد.
پژوهشگران در این مقاله برآنند که با روش کتابخانه‌ای پاسخی بر این سؤال بیابند که از دیدگاه اسلام چه تعاملی بین انسان و محیط زیست برقرار هست و باید باشد. پاسخی که به این پرسش داده شده است این است که براساس آموزه نظام احسن که اسلام تأکید فراوانی بر آن دارد، انسان حق تخریب سیر طبیعی محیط زیست را ندارد و اگر سعی کند که محیط زیست را به میل خویش تغییر دهد، باعث تأثیر شرّ در کل نظام خواهد بود. زیرا در نظام احسن انسان جزئی از نظام هستی و مهره ای از مهره های آن است و حق ندارید هر چه به حال او ملایم باشد خیر و هر چه به حال او ملایم نیست شرّ بداند.
واژگان کلیدی
اسلام، محیط زیست، نظام احسن، تعامل انسان و طبیعت.
[1] . عضو هیات علمی دانشگاه اراک، اراک، ایران.
Email: m-bayat@araku.ac.ir
تاریخ دریافت: 9/12/1400 پذیرش نهایی: 25/2/1401