فهرست مقالات
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - تحلیل گفتمان ائمه (ع) با روش تقیّه بر اساس نظریه‌ی کنش گفتاری جان سرل
مرضیه برزن کریم نجفی برزگر اصغر قائدان سید حسن قریشی کریندر این مقاله برآنیم گفتمان ائمه (ع) در مسأله تقیّه را با تکیه بر نظریه ی کنش گفتاري جان سرل که در حوزه ی تحلیل گفتمان قرار دارد، بررسی کنیم. تقیّه از معتقدات کلامی- فقهی شیعه و رویکردی تاریخی برای حفظ موجودیّت اقلیت در برابر اکثریت محسوب می‌شود. یکی از شیوه های مبارزات چکیده کاملدر این مقاله برآنیم گفتمان ائمه (ع) در مسأله تقیّه را با تکیه بر نظریه ی کنش گفتاري جان سرل که در حوزه ی تحلیل گفتمان قرار دارد، بررسی کنیم. تقیّه از معتقدات کلامی- فقهی شیعه و رویکردی تاریخی برای حفظ موجودیّت اقلیت در برابر اکثریت محسوب می‌شود. یکی از شیوه های مبارزاتی ائمه(ع) در عصر اموی و عباسی، روش «تقیّه» است. ائمه(ع) بر حسب مقتضیات زمان و مکان، از تقیّه در مبارزه با دشمن و پیشبرد هدف بهره می بردند. جان سرل رابطه ی میان زبان و جامعه را از منظر فلسفی واکاوی کرده است. نظریه ی کنش گفتاری سرل کارکردهای متفاوتی دارد و در فهم پاره گفتارها باید به معنای ثانوی آن ها توجه داشت. این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی در صدد پاسخ گویی به این سؤال است که چگونه ائمه (ع) با روش تقیّه، از گفتارهایی استفاده کرده-اندکه معنای ثانوی آن ها مورد نظر بوده است و بیشتر از چه کنش های گفتاری بهره برده-اند؟ بررسی داده های تحقیق نشان می دهد ائمه(ع) بنا بر نظریه ی «افعال گفتاری» سرل برای پیشبرد اهداف خویش از عباراتی استفاده کرده اند که معنای ثانوی آن ها مد نظر بوده و کنش های گفتاری اظهاری، عاطفی و ترغیبی بیشترین کاربرد را داشته است، در حالی که از کنش های اعلامی و تعهدی بهره نگرفته‌اند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - بررسی تطبیقی مساله امامت در تفسیر المنار و تفسیر تسنیم
تقی بوربور اژدری جعفر تابان رضا کهساریامامت و ولایت از کلیدواژ‌ه‌های قرآن و از بنیادی‌ترین بحث‌های کلامی میان شیعه و اهل‌سنت است. مفسران و متکلمان شیعه آیاتی از قرآن را دال بر اثبات امامت على(ع) و اهل‌بیت(ع) می‌دانند و با توجه به براهین عقلی و روایات موثق وسیره عملی پیامبر(ص) ، معتقدند که امامت یک امر انتصا چکیده کاملامامت و ولایت از کلیدواژ‌ه‌های قرآن و از بنیادی‌ترین بحث‌های کلامی میان شیعه و اهل‌سنت است. مفسران و متکلمان شیعه آیاتی از قرآن را دال بر اثبات امامت على(ع) و اهل‌بیت(ع) می‌دانند و با توجه به براهین عقلی و روایات موثق وسیره عملی پیامبر(ص) ، معتقدند که امامت یک امر انتصابی از جانب حق تعالی می باشد و زمین هیچگاه از حجت الهی خالی نخواهد بود .مفسران اهل‌سنت بر تفسیر شیعه از این آیات شبهه‌هایی واردکرده‌اند. محمدعبده و رشیدرضا (صاحبان تفسیر المنار) با تأثیر از اندیشه‌های کلامی ابن‌تیمیه و فرقۀ وهابیت به این موضوع پرداخته‌اند. در مقابل مفسران شیعه از جمله آیت‌الله جوادی آملی در تفسیر تسنیم کوشیده است به این شبهات پاسخ دهد و قراین محکمی برای اثبات آیات امامت بیابد. با توجه به اینکه مسئلۀ امامت به‌عنوان یکی از مناقشه‌برانگیزترین بحث‌های اعتقادی میان فرق اسلامی است، به مقایسه میان آرای متکلمان و مفسران کمتر توجه شده، هدف این پژوهش بررسی تطبیقی دو دیدگاه و بیان اختلاف‌نظر دو تفسیر شاخص اهل سنت و تشیع است. پس از نقل هفت آیه و نقل روایات معتبر از مجامع حدیثی فریقین، دیدگاه‌های صاحب المنار (به عنوان نمونه‌ای از علمای معاصر اهل‌سنت) و دیدگاه صاحب تسنیم (به عنوان نمونه‌ای از علمای معاصر شیعه) طرح شده است. این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی، با تکیه بر داده‌های کتابخانه‌ای سامان یافته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - واکاوی حمل امانت از سوی انسان در آیه امانت
علی اصغر تجرییکی از موضوعات کلامی، ویژگی ها و قابلیت هایی است که بر اساس برخی از آیات قرآن برای انسان ذکر می شود، برهمین اساس بسیاری از متکلمان و مفسران مقام خلیفه اللهی، تکریم الهی و امانت دار خدا بودن را برای انسان بر می شمارند. در خصوص ویژگی«امانت داری» انسان و اینکه منظور از"حمل چکیده کاملیکی از موضوعات کلامی، ویژگی ها و قابلیت هایی است که بر اساس برخی از آیات قرآن برای انسان ذکر می شود، برهمین اساس بسیاری از متکلمان و مفسران مقام خلیفه اللهی، تکریم الهی و امانت دار خدا بودن را برای انسان بر می شمارند. در خصوص ویژگی«امانت داری» انسان و اینکه منظور از"حمل امانت" از سوی انسان که درآیه 72 سوره احزاب به آن اشاره شده چه می باشد، دیدگاه های متفاوتی وجود دارد. مهمترین آنها دو دیدگاهی است که کاملا در برابر هم قرار دارند، یکی دیدگاه مشهور و رایج در دوره معاصر، که حمل امانت را به"امانت داری" انسان معنا می کند و آیه را دلیل ارجمندی و ظرفیت وجودی انسان، می داند و دیگری دیدگاهی که حمل امانت را به"خیانت در امانت" از جانب انسان، معنا می کند وآیه را در مقام تنقیص و بیان یکی از ابعاد منفی انسان معنا می کند . در این نوشتار، از طریق معناشناسی واژگان کلیدی آیه، به ویژه واژه "حمل" مضاف به "امانت" و با روش تجزیه و تحلیل محتوایی آیه و استفاده از قراین و شواهدی که در سیاق آیه و موارد دیگر قرآن وجود دارد، برداشت دوم متعین و یا لا اقل ترجیح پیدا کرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - عقلِ مطهَّر (منزلت عقل درتفکرشیعی و اعتزالی)
محمدجواد رودگر علی مردان خطیبیعقل در جهان بینی استاد شهید مطهری از منزلت ممتاز و موقعیت برتر درساحت دین شناسی و دینداری برخورداراست ، به گونه ائی که استاد شهید بر این باور بودند که در اسلام اصالت از آن عقل است. با عقل است که دین شناخته و شناسانده می شود. عقل در درک و درد دینی نقش متعالی دارد و راز چ چکیده کاملعقل در جهان بینی استاد شهید مطهری از منزلت ممتاز و موقعیت برتر درساحت دین شناسی و دینداری برخورداراست ، به گونه ائی که استاد شهید بر این باور بودند که در اسلام اصالت از آن عقل است. با عقل است که دین شناخته و شناسانده می شود. عقل در درک و درد دینی نقش متعالی دارد و راز چنین منزلت و کاربست عقل در ساحات و سطوح دین و دینداری همانا در عقلانیت اسلام و اسلام عقلانی است و اسلام شیعی درحقیقت اسلام عقل و عقلانیت بدون افراط و تفریط در همه حوزه های نظری و عملی است.اینک پرسش این است که در شعاع بینش و افق گرایش استاد شهید مطهری عقل از چه جایگاهی برخوردار بوده و ایشان موضع جریان های اسلامی(شیعی و اعتزالی) را در کاربست عقل چگونه بیان و تبیین کرده اند؟نوشتار حاضر پاسخ پرسش یاد شده پس از یک مقدمه با دو روش گزارشی و پژوهشی مورد کاوش و پردازش قرار داده و نگاه و نگره استاد شهید مطهری را در باب عقل شیعی توصیف و تفسیر کرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - تبیین رابطه وجودی خداوند با مخلوقات با بررسی و نقد ادله تشکیک در حکمت صدرایی
احمد سعیدی یاسر حسین‌پور مهدی ایمانی مقدمصدرالمتألهین متناسب با نگاه اصالت وجودی خود، تشکیک در مراتب وجود را بنا نهاد و آن را تشکیک خاصی نامید، اما در این که منظور او از تشکیک در وجود چه بوده، تفاسیر مختلفی ارائه شده است. برخی وحدت تشکیکی وجود را یک آموزه متوسط از حکمت متعالیه برای نزدیک کردن ذهن متعلمان فلسفه چکیده کاملصدرالمتألهین متناسب با نگاه اصالت وجودی خود، تشکیک در مراتب وجود را بنا نهاد و آن را تشکیک خاصی نامید، اما در این که منظور او از تشکیک در وجود چه بوده، تفاسیر مختلفی ارائه شده است. برخی وحدت تشکیکی وجود را یک آموزه متوسط از حکمت متعالیه برای نزدیک کردن ذهن متعلمان فلسفه به سوی رأی نهایی ملاصدرا(ره) یعنی وحدت شخصی وجود دانسته‌اند. برخی دیگر تشکیک وجود را نسخة فلسفی و تفسیر صحیح از وحدت شهود عارفان دانسته‌اند.اما برخی معتقدند که وحدت وجود عرفانی به معنای موجودیتِ همه موجودات به عین وجود واجب‌تعالی است و تشکیک صدرایی نیز دقیقا به همین معناست. بر این اساس، تشکیک بدان معناست که تنها یک وجودِ بسیط و اطلاقی محقق است و کثرات به‌رغم موجود بودن، وجودی غیر از آن وجود بسیط و مطلق و واحد ندارند. به عبارت دیگر، به اعتقاد طرفداران این تفسیر، صدرالمتألهین(ره) در صدد اثبات موجودیت همة وجودات به وجود خداوند، و یا به بیان دیگر، اثبات وجود بودن وجود خداوند برای همة موجودات بوده است.در این مقاله، تفسیر اخیر را دیدگاه نهایی ملاصدرا فرض کرده و با این اصل موضوع، برخی ادلة او را برای اثبات این تفسیر، تقریر و بررسی نموده‌ایم. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - تحلیل نظریۀ صورت ملکوتی در تجسم اعمال
غلامعلی سنجری محمود مهرآوراندربارۀ چگونگی کیفر اخروی و حقیقت اعمال دنیوی همواره بین اندیشمندان علم کلام بحث و اختلاف نظر، بوده است. برخی بر این باورند که رابطه اعمال و جزای اخروی قراردادی است و خداوند به ازاء اعمال، در آخرت بهشت و یا جهنم را آفریده است؛ این گروه را منکران تجسم اعمال می‌نامند. گروه چکیده کاملدربارۀ چگونگی کیفر اخروی و حقیقت اعمال دنیوی همواره بین اندیشمندان علم کلام بحث و اختلاف نظر، بوده است. برخی بر این باورند که رابطه اعمال و جزای اخروی قراردادی است و خداوند به ازاء اعمال، در آخرت بهشت و یا جهنم را آفریده است؛ این گروه را منکران تجسم اعمال می‌نامند. گروهی دیگر معتقدند که اعمال انسان در قیامت مجسم می‌شود. طرفداران این نظریه قائل به «تجسم اعمال» هستند که آنها را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد: یکی قائلان به «صورت مَلَکوتی» و گروه دیگر قائلان به «انشاء نفس». در این مقاله نظریه موافقان تجسم اعمال به معنی صورت ملکوتی و مبانی و ادله آنها را بررسی و تحلیل می‌کنیم. نتیجه تحقیق نشان می‌دهد که ادله عقلی ایشان از قوت کافی برای این نظریه برخوردار نیست و اگر برخی آیات قرآن و صراحت برخی روایات و شهود برخی از اهل دل نبود، اثبات این نظریه به مشکل برمی‌خورد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - معناشناسی واژه «خلیفه» در قرآن و ارتباط آن با موضوع «امامت» با تأکید بر همنشین‌ها
علیرضا طبیبی فاطمه دست رنجرویکرد معناشناسي و توجه به روابط مفهومی در پژوهش هاي قرآني با ارائه راهکارهایي نظام مند، لایه هاي جدیدي از معنا را کشف و زمینۀ شناخت معنای واژگان را فارغ از هر پیش فرضی فراهم می آورد. واژۀ «خلیفه» از مفاهیم مهم قرآنیِ مرتبط با موضوع «امامت» است که مسائلي در خوانشِ قرآنی چکیده کاملرویکرد معناشناسي و توجه به روابط مفهومی در پژوهش هاي قرآني با ارائه راهکارهایي نظام مند، لایه هاي جدیدي از معنا را کشف و زمینۀ شناخت معنای واژگان را فارغ از هر پیش فرضی فراهم می آورد. واژۀ «خلیفه» از مفاهیم مهم قرآنیِ مرتبط با موضوع «امامت» است که مسائلي در خوانشِ قرآنی اين واژه در كلام اسلامي مطرح است. بنابراین، تبیین دقیق این اصطلاح و کشف چگونگی ارتباط آن با مقام امامت، امری ضروری است. از این رو، مقالۀ حاضر با روش تحلیلی ـ توصیفی در صدد شناخت مؤلفه های معنائی «خلیفه» و سنجش میزان انطباق آن با مقام «امامت» است. تحلیل آیات مشتمل بر واژۀ «خلیفه» و مشتقات آن براساس قرائن همنشینی و هم آیی های این واژه در بافت آیات و کشف مؤلفه-های معناساز آن، منجر به کشف مراتب معنائی واژۀ «خلیفه» و انطباق مقام «نبوت» و «امامت» بر مقام «خلیفه اللهی» شده است. امر خلافت که بین مردم، همراه با تعقّب، بعدیت و تأخّر زمانی است در جانشینی انسان از سوی خداوند، تأخر کیفی داشته و مشتمل بر بالاترین مقامات ربّانی و روحانی است. با عنایت به مؤلفه های معنایی «خلیفه» در قرآن و در نظر داشتن همنشین های این واژه، تمامی جعلیات الهی در امور تشریعی و تکوینی به ارادۀ الهی است و وجود صفاتی چون ایمان، عمل صالح و علم برای احراز مقام استخلاف لازم است. لذا مفهوم واژۀ خلیفه با موضوع امامت در نظام معرفتی شیعه، تطابق دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - نقد و بررسی کارکرد اهتمام به تنزیل در تفسیر معارج التفکر و دقائق التدبر
مصطفی عطار آبکناری مهدی مهریزی محمد علی ایازی کاظم قاضی زادهعبدالرحمان حنبکه میدانی از مفسران معاصر اهل سنت می باشد که در تفسیرش با نام معارج التفکر و دقائق التدبر، سوره های‌قرآن را بر اساس ترتیب نزول تفسیر کرده است. با توجه به بررسی انجام شده بر روی تفسیر مذکور، مباحثي مرتبط با اهتمام وی به تنزیل، در مبانی و روش های تفسیری يافت چکیده کاملعبدالرحمان حنبکه میدانی از مفسران معاصر اهل سنت می باشد که در تفسیرش با نام معارج التفکر و دقائق التدبر، سوره های‌قرآن را بر اساس ترتیب نزول تفسیر کرده است. با توجه به بررسی انجام شده بر روی تفسیر مذکور، مباحثي مرتبط با اهتمام وی به تنزیل، در مبانی و روش های تفسیری يافت شد. این پژوهش بعد از ارایه آن مبانی و روش ها، به نقد و بررسی آنها می پردازد. ضرورت بحث، تبیین صحت و اعتبار این سبک از تفسیر است. همچنین این پژوهش از حیث نقد و بررسی مبانی و روش های میدانی بر مبنای اهتمام به ترتیب نزول در تفسیر معارج التفکر تازگی دارد. در نهایت بعد از نقد و بررسی آن مبانی این نتیجه حاصل گردید که اکثر موارد در مبانی و روش های تنزیلی تفسیر، بدون توجه به تنزیل هم می‌توان به فهم بهتری از آیات دست یافت و توجه به تنزیل در فهم آیات چندان کارگشا نیست. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
9 - آزاد اندیشی و آفت های آن از نظر قرآن کریم
عبدالحمید فرزانههدف از این پژوهش بررسی آزاداندیشی و آفات و موانع آن از نظر قرآن کریم است که به روش تحقیق کتابخانه ای و به شیوه تحلیلی توصیفی انجام شده است.یافته ها نشان می دهد بر اساس تعالیم قرآن، ایفای نقش خلیفه الهی انسان جز با آزاداندیشی میسر نیست و هدف بعثت پیامبران باروری اندیشه چکیده کاملهدف از این پژوهش بررسی آزاداندیشی و آفات و موانع آن از نظر قرآن کریم است که به روش تحقیق کتابخانه ای و به شیوه تحلیلی توصیفی انجام شده است.یافته ها نشان می دهد بر اساس تعالیم قرآن، ایفای نقش خلیفه الهی انسان جز با آزاداندیشی میسر نیست و هدف بعثت پیامبران باروری اندیشه ها و هدایت مبتنی برتبیین و تفکر و بصیرت افزایی می باشد. بر اساس آیات قرآن ، آزاد اندیشی دینی حقّی همگانی است و عدم اندیشه ورزی و استفاده نکردن از خرد موجب سقوط انسان بوده و شنیدن سخنان مختلف و انتخاب برترین ها مورد تشویق قرار گرفته است. نتیجه آن که تکامل انسان از منظر قرآن در گرو آزاد اندیشی او است و اموری چون ترس از غیر خدا، پیروی کورکورانه از سنتهای خانوادگی و بزرگان ، تکیه برظن و غفلت از برهان ، ناپرهیزگاری و هواپرستی، دنیازدگی، قدرت طلبی و ... از آفات و موانع آزاداندیشی است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
10 - اعتبار سندی و دلالی قرآن از دیدگاه مکتب تفکیک (با تاکید بر آرای مهدی اصفهانی)
محمد حسن قدردان قراملکیقرآن اولین و مهم ترین منبع در تفسیر آموزه های اسلام است که اعتبار آن از حیث سندی و دلالی مورد اتفاق اکثریت اندیشوران مسلمان است، لکن در طول تاریخ برخی - اعم از اهل سنت و تشیع مثل قرآنیون و اخباریون - در یکی از آن دو یا در هر دو دچار تردید یا انکار شده اند. مکتب تفکیک ب چکیده کاملقرآن اولین و مهم ترین منبع در تفسیر آموزه های اسلام است که اعتبار آن از حیث سندی و دلالی مورد اتفاق اکثریت اندیشوران مسلمان است، لکن در طول تاریخ برخی - اعم از اهل سنت و تشیع مثل قرآنیون و اخباریون - در یکی از آن دو یا در هر دو دچار تردید یا انکار شده اند. مکتب تفکیک به رهبری میرزای مهدی اصفهانی اهتمام خاصی به منبع روایات داشته است، اما در باره اعتبار قرآن به عنوان منبع معرفتی دین موضع متفاوتی دارد. در این مقاله نشان داده خواهد شد که مکتب تفکیک خصوصا طیف اولشان در باره اعتبار سندی و دلالی قرآن موضع تردید یا انکار داشتند و یا آن لازمه مبانی شان است. بخش اول مقاله به تبیین موضع برخی از مکتب تفکیکی ها در خصوص جرح در اعتبار سندی قرآن با طرح نظریه تحریف از نوع حذف و نقد آن پرداخته است. قسمت دوم مقاله به بررسی و نقد موضع آنان مبنی بر تضعیف اعتبار دلالی آیات قرآن با تمسک به ادله ای مانند: تقسیم علم انسان به الهی و بشری، قرینه منفصله انگاری روایات نسبت به قرآن، تفکیک نصوص از ظواهر، اختصاص یافته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
11 - معنای زندگی از نگاه اسلام و پیوند آن با سبک زندگی
زری پیشگر مرتضی سمنون سیدمحمداسماعیل سیدهاشمی عنایت شریفی«آیا زندگی دارای معناست؟ معنای زندگی چیست؟» سؤال از معنای زندگی تاریخچه‌ای به طول دوران زندگی انسان دارا می باشد.از مهمترین معانی در عبارت "معنای زندگی "که درادیان ابراهیمی به آن معتقد می باشند، معنای زندگی عبارت اخری هدف زندگی است. سوال بعدی آن است که آیاانسان ها در زن چکیده کامل«آیا زندگی دارای معناست؟ معنای زندگی چیست؟» سؤال از معنای زندگی تاریخچه‌ای به طول دوران زندگی انسان دارا می باشد.از مهمترین معانی در عبارت "معنای زندگی "که درادیان ابراهیمی به آن معتقد می باشند، معنای زندگی عبارت اخری هدف زندگی است. سوال بعدی آن است که آیاانسان ها در زندگی خود معنا را ایجاد می‌کنند؟ و یا معنا فی نفسه موجود است و باید توسط انسان کشف شود؟در صورت اول معنای زندگی امری جعلی می شود و در صورت دیگر امری حقیقی می باشد. ادیان الهی با محکم ترین پاسخ ها بهترین وسیله برای نجات انسان ها از سرگردانی وپوچی در زندگی می باشند.در این پژوهش نظر مختار آن است که زندگی با شناخت خدا وارتباط با او معنادار می شود.با مشخص شدن معنا در زندگی نوبت به انتخاب شیوه ونوع رفتارها واهداف در زندگی می رسد.پیوند و ارتباط محکمی میان معنا وسبک زندگی موجود می باشد .در این باره نظر برخی از اندیشمندان را آورده ایم. پرونده مقاله